Choroby jelit – rodzaje, leczenie, objawy

Choroby jelit – jaki lekarz?

Choroby jelit stanowią stosunkowo częsty problem zdrowotny. To mocno zróżnicowana grupa schorzeń, których leczeniem zajmuje się gastroenterolog. To specjalista z zakresu układu pokarmowego – zajmuje się zaburzeniami funkcjonowania przełyku, żołądka, dróg żółciowych, jelit czy gruczołów trawiennych (wątroby i trzustki).

Jakie są choroby jelit?

Niżej znajdziesz najważniejsze informacje na temat jednych z bardziej rozpowszechnionych chorób jelit.

Kolka jelitowa

Kolka jelitowa to napad nagłego, ostrego, skurczowego bólu, który powoduje intensywne obkurczenie się mięśni gładkich. Kolka jelitowa może towarzyszyć innym schorzeniom układu pokarmowego, w tym m.in. refluksowi żołądkowo-przełykowemu, alergii pokarmowej, zespołowi jelita drażliwego. Za jej powstanie odpowiadać mogą zalegające masy kałowe, nieprawidłowy sposób odżywiania się czy niedrożność jelit z powodu skrętu jelit czy nowotworu. 

Objawy kolki jelitowej to oprócz bólu: wzdęcia, wymioty, nudności, napięcie brzucha, zaburzenia łaknienia, oddawanie większej ilości gazów. W kolce jelitowej z reguły stosuje się leczenie zachowawcze – dietę, leki rozkurczające, rozgrzewające okłady, probiotyki. W ciężkich przypadkach prowadzi się leczenie operacyjne. Nierzadko napady kolki ustępują samoistnie.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Znaną chorobą jelita grubego jest zapalenie wrzodziejące. Stan zapalny z reguły rozwija się w jego końcowym odcinku – odbytnicy. Wśród najbardziej prawdopodobnych przyczyn powstania tej choroby wymienia się: uwarunkowania genetyczne (występowanie rodzinne, geny sprzyjające chorobie – NF186, OTUD3, PLA2G2E, IFNG, IL26, IL22), czynniki immunologiczne oraz środowiskowe (np. zaburzona flora bakteryjna przewodu pokarmowego, przyjmowanie niektórych leków, prowadzenie niezdrowego stylu życia).

Typowym objawem tej nieswoistej choroby jelit jest krwista biegunka. U chorych wystąpić mogą m.in.: kurczowe bóle brzucha, tkliwość powłok brzucha, gwałtowne uczucie parcia na stolec, nocne wypróżnienia, krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, osłabienie, spadek masy ciała. W cięższych przypadkach mogą wystąpić dolegliwości pozajelitowe. 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego leczy się odpowiednio dobraną farmakoterapią – używa się m.in. preparatów kwasu 5-aminosalicylowego, glikokortykosteroidów, leków immunosupresyjnych. Ważna jest dietoterapia. Leczenie operacyjne stosuje się w skrajnych przypadkach.

Choroba nowotworowa jelit

Kolejne schorzenia jelita to nowotwory. W obrębie jelita cienkiego występują dość rzadko, częściej rozwijając się w jelicie grubym. Zdecydowana większość spośród nich to gruczolakoraki. Stanowią drugą przyczynę zgonów z przyczyn nowotworowych. Wzrost ryzyka zachorowania na raka jelita dotyczy przede wszystkim osób z obciążonym wywiadem rodzinnym, zmagających się z nieswoistymi chorobami jelit, palących papierosy, z nadmierną masą ciała.

Początkowo ta choroba może nie dawać żadnych objawów. Z czasem pojawiają się takie dolegliwości, jak m.in.: krwawienie z odbytnicy, ból i skurcze brzucha, obecność krwi w stolcu, daremne parcie na stolec, uporczywe biegunki i/lub zaparcia, zmiana w kształcie i rozmiarach stolca. Wraz z zaawansowaniem choroby rozwinąć się mogą anemia, wyniszczenie czy szybka męczliwość.

Optymalnym leczeniem jest resekcja (usunięcie metodami endoskopowymi albo operacyjne) zmiany. W zależności od zaawansowania nowotworu stosuje się  chemioterapię - przed zabiegiem resekcji i/lub po nim. W pierwszym przypadku przyczynić się może do zmniejszenia guza, a w drugim zniszczyć pozostałe w organizmie komórki nowotworowe. Podobne znaczenie ma radioterapia. Jako uzupełnienie podanych metod wykorzystywana bywa terapia ukierunkowana molekularnie.

Zespół jelita drażliwego

Choroba jelita drażliwego to przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego. To rodzaj zaburzenia czynnościowego jelit. Nie jest do końca znana przyczyna jej powstania. Wśród możliwych czynników sprawczych wymienia się: nadmierny rozrost mikrobiomu jelitowego (SIBO), zmiany w sferze psychicznej, dietę ubogoresztkową, infekcję jelitową. 

Objawy tej choroby to m.in.: skurczowe bóle brzucha (zlokalizowane głównie w podbrzuszu), biegunka i/lub zaparcia (możliwa postać biegunkowa, zaparciowa, mieszana), wzdęcia, nudności i wymioty, odbijanie, gazy, uczucie zmęczenia, przelewanie w brzuchu.

Leczenie schorzenia jelit, jakim jest zespół jelita drażliwego, polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów. Jednym z głównych elementów terapii jest dieta bogata w błonnik, a uboga w węglowodany ciężkostrawne (FODMAP). Chorzy powinni unikać stresu. Farmakoterapia odgrywa rolę wspomagającą.

Choroba Crohna

Choroba Crohna to nieswoiste zapalenie jelita grubego. Zmiany chorobowe mogą być umiejscowione na każdym etapie przewodu pokarmowego, choć najczęściej rozwijają się w końcowej części jelita cienkiego i początkowej jelita grubego. Za rozwój choroby odpowiadać mogą uwarunkowania genetyczne, czynniki środowiskowe i immunologiczne. 

Objawy choroby Crohna to przede wszystkim: ból brzucha (nasila się po jedzeniu i wypróżnieniu), biegunka tłuszczowa, guz w prawym dolnym kwadrancie jamy brzusznej, zaburzenia elektrolitowe, niedokrwistość, niedobór witaminy B12, podwyższona temperatura ciała, ogólne osłabienie. W przypadku lokalizacji zmian w okolicy odbytu mogą się rozwinąć owrzodzenia, ropnie, przetoki.

Nie ma przyczynowego leczenia choroby Crohna. W łagodzeniu objawów stosuje się leczenie farmakologiczne. Główne środki, jakie są stosowane, to kwas 5-aminosalicylowy i jego pochodne, leki biologiczne, leki immunosupresyjne, glikokortykosteroidy. W ciężkich przypadkach prowadzone jest leczenie operacyjne. W miarę możliwości chorzy powinni unikać stresu i prowadzić dietę z ograniczeniem potraw bogatych w tłuszcze i cukry.

1. S. Glinkowski, D. Marcinkowska, Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – ocena aktywności choroby na podstawie współcześnie stosowanych skal, „Nowa Medycyna” 2018, t. 25, nr 3, s. 123–137.
2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
3. S. Wojtuń, J. Gil, Ł. Szwedo i wsp., Podstawowe objawy i różnicowanie nieswoistych chorób zapalnych jelit, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2014, t. 10, nr 1, s. 61–66.