Badanie APTT – na czym polega? Normy APTT i możliwe przyczyny nieprawidłowych wyników

Co to jest APTT?

Pod skrótem APTT kryje się parametr o nazwie „czas częściowej tromboplastyny po aktywacji”, niegdyś określany „czasem kaolinowo-kefalinowym”. Należy on do podstawowych badań hemostazy. Hemostaza w organizmie zapewnia płynność krwi, zatrzymanie krwawienia w miejscu uszkodzenia ściany naczynia krwionośnego, szczelność łożyska naczyniowego. APTT wchodzi w skład koagulogramu. Jest wskaźnikiem krzepliwości krwi, czyli procesu polegającego na powstaniu skrzepu celem zapobiegnięcia utracie krwi. APTT stanowi miarę aktywności czynników krzepnięcia krwi, do których należą głównie czynniki VIII, IX, XI, XII. Wszystkie razem tworzą układ aktywacji protrombiny, czyli białka znajdującego się we krwi, które wytwarzane jest w wątrobie przy udziale witaminy K i inicjuje proces krzepnięcia krwi.

Wskazania do badania APTT

Badanie APTT stanowi kluczowy element diagnostyki skaz krwotocznych. Przeprowadzane jest również w przebiegu leczenia zaburzeń krzepliwości krwi celem monitorowania efektów terapii i dokonywania na bieżąco ewentualnych zmian w sposobie leczenia. Badanie APTT wskazane jest przed zabiegami chirurgicznymi, bo pozwala na identyfikację pacjentów chorych na hemofilię. Zlecane jest też kobietom w ciąży przed inwazyjnymi zabiegami.

Lekarz może zlecić badanie APTT m.in.:

• przy długotrwale utrzymującym się krwawieniu po wyrwaniu zęba,

• kobietom z obfitymi i długimi krwawieniami miesiączkowymi,

• kiedy łatwo dochodzi do powstania siniaków i wybroczyn,

• kiedy krwawienia pourazowe są opóźnione, przedłużone,

• przy krwawieniach ze śluzówek, z przewodu pokarmowego, przy krwiomoczu,

• przy częstych krwawieniach z nosa i trudnościach w ich zatamowaniu,

• osobom poddawanym leczeniu niefrakcjonowaną heparyną (lek ten stosowany jest głównie w żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej),

• w czasie kontroli podawania czynników krzepnięcia u chorych na hemofilię,

• w przebiegu schorzeń wątroby, które mogą zaburzyć proces hemostazy,

• przy podejrzeniu zakrzepicy żył głębokich – najczęstsze jej objawy to: bóle łydek podczas chodzenia, ocieplenie, obrzęk, tkliwość nóg, poszerzenie żył na powierzchni kończyny.

Na czym polega badanie APTT?

Badanie APTT polega na ocenie czasu krzepnięcia. Materiałem do badań jest osocze. Krew do badań pozyskuje się zazwyczaj z naczynia żylnego biegnącego w dole łokciowym. Współczynnik APTT jest oznaczany w osoczu z krwi pobranej do probówek plastikowych. Szklane probówki mogą powodować aktywację czynników XI i XII, skrócenie APTT. Probówki zawierają 3,2% cytrynianu jako antykoagulantu (w stosunku 1 cząsteczka cytrynianu na 9 cząsteczek krwi). Następnie do krwi dodawany jest aktywator. Krew pobierana jest ostrą, dość grubą igłą. Początkowe 2–3 ml krwi zostaje odrzucone, a dopiero następne mililitry przekazywane są do badań. Zwróć uwagę na bardzo delikatne mieszanie krwi tuż po pobraniu – pielęgniarka 3–4 razy odwraca probówkę do góry dnem. Próbka do analizy powinna być przechowywana w chłodzie i przekazana jak najszybciej do laboratorium. Oznaczenie współczynnika APTT powinno być przeprowadzone do 2 godzin od pobrania krwi. W warunkach laboratoryjnych odtwarza się proces krzepnięcia krwi i poddaje się go analizie. Kluczowy w badaniu jest pomiar czasu do momentu, kiedy krew zacznie krzepnąć.

Jak przygotować się do badania APTT?

Pamiętaj, aby odpowiednio przygotować się do badania APTT. Przeprowadza się je na czczo. Ostatni posiłek spożyj do godziny 18 poprzedniego dnia. Na 1–2 dni wcześniej unikaj tłustego jedzenia. Posiłki bogatotłuszczowe mogą wpłynąć na wynik. Z uwagi na dobową zmienność APTT badanie wykonuje się w godzinach porannych. Najlepiej, aby zostało przeprowadzone do godziny 10.00 (agregacja płytek krwi i aktywność czynników krzepnięcia są największe rano). W przypadku kolejnych już badań APTT postaraj się zachować zbliżony czas pobierania krwi do analizy. Przed badaniem wystrzegaj się stresu (powoduje obniżenie aktywności czynników V, VII, IX) i unikaj wzmożonego wysiłku fizycznego (powoduje aktywację czynników krzepnięcia).

