Goździki – właściwości lecznicze i stosowanie

Skąd pochodzą i jak rosną goździki?

Goździki (Flos Caryophylli) to suszone pąki kwiatowe wiecznie zielonego drzewa goździkowca wonnego (Syzygium aromaticum). Goździkowiec może osiągnąć ponad 15 metrów wysokości, rośnie na terenach znajdujących się w strefie podzwrotnikowej, m.in. na Filipinach, w Indonezji, na Zanzibarze, na Seszelach. Angielska nazwa goździków cloves (od łacińskiego słowa clavus, oznaczającego ‘gwóźdź’) nawiązuje do ich kształtu. Świeże pąki są barwy różowej, w trakcie suszenia ciemnieją, aż do znanego koloru rdzawobrązowego.

Pierwsze wzmianki o goździkach pochodzą z Chin i są datowane na 400 lat p.n.e. Wtedy goździki były znane jedynie jako przyprawa. Dziś wiadomo, że poza walorami smakowymi mają dużo więcej do zaoferowania.

Olejek goździkowy

Goździki zawierają sporo (19–25%) olejków eterycznych. Olejek goździkowy (Oleum Caryophyllorum) najlepszej jakości jest pozyskiwany z pąków kwiatowych w drodze destylacji. Głównym składnikiem olejku goździkowego jest eugenol (około 95%) – przezroczysty lub jasnożółty płyn o charakterystycznym, mocnym zapachu. Co ciekawe, buteleczkę eugenolu znajdziesz w każdym gabinecie stomatologicznym (razem z tlenkiem cynku tworzy opatrunek tymczasowy, popularnie zwany „fleczerem”). To eugenol nadaje goździkom specyficzny korzenny zapach i ostry smak.

Właściwości lecznicze goździków. Jak je wykorzystać?

Dzięki właściwościom antybakteryjnym i antywirusowym goździki mogą być pomocne przy przeziębieniu i podczas wspomagania leczenia górnych dróg oddechowych, w tym bólu gardła. Sprawdzą się również w problemach z układem pokarmowym. Goździki wykazują działanie:

• przeciwbiegunkowe,

• przeciwpasożytnicze,

• przeciwgrzybicze (wspomagają leczenie kandydozy),

• pobudzają trawienie,

• niwelują wzdęcia.

Warto po nie sięgnąć, jeśli zmagasz się z przykrym zapachem z ust, masz nudności, zgagę lub wymioty.

Jak przygotować goździkową herbatę? Do zwykłej herbaty dodaj łyżeczkę zmielonych goździków lub 2 przekrojone goździki i zalej wrzątkiem (lub wykorzystaj przepis na goździkowy napar na przeziębienie i kaszel, znajdujący się na końcu artykułu).

Ze względu na odkażające i przeciwbólowe właściwości składniki goździków są wykorzystywane w stomatologii. Jeśli boli Cię ząb, rozgryź goździk i przesuń w bolące miejsce – tymczasowo uśmierzy to ból. Goździki wykazują działanie gojące i ściągające błonę śluzową. Jeśli masz problemy z dziąsłami lub afty w jamie ustnej, zacznij żuć całe goździki(należy je najpierw lekko nadgryźć). Możesz również przygotować płyn do płukania jamy ustnej – zalej 10 goździków szklanką wrzątku i przykryj talerzykiem. Po wystygnięciu płyn jest gotowy do użycia.

Olejek goździkowy sprawdzi się w bólach reumatycznych – należy posmarować bolące miejsca mieszanką składającą się z olejku goździkowego i oleju bazowego, np. słonecznikowego, w proporcji 1:1. Udowodniono, że olejek goździkowy ma również działanie antykancerogenne. Jeśli włączysz goździki na stałe do swojej diety, zmniejszysz ryzyko pojawienia się nowotworu.

Goździki sposobem na komary

Poza działaniem leczniczym goździki odstraszają komary. Jeśli chcesz, aby insekty omijały Twoje mieszkanie, zadbaj, aby w domu unosił się goździkowy zapach. Najprostszym sposobem jest zapalenie świeczki i dodanie do roztopionej parafiny kilkunastu kropel olejku goździkowego.

Jeśli chcesz przygotować mieszankę do użycia na skórę, wymieszaj w naczyniu łyżkę oleju bazowego (np. rzepakowego, słonecznikowego) z 10 kroplami olejku goździkowego. Nałóż niewielką ilość na odkrytą skórę, aplikację ponawiaj co 2 godziny. Aby uzyskać lepsze efekty, użyj kilku rodzajów olejków odstraszających komary i meszki, np. eukaliptusowego, miętowego, rozmarynowego lub lawendowego.

Napar na przeziębienie i kaszel z mielonych goździków z miodem

Składniki:

• 1,5–2-cm kawałek imbiru startego na tarce

• łyżeczka kurkumy

• ¾ łyżeczki zmielonych goździków (jeśli nie masz mielonych goździków, użyj 1–3 całe sztuki)

• ¾ łyżeczki cynamonu

• duża szczypta tymianku

• szczypta majeranku

• sok z połowy cytryny

• łyżka miodu

Umieść przyprawy w dużym (około 450 ml) kubku i zalej wrzątkiem. Kiedy napar trochę przestygnie (będzie już nadawał się do picia), dodaj miód i sok z cytryny. Pij jeszcze ciepłe.

Jak zmielić goździki? Zdarza się, że trudno jest dostać mielone goździki w zwykłych supermarketach. Możesz wtedy kilkanaście sztuk całych goździków zmielić samodzielnie w domowym młynku. Świeżo przygotowana przyprawa będzie znacznie bardziej aromatyczna niż jej gotowy odpowiednik.

1. H. Różański, Flos Caryophylli – kwiat goździkowca, goździki, https://rozanski.li/1267/flos-caryophylli-kwiat-gozdzikowca-gozdziki/, dostęp: 20.05.2021.
2. A. Kędzia i in., Przeciwgrzybicze działanie olejku goździkowego, „Postępy Fitoterapii” 2014, nr 1, s. 15–18
3. A. Kędzia i in., Ocena działania przeciwbakteryjnego olejku goździkowego (Oleum Caryophylli), „Postępy Fitoterapii” 2007, nr 2, s. 66–70