Czym jest hemiplegia i jak ją leczyć?

Hemiplegia – charakterystyka

Hemiplegia to porażenie jednej strony ciała spowodowane uszkodzeniem mózgu na skutek np. udaru bądź urazu mózgu lub zapalenia opon mózgowych. Najczęściej dotyczy połowy ciała po przeciwnej stronie niż uszkodzenie mózgu. Dzieje się tak, ponieważ lewa półkula kontroluje funkcje położone po prawej stronie ciała, a prawa półkula odpowiada za lewą stronę ciała. Hemiplegia może mieć charakter wiotki lub spastyczny.

Hemiplegia spastyczna charakteryzuje się nadmiernym napięciem mięśniowym, zwłaszcza w kończynach. Występuje spowolnienie i sztywność ruchu, a kończyny są zwykle zgięte i unieruchomione. Objawy są bardziej wyraźne niż w przypadku hemiplegii wiotkiej i zwykle obejmują całą połowę ciała. Napięcie mięśniowe powoduje trudności w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak chodzenie, jedzenie i pisanie.

Hemiplegia wiotka natomiast polega na obniżonym napięciu mięśniowym, prowadzącym do zmniejszenia siły i kontroli ruchu. Kończyny są opadające, a ruch jest niestabilny i nieskoordynowany. Objawy bywają mniej widoczne niż przy hemiplegii spastycznej i mogą dotyczyć tylko niektórych grup mięśniowych.

Przyczyny hemiplegii

Hemiplegia polega na uszkodzeniu drogi korowo-rdzeniowej w mózgu pod wpływem czynników wewnętrznych lub zewnętrznych na układ nerwowy. Za najczęstsze przyczyny hemiplegii uznaje się:

• udar mózgu,

• pourazowe uszkodzenie mózgu,

• zaburzenia neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, pourazowa encefalopatia, guzy mózgu czy wrodzone wady mózgu),

• zakrzepicę lub zatorowość,

• wybrane infekcje (np. zapalenie opon mózgowych, choroby bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze uszkadzające mózg).

Ryzyko hemiplegii zwiększają również zaburzenia metaboliczne, takie jak np. cukrzyca, niewydolność nerek czy tężyczka. Niehigieniczny tryb życia – brak ruchu, niezdrowa dieta, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu i stosowanie narkotyków – dodatkowo zwiększa ryzyko uszkodzenia mózgu.

Hemiplegia – objawy

Objawy hemiplegii są specyficzne i swoiste dla tej jednostki chorobowej. Dzięki temu stosunkowo łatwo ją zdiagnozować i rozpocząć leczenie. Do podstawowych objawów schorzenia należą:

• utrata lub osłabienie ruchu w jednej połowie ciała;

• drżenie rąk;

• niedowład mięśni i związana z tym trudność w wykonywaniu prostych czynności, takich jak chodzenie, trzymanie przedmiotów czy ubieranie się;

• zmiany w napięciu mięśniowym – spastyczność, czyli wzmożone napięcie, lub hipotonizm, czyli obniżone napięcie;

• trudności w utrzymaniu równowagi;

• trudności w mowie – rozumieniu mowy lub wymawianiu słów;

• problemy z percepcją przestrzenną – trudności z oceną odległości, położeniem przedmiotów w przestrzeni czy rozpoznawaniem obrazów;

• zaburzenia czucia – mrowienie, drętwienie lub ból w dotkniętej chorobą połowie ciała.

Pamiętaj, że w przypadku hemiplegii nie wszystkie objawy muszą u Ciebie występować równocześnie. Czasami jest to tylko niedowład mięśni albo problemy z mową. Jeśli wystąpił u Ciebie choć jeden z powyższych objawów, koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

Hemiplegia – diagnostyka

Diagnostyką hemiplegii zajmuje się zazwyczaj neurolog, a podstawowym badaniem jest dokładny wywiad medyczny. Lekarz zbierze informacje na temat objawów, ich charakteru bądź czasu trwania. Istotne jest także ustalenie historii wcześniejszych chorób oraz obecnie stosowanych leków. Następnie lekarz oceni siłę i zakres ruchu w kończynach.

W celu potwierdzenia diagnozy oraz wykluczenia innych schorzeń, lekarz może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne lub obrazowe, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny mózgu.

Leczenie hemiplegii

Leczenie hemiplegii zależy od przyczyny i stopnia nasilenia objawów. Jedną z najskuteczniejszych i najczęściej stosowanych metod jest regularna rehabilitacja. Fizjoterapeuta, w zależności od potrzeb chorego, zaleci:

• ćwiczenia ogólnorozwojowe poprawiające zakres ruchu, siłę mięśni oraz równowagę;

• leki minimalizujące objawy, takie jak skurcze mięśni lub ból;

• terapię mowy i języka – terapeuta mowy pomoże w poprawie zrozumienia i wykorzystania mowy oraz nauczy posługiwania się alternatywnymi metodami komunikacji, takimi jak np. specjalne tablice. 

Aby pomóc pacjentowi w powrocie do sprawności, stosuje się również terapię zajęciową, skupiającą się na trenowaniu umiejętności dnia codziennego, takich jak jedzenie, ubieranie się czy korzystanie z toalety. Terapeuta zajęciowy nauczy nowych sposobów wykonywania tych czynności lub stosowania środków pomocniczych, takich jak ortezy czy inne specjalne narzędzia.

Warto pamiętać, że leczenie hemiplegii jest oparte na indywidualnych potrzebach pacjenta i zawsze powinno być koordynowane przez lekarza lub fizjoterapeutę.

Czy hemiplegii można zapobiec?

Hemiplegii nie można zapobiec, jednak można zminimalizować ryzyko jej wystąpienia. Kluczowy w profilaktyce jest tryb życia i regularne badania kontrolne. Zachowanie zdrowego stylu życia – regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie palenia tytoniu i nadużywania alkoholu, kontrolowanie ciśnienia krwi i poziomu cukru we krwi oraz unikanie stresu – zmniejszy ryzyko udaru, będącego najczęstszą przyczyną choroby.