Poinformuj lekarza kierującego Cię na badanie o stosowanych lekach. Środki takie jak doustne antykoagulanty i heparyna niefrakcjonowana wpływają na wynik APTT. Oddziałują na niego również: lipemia (zmętnienie pobranej próbki krwi, spowodowane przez gromadzenie się cząsteczek lipoprotein), wysoka bilirubina (żółty barwnik produkowany przez wątrobę), hemoliza (przedwczesny i nieprawidłowy proces rozpadu czerwonych krwinek).

Interpretacja wyników APTT

Nie interpretuj samodzielnie wyników APTT. Najlepiej zgłoś się z nimi do hematologa, który Cię skierował na badanie. Na podstawie przeprowadzonego wcześniej badania podmiotowego, czyli szczegółowego wywiadu medycznego, badania przedmiotowego, czyli oceny stanu zdrowia i doświadczanych przez Ciebie objawów, oraz wyników innych badań lekarz będzie mógł ustalić przyczynę zbyt wysokiego lub zbyt niskiego APTT, a w razie potrzeby skieruje Cię na dodatkowe badania. Tylko odpowiednio zinterpretowane wyniki APTT pozwolą na opracowanie skutecznego leczenia. Wskaźnik APTT powinien utrzymywać się w przedziale 29–37 sekund [1]. Zaznaczyć trzeba jednak, że jednokrotny wynik APTT nie ma znaczenia diagnostycznego. Zdarza się, że zbyt niskie lub zbyt wysokie APTT jest następstwem nieprawidłowego pobrania krwi. Dopiero powtarzające się odchylenia od normy sugerują zwiększone ryzyko zaburzeń krzepliwości krwi. Poza tym zakres wartości referencyjnych APTT zależy od stosowanych odczynników oraz aparatury, w której dokonuje się pomiaru czasu krzepnięcia.

• Poznaj składniki krwi i ich funkcje. Sprawdź, jaką rolę odgrywają płytki krwi, krwinki białe i czerwone.

Wysokie APTT – możliwe przyczyny

Wśród możliwych przyczyn wysokiego APTT specjaliści wymieniają:

• wrodzony lub nabyty niedobór czynnika V,

• niedobór czynników krzepnięcia: VIII (hemofilia A), IX (hemofilia B), XI (hemofilia C), czynnika X, protrombiny,

• niedobór kininogenu wielkocząsteczkowego i prekalikreiny oraz czynnika XII,

• nabyte przeciwciała przeciwko czynnikowi krzepnięcia VIII (nabytą hemofilię A),

• afibrynogenemię,

• chorobę von Willebranda,

• hipofibrynogenemię, 

• obecność antykoagulantu toczniowego,

• dysfibrynogenemię,

• leczenie heparyną niefrakcjonowaną, rzadziej leczenie doustnymi antykoagulantami (antagonistami witaminy K),

• uszkodzenie wątroby,

• zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (DIC),

• niedobór witaminy K,

• zespół antyfosfolipidowy.

Bez względu na przyczynę wydłużone APTT wiąże się z trudnościami w tworzeniu skrzepów i, co za tym idzie, z tamowaniem krwawienia.

Niskie APTT – możliwe przyczyny

Za niskie APTT obserwuje się w przebiegu nadkrzepliwości. Wzmożona krzepliwość krwi określana jest przez ekspertów jako trombofilia. Zaburzenie to może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Wrodzona nadkrzepliwość jest wynikiem nieprawidłowości genów odpowiedzialnych za produkcję czynników krzepnięcia krwi. Przykładami wrodzonych trombofilii są m.in.: niedobór antytrombiny, zwiększona aktywność czynnika VIII, nieprawidłowy gen czynnika V Leiden, niedobór białka S, nieprawidłowy gen protrombiny, niedobór plazminogenu, niedobór białka C, nieprawidłowości w budowie i funkcji fibrynogenu. Z kolei nabyta nadkrzepliwość może być konsekwencją m.in.: zespołu antyfosfolipidowego, przewlekłego palenia tytoniu, zwiększenia stężenia homocysteiny. Bez względu na przyczynę obniżone APTT wiąże się z podwyższonym ryzykiem powstawania zakrzepów.