Lobotomia – najbardziej kontrowersyjny zabieg neurochirurgiczny i jego historia

Czym była lobotomia? Historia 

Za twórcę koncepcji lobotomii uważa się Waltera Freemana, który zajmował się psychochirurgią, a dokładniej inwazyjnym leczeniem schorzeń psychicznych. Podczas II Międzynarodowego Kongresu Neurologicznego, który odbył się w 1935 r. w Londynie, Freeman zainspirował się wykładem o szympansach, które zmieniały swoje zachowanie na skutek usunięcia fragmentów płatów czołowych mózgu. W 1936 r. Walter Freeman i neurochirurg James Watts dokonali pierwszej lobotomii przedczołowej.

Zabieg lobotomii zyskał na popularności w latach 40. i 50. XX wieku. Metodę tę opracował portugalski neurolog Egas Moniz, który za swoje osiągnięcia otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny w 1949 roku. Początkowo lobotomia była przeprowadzana poprzez wywiercanie otworów w czaszce pacjenta i wprowadzanie narzędzi do mózgu. Później, amerykańscy lekarze trochę ją udoskonalili, wprowadzając narzędzie przez górną część oczodołu.

• Dowiedz się także, czym jest leukokoria i z jakimi schorzeniami może mieć związek. 

Na czym polegała lobotomia?

Lobotomia była procedurą, podczas której chirurg wprowadzał narzędzie przypominające szpikulec do kruszenia lodu do mózgu pacjenta. Poprzez to narzędzie, chirurg przerwał ciągłość dróg łączących korę czołową z innymi częściami mózgu, uszkadzając m.in. istotę białą mózgu. Lekarz przebijał się przez oczodół pacjenta do mózgu, przerywając włókna nerwowe między płatem czołowym mózgu a międzymózgowiem.

Operacja pozostawia po sobie nie tylko blizny, ale również zmiany w zachowaniu i postrzeganiu świata. Na tej podstawie wierzono, że zabieg łagodzi objawy depresji, agresji czy manii. Metoda ta miała być pomocna także w leczeniu schizofrenii, stanów lękowych, psychozy, halucynacji, nadpobudliwości oraz innych schorzeń natury psychicznej i zachowań uznawanych za odbiegające od normy. Lekarze nie stosowali jej u psychopatów i przestępców przebywających w zakładach zamkniętych, ponieważ obawiali się, że w ich przypadku operacja może spowodować zaostrzenie patologicznych zachowań.

• Sprawdź również, czym jest gorączka mózgowa i jak postępować w przypadku wystąpienia jej objawów. 

Skutki uboