Koagulogram – co to jest? Na czym polega badanie układu krzepnięcia?

Układ krzepnięcia – za co odpowiada?

Prawidłowo funkcjonujący układ krzepnięcia odpowiada za zachowanie równowagi pomiędzy powstawaniem czopu hemostatycznego w miejscu przerwania naczynia krwionośnego a utrzymaniem płynności krążącej krwi poza miejscem jego uszkodzenia. Równowaga ta jest określana w terminologii medycznej jako hemostaza. Nieprawidłowości w układzie krzepnięcia mogą prowadzić zarówno do wystąpienia groźnych dla zdrowia krwawień, jak i do powstawania zakrzepów.

Wyróżnia się dwa rodzaje hemostazy:

• pierwotna – prowadząca do skurczu naczynia krwionośnego i nagromadzenia płytek krwi (trombocytów) w miejscu uszkodzenia, a następnie aktywacji i zlepiania płytek krwi,

• wtórna – aktywacja osoczowych czynników krzepnięcia, której efektem jest powstawanie stabilnego czopu hemostatycznego.

Badanie układu krzepnięcia jest wykonywane bardzo często, szczególnie u pacjentów z objawami krwawienia, przyjmujących doustne leki przeciwkrzepliwe (m.in. warfarynę, acenokumarol) albo przed planowanymi inwazyjnymi badaniami lub zabiegami, np. przed endoskopową cholangiopankreatografią wsteczną (ECPW). Nie każda procedura wymaga wcześniejszej oceny układu krzepnięcia (m.in. badanie EEG), dlatego w razie wątpliwości co do konieczności wykonania koagulogramu, warto porozmawiać z kierującym na dane badanie lekarzem.

Koagulogram – co to jest? Co wchodzi w skład koagulogramu?

Koagulogram to zestaw badań krwi, które służą do oceny układu krzepnięcia. Kiedy zrobić koagulogram? Wskazaniami do wykonania badania są m.in.:

• podbiegnięcia krwawe (siniaki), wybroczyny i wylewy podskórne krwi powstające samoistnie lub wywołane niewielkim urazem,

• planowane badania inwazyjne i zabiegi operacyjne,

• stosowanie niektórych doustnych leków przeciwkrzepliwych,

• obfite i przedłużające się krwawienia miesięczne,

• przedłużające się krwawienia,

• wywiad rodzinny zaburzeń krzepnięcia krwi.

W skład koagulogramu wchodzą najczęściej:

• ocena parametrów płytek krwi w morfologii krwi obwodowej – prawidłowa liczba trombocytów to 140–350 tys./μl, a średnia objętość płytki krwi (MPV) powinna wynosić 7,5–10,5 fl [1]; obniżenie ilości trombocytów (małopłytkowość) może być przyczyną groźnych dla życia krwawień, a nadpłytkowość prowadzić do epizodów zakrzepicy,

• APTT, czyli czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (czas kaolinowo-kefalinowy), jest zależny od poziomu fibrynogenu i aktywności osoczowych czynników krzepnięcia II, V, VIII, IX, X, XI i XII. Ponieważ na jego wartość nie wpływa liczba i czynność płytek krwi, służy on m.in. do różnicowania osoczowych i płytkowych zaburzeń krzepnięcia. Wydłużenie APTT obserwuje się m.in. w hemofilii i w marskości wątroby. Norma APTT wynosi 26–40 sekund [1],

• czas protrombinowy (PT) oraz międzynarodowy współczynnik czasu protrombinowego (INR) jest zależny od stężenia protrombiny, fibrynogenu i aktywności czynników V, VII, X w osoczu. W warunkach prawidłowych PT wynosi 11–13 sekund, a INR 0,8–1,2 [1]. Podwyższone INR obserwuje się m.in. u osób z niedoborem witaminy K, leczonych warfaryną lub acenokumarolem i u pacjentów z chorobami wątroby,

• czas trombinowy (TT) jest rzadziej wykorzystywanym badaniem i powinien wynosić 16–21 sekund [1]. Jego wydłużenie może świadczyć o niskim poziomie fibrynogenu lub jego nieprawidłowym działaniu,

• poziom fibrynogenu powinien mieścić się w zakresie 1,8–3,5 g/l [1]. Obniżone stężenie może występować u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby, a podwyższone obserwuje się m.in. w trakcie infekcji oraz fizjologicznie w ciąży i podczas krwawienia menstruacyjnego,

• D-dimery są oznaczane w celu wykluczenia/potwierdzenia obecności chorób zakrzepowo-zatorowych. Powstają podczas rozpadu zakrzepu w procesie fibrynolizy. Podwyższony poziom D-dimerów towarzyszy m.in. zatorowości płucnej, zakrzepicy żył głębokich, ale może być również stwierdzany fizjologicznie w ciąży.

Decyzję co do konieczności wykonania badań oraz ich rodzaju powinien podejmować lekarz po dokładnym badaniu podmiotowym i przedmiotowym pacjenta.

Koagulogram – jak wygląda badanie?

Koagulogram jest wykonywany w próbce krwi, pobranej zwykle z żyły łokciowej pacjenta. Krew do badania układu krzepnięcia powinna być pobierana rano, najlepiej na czczo, do specjalnej probówki zawierającej antykoagulant (cytrynian trisodowy). Przez co najmniej dobę przed pobraniem krwi należy unikać stresu i intensywnego wysiłku fizycznego. Pacjenci często zastanawiają się, ile czeka się na wynik koagulogramu. Czas oczekiwania jest zależny od tego, jakie zlecono badania, i może wynosić od 1 dnia (w przypadku morfologii krwi czy czasu protrombinowego) do nawet kilku tygodni (w badaniach aktywności czynników krzepnięcia). Podobnie jak w przypadku innych badań – badania poziomu CEA, stężenia LDH czy aktywności alfa-amylazy, wyniki powinny być interpretowane przez doświadczonego specjalistę.

1. Gajewski P. i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
2. Palta S., Saroa R., Palta A, Overview of the coagulation system, „Indian Journal of Anaesthesia” 2014, dostęp online: grudzień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4260295/.