Demencja starcza – na czym polega? Jak ją diagnozować i leczyć?

Czym jest demencja?

Demencja to zbiorcze określenie grupy objawów procesów neurodegeneracyjnych związanych z podeszłym wiekiem. Oczywiście nie każdy senior się z nimi mierzy, a niewielkie zmiany w zachowaniu i funkcjach poznawczych nie muszą być powodem do niepokoju. Normalny proces starzenia zwykle wiąże się z pewnym obniżeniem zdolności umysłowych oraz ograniczeniem aktywności, jednak u zdrowych osób zmiany te są umiarkowane i nie zakłócają codziennego funkcjonowania w znaczący sposób – w przeciwieństwie do zaburzeń w przebiegu chorób otępiennych.

Wczesne objawy demencji starczej

Nie wszystkie sygnały informujące o starzeniu się mózgu muszą świadczyć o chorobie. Pewnie zastanawiasz się więc, jak odróżnić procesy mieszczące się w normie od zaburzeń. 

Jakie sytuacje świadczą o normalnych procesach związanych ze starzeniem? Są to:

• zapominanie imion nowo poznanych osób,

• pogorszenie wzroku,

• wchodzenie do pomieszczenia i zapominanie, po co się do niego weszło,

• niezbyt częste gubienie przedmiotów (i znajdowanie ich później),

• zapominanie czyjejś wypowiedzi,

• sporadyczne podejmowanie niewłaściwych decyzji.

Natomiast pierwsze objawy demencji to:

• zapominanie imion członków rodziny lub bliskich przyjaciół,

• widzenie rzeczy, których inni nie widzą, problemy z oceną odległości lub tego, czy określony obiekt jest w ruchu,

• gubienie się w dobrze znanych miejscach,

• odkładanie rzeczy w nietypowe miejsca (np. wkładanie portfela do piekarnika czy kartonu mleka do szafy),

• nieustanne zadawanie tych samych pytań,

• nietypowe podejmowanie ryzyka lub dokonywanie dziwnych, niepasujących do danej osoby wyborów.

Fazy rozwoju demencji starczej

Przebieg demencji jest opisywany jako postępujący, co oznacza, że początkowo objawy są subtelne, a z czasem stają się coraz bardziej widoczne dla otoczenia, często prowadząc do utraty samodzielności. Bardzo ważne jest wówczas wsparcie bliskich, którzy zadbają o bezpieczeństwo, a także fizyczny i psychiczny dobrostan chorego.

W pierwszej fazie otępienia można zauważyć już lekkie problemy z pamięcią i koncentracją, które często bywają bagatelizowane przez seniora i jego otoczenie. Chory zaczyna powtarzać te same wypowiedzi i czynności, ma trudności z dokończeniem rozpoczętego opowiadania (np. o fabule książki czy filmu), ma potrzebę sprawdzania już wykonanych zadań, zostawia przedmioty w niewłaściwych miejscach i trudno mu je znaleźć, a także doświadcza problemów z zapamiętywaniem nowych informacji.

Druga faza wiąże się z pogłębieniem zaburzeń pamięci, co skutkuje trudnością z przypominaniem sobie znanych nazw („Mam to na końcu języka”) oraz pogorszoną orientacją w terenie. Mogą pojawić się urojenia (np. prześladowcze lub związane z niewiernością małżeńską), odwrócenie rytmu sen – czuwanie, a także zmiany w osobowości i inne psychiczne objawy demencji (np. agresja, częste wpadanie w złość).

Na trzecim etapie rozwoju otępienia chory nie jest już w stanie funkcjonować samodzielnie. Ma kiepską orientację w czasie i przestrzeni, może utracić zdolność skutecznego porozumiewania się mową (niektórzy chorzy ciągle powtarzają to samo słowo lub zdanie) oraz zachowuje się nieadekwatnie do sytuacji (np. wychodzi z domu w nocy, gdy wszyscy śpią, lub zostawia otwarte drzwi do mieszkania).

Rodzaje chorób otępiennych

Wiele osób mylnie utożsamia każde otępienie z chorobą Alzheimera (jeśli należysz do tej grupy, sprawdź, jakie są różnice między alzheimerem a demencją). Tymczasem jest to najczęściej występujący, ale nie jedyny rodzaj chorób neurodegeneracyjnych. Jakie schorzenia są zaliczane do tej grupy?

Choroba Alzheimera (demencja typu Alzheimera)

Jest to najczęściej występująca choroba otępienna – szacuje się, że ponad połowa pacjentów z demencją cierpi na to schorzenie. Aby rozpoznać chorobę Alzheimera, należy stwierdzić jednoczesne występowanie dwóch symptomów:

• upośledzenia pamięci,

• jednego z takich zaburzeń poznawczych, jak: apraksja (problemy z wykonywaniem znanych czynności), afazja (zaburzenie mowy), agnozja (kłopoty z rozpoznawaniem lub identyfikacją przedmiotów) czy zaburzenie organizowania, planowania, abstrahowania i sekwencjonowania.

Charakterystyczne jest stopniowe pojawianie się i rozwój zaburzeń, które stanowią znaczne pogorszenie w stosunku do poprzedniego stanu i utrudniają funkcjonowanie społeczne oraz zawodowe.

Otępienie naczyniowe

Symptomy otępienia naczyniowego są podobne do tych występujących w chorobie Alzheimera. Oba schorzenia różnią się przede wszystkim mechanizmami powstawania. Przyczyną tego rodzaju demencji jest ograniczony dopływ krwi do mózgu, spowodowany zablokowaniem układu naczyniowego (np. w wyniku udaru). Czasem zablokowanie przepływu krwi bywa przejściowe, jednak uszkodzenie znacznej liczby komórek mózgowych prowadzi do rozwinięcia objawów otępiennych.

Otępienie z ciałami Levy’ego

Choroba zwykle zaczyna się od problemów z poruszaniem się, spowodowanych sztywnością mięśni, chodem szurającym oraz drżeniem. Wśród objawów pojawiają się też omamy, trudności w podejmowaniu wysiłku umysłowego i zaburzenia snu. Procesy pamięciowe nie ulegają dużej zmianie. Niestety na początku otępienie z ciałami Levy’ego często mylone jest z chorobą Parkinsona, co prowadzi do podawania niewłaściwych leków i zaostrzenia objawów.

Oczywiście to nie wszystkie występujące choroby otępienne. Aby mieć pewność, co dolega bliskiej Ci osobie, nie próbuj diagnozować jej samodzielnie, ale zwróć się po profesjonalne wsparcie.

Jak diagnozować i jak leczyć demencję starczą?

Jeśli zauważasz niepokojące zmiany w zakresie funkcjonowania poznawczego u bliskiej Ci osoby, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty, który przeprowadzi odpowiednie badania pozwalające na odróżnienie demencji od naturalnego procesu starzenia się mózgu. Diagnostykę mogą przeprowadzać neuropsycholog, psychiatra lub neurolog. W procesie tym wykorzystuje się takie metody, jak: wywiad kliniczny, badanie funkcji poznawczych, badania laboratoryjne i neuroobrazowanie ośrodkowego układu nerwowego

Niestety nie istnieje żadna metoda terapii, która prowadziłaby do wyleczenia demencji. Można jednak opóźnić występowanie niektórych symptomów, złagodzić zaburzenia i objawy współwystępujące (takie jak: lęk, niepokój, depresja czy problemy ze snem). W tym celu stosuje się m.in.: psychoterapię, ćwiczenia ruchowe, sensoryczne i percepcyjne oraz farmakoterapię.