Czym jest i czym grozi jałowa martwica kości?

Czym jest jałowa martwica kości?

Jałowa martwica kości to choroba o nieokreślonej etiologii. Najczęściej dotyka dzieci i młodzież w fazie wzrostu, może jednak przydarzyć się każdemu. Bardziej narażeni są chłopcy niż dziewczynki. W młodszym wieku atakuje głównie kończyny dolne, w przypadku starszych osób kończyny górne, a zwłaszcza nadgarstki. Z jałową martwicą kości mamy do czynienia, gdy fragment tkanki obumiera samoistnie, bez ingerencji drobnoustrojów. Za jeden z powodów choroby uznaje się zaburzenie ukrwienia tkanki kostnej. Niektóre fragmenty kości są mniej ukrwione, w związku z tym nie docierają do nich substancje odżywcze i tlen, przez co obumierają. Innymi przyczynami choroby mogą być:

• mikrourazy,

• kontuzje,

• zaburzenia metaboliczne,

• nadużywanie alkoholu,

• choroba dekompresyjna.

Jałowa martwica kości może jednak zaatakować niezależnie od przebytych urazów bądź zaburzeń. Zobacz, jak przebiega choroba.

Objawy jałowej martwicy kości

Jałowa martwica kości to choroba, która dotyka układ kostny. Jej objawy nie są specyficzne, przez co łatwo ją zlekceważyć lub pomylić z urazem. Podstawowymi symptomami schorzenia są:

• bóle,

• utykanie podczas chodzenia,

• obrzęk,

• ograniczenie ruchów sąsiadującego stawu.

Charakterystyczne dla jałowej martwicy kości jest to, że ból narasta przy dotyku oraz pod wpływem nacisku. W związku z potrzebą odciążenia chorej kości pojawia się utykanie. Dolegliwości te słabną po wypoczynku. Ogólny stan zdrowia chorego jest dobry i nie wzbudza niepokoju. Należy jednak pamiętać, że martwica to groźna choroba, która nieleczona i zaniedbywana może doprowadzić do trwałej deformacji kończyny, a nawet kalectwa.

Rozróżnia się cztery fazy choroby. W pierwszej z nich dochodzi do obumierania kości. W tym przypadku objawy mogą nie być odczuwalne. W drugiej fazie tworzy się martwicza tkanka kostna. Na kolejnym etapie martwa tkanka zastępowana jest przez nową kość. Może pojawić się ból i obrzęk. Jest to faza kluczowa, bowiem w tym przypadku kość jest najbardziej narażona na deformację. Jeśli więc zauważysz ból lub obrzęk, koniecznie udaj się do lekarza. W czwartej fazie następuje odbudowa kości i utrwalenie zmian.

U osób dorosłych choroba objawia się głównie martwicą kości księżycowatej nadgarstka. Pierwszym symptomem jest osłabienie ręki. Pojawiają się problemy z chwytaniem i utrzymaniem przedmiotów. Im bardziej zaawansowana choroba, tym większy ból i obrzęk. Dochodzi także do ograniczonego ruchu nadgarstka. W ostatnim stadium może dojść do zaników mięśni i trwałego niedowładu.

Poza nadgarstkiem u osób dorosłych zmiany mogą pojawiać się również w kończynach dolnych i stawie biodrowym. Charakterystyczny dla tego typu schorzeń jest obrzęk nóg u starszej osoby. Mogą pojawić się także inne nieswoiste dolegliwości, np. drętwienie opuszków palców, czyli tzw. objaw Raynauda.

Jałowa martwica kości u dzieci

Jałowa martwica kości, choć zdarza się u osób dorosłych, doskwiera zwłaszcza dzieciom. Szacuje się, że może na nią cierpieć nawet 10 na 10 tys. dzieci. Choroba może zaatakować każdy element układu kostnego, jednak najczęściej jest to:

• głowa kości udowej,

• kość piszczelowa,

• stopa (zwłaszcza pięta i śródstopie).

Martwica głowy kości udowej, czyli tzw. choroba Perthesa, atakuje przeważnie dzieci między 3 a 14 rokiem życia. 80 proc. chorych stanowią chłopcy. Martwica kości piszczelowej dotyka chłopców w wieku 10–15 lat, natomiast martwica śródstopia atakuje głównie szczupłe, szybko rosnące dziewczęta w okresie dojrzewania. Jednym z objawów choroby u dzieci może być charakterystyczne strzelanie w kolanie.

Leczenie jałowej martwicy kości

Leczenie jałowej martwicy kości powinno się rozpocząć od prawidłowej diagnozy. W tym celu należy udać się do ortopedy. Przy diagnostyce kluczowy jest wywiad lekarski. Lekarz zapyta, jakie objawy i od jak dawna Ci towarzyszą oraz czy cierpisz na jakieś choroby. W razie potrzeby zaleci także badania obrazowe, bowiem zmiany zachodzące w przypadku martwicy są widoczne na zdjęciach rentgenowskich, tomografii bądź rezonansie magnetycznym. Leczenie schorzenia jest długotrwałe i powinno się odbywać pod kontrolą lekarza i fizjoterapeuty, który opracuje indywidualny plan rehabilitacji.

Podstawą leczenia jałowej martwicy kości jest przede wszystkim odciążanie zmienionej kości i stawu. Często polega to na umieszczeniu kończyny w specjalnym aparacie, który unieruchamia kość, ale jednocześnie umożliwia ruchomość stawu. Jeśli choroba jest zaawansowana lub szybko postępuje, można zastosować leczenie operacyjne polegające na nadaniu kości odpowiedniego kształtu.

Odpowiednio wczesne rozpoczęcie leczenia gwarantuje całkowite wyleczenie. Terapia trwa kilkanaście miesięcy. Jest to bardzo ważne, bowiem zaniedbana choroba może doprowadzić do powikłań, zwłaszcza w przypadku dzieci, których układ ruchu dopiero się kształtuje. Brak odpowiedniego leczenia może powodować zwapnienia kości i prowadzić do trwałych deformacji, a nawet kalectwa.

Nie da się w pełni wykluczyć ryzyka zachorowania na jałową martwicę kości, ale można je zminimalizować. W tym celu ogranicz spożywany alkohol, prowadź zdrowy styl życia oraz konsultuj się z lekarzem po każdym urazie.

1. M. Synder, Jałowe martwice kości i osteochondrozy, Wydawnictwo Naukowe Exemplum, Poznań 2017.
2. B. Pruszyński, Radiologia. Diagnostyka obrazowa. RTG, TK, MR i radioizotopy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
3. J.E. Badurski, Choroby metaboliczne kości, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
4. M. Brzosko, Reumatologia kliniczna, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2010.
5. S. Sell, S. Rehart, Reumoortopedia, tłum. P. Dudek, D. Grzelecki, MediSfera, Otwock 2020.