Jak rozpoznać awitaminozę? Czy sama dieta wystarczy?

Na czym polega awitaminoza?

Brak albo niedobór jednej witaminy lub więcej z nich nazywany jest awitaminozą. W zależności od rodzaju witamin mogą pojawiać się różne objawy. Niektóre z nich utrudniają codzienne funkcjonowanie, inne mogą być groźne dla zdrowia. W krajach rozwiniętych awitaminoza zdarza się niezwykle rzadko. O wiele częściej może pojawić się natomiast hipowitaminoza, czyli zbyt mała ilość witamin w organizmie. Ich niedobór nie jest jednak tak duży, jak w przypadku awitaminozy, jednak nie należy go lekceważyć. 

Na organizm niekorzystnie wpływa również hiperwitaminoza, czyli nadmiar witamin. Nie jest ona częstym zjawiskiem, ponieważ większość witamin jest wydalanych z organizmu wraz z moczem. Istnieją jednak witaminy, np. B12, których wysoki poziom może świadczyć o chorobie. Jeśli chcesz zadbać o swój organizm i dobre samopoczucie, warto suplementować tylko te witaminy i minerały, których masz niedobór. Najłatwiej to sprawdzić, wykonując odpowiednie badania. 

Objawy awitaminozy

Awitaminoza ma różne objawy, w zależności od tego, jakiej witaminy jest niedobór. Brak witaminy A powoduje pogorszenie widzenia, utratę przejrzystości gałki ocznej i rozwój tzw. ślepoty zmierzchowej czy kurzej ślepoty. Niedobór może również prowadzić do nadmiernego wysychania spojówek i zespołu suchego oka. Brak witaminy D jest w Polsce dość powszechny. Ta witamina syntezuje się w skórze w wyniku działania promieni słonecznych. Podczas jesienno-zimowych miesięcy w naszym kraju ilość słońca jest niewielka, dlatego wielu z nas jest narażonych na brak witaminy D. Jest on groźny, ponieważ u dzieci prowadzi do krzywicy, a u dorosłych przyczynia się do osteoporozy, zwiększonego ryzyka złamań kości czy problemów z zębami. 

Witamina E, choć jest również znana jako witamina młodości, pełni szereg innych, ważnych dla naszego organizmu funkcji. Zapobiega m.in. rozwojowi wielu chorób, w tym nowotworowych. Jej niedobór prowadzi do niedokrwistości, spadku koncentracji, rozdrażnienia. Niedobór u kobiet zwiększa ryzyko poronienia. 

Witaminy z grupy B są ważne pod względem neurologicznym. Ich niedobór najczęściej objawia się dolegliwościami ze strony tego układu. U wegan i wegetarian może pojawić się brak witaminy B12, którą można znaleźć w produktach odzwierzęcych. Niedobór B12 prowadzi do anemii, a także może powodować drętwienie kończyn czy zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Niebezpieczny może być długotrwały brak niacyny, czyli witaminy B3. Prowadzi on do pelagry, czyli zmian rumieniowych na skórze, którym towarzyszą: biegunka, wymioty i ból ust oraz języka. Do typowych objawów braku witamin z grupy B należą również: wypadanie włosów, zmęczenie i zaburzenia koncentracji.

Witamina C jest ważna dla zdrowia, a jej duże ilości są obecne w wielu warzywach i owocach. Dawniej niedobór witaminy C prowadził do szkorbutu, we współczesnych czasach jest to bardzo rzadka choroba. Jednak witamina C jest bardzo ważna, ponieważ bierze ona udział w syntezie kolagenu, a także ułatwia wchłanianie żelaza. Wraz z niedoborem witaminy C może wystąpić niedobór żelaza. 

Przyczyny awitaminozy

Braki konkretnych witamin najczęściej są spowodowane nieodpowiednią, źle zbilansowaną lub eliminacyjną dietą. Błędy żywieniowe mogą przyczyniać się do gorszego samopoczucia, spowodowanego właśnie niedoborami konkretnych składników. Dlatego bardzo ważna jest zdrowa, dobrze skomponowana dieta. Jeśli nie wiesz, co należy jeść, możesz skorzystać z pomocy dietetyka lub poszukać diety odpowiedniej dla Ciebie. Nie warto sugerować się tym, co jest modne w danym momencie, ponieważ to, co służy innym, niekoniecznie będzie dobre dla Ciebie. Bardzo szkodliwym trendem jest bretarianizm, czyli filozofia życia polegająca na rezygnacji z pożywienia i picia. Przy dłuższym stosowaniu prowadzi do śmierci.

Awitaminoza może być także spowodowana niektórymi chorobami, w szczególności żołądka i jelit. W wyniku zaburzeń wchłaniania mogą pojawić się niedobory witamin pomimo stosowania odpowiedniej diety lub suplementacji. Podobnie działa długotrwałe przyjmowanie niektórych leków, dlatego jeśli obserwujesz u siebie objawy braku witamin, zgłoś się do lekarza.

Jak zapobiec awitaminozie?

Leczenie awitaminozy opiera się na dostarczeniu swojemu organizmowi konkretnych witamin. Często są stosowane większe niż zazwyczaj dawki doustnych suplementów diety, jednak w niektórych przypadkach konieczne może być podanie witamin w formie kroplówki lub zastrzyku domięśniowego.

Warto zapobiegać pojawieniu się niedoborów. Najłatwiej zrobić to, modyfikując swoje nawyki żywieniowe. Z diety należy wykluczyć produkty przetworzone, zawierające tłuszcze trans, duże ilości cukru i soli. Zamiast nich jadłospis powinien obfitować w świeże warzywa i owoce, chude mięso, nabiał czy produkty pełnoziarniste. Można sięgać po te sezonowe, z lokalnych upraw. 

Nie bez znaczenia jest sposób przygotowania posiłków. Jeśli masz możliwość, jedz surowe warzywa i owoce, ponieważ podczas obróbki termicznej tracą one część witamin i minerałów. Pamiętaj również o zachowaniu przerwy pomiędzy jedzeniem a piciem kawy i herbaty. Mogą one zmniejszać wchłanianie składników z tych produktów spożywczych. Sięgaj po nie na godzinę przed jedzeniem lub po jedzeniu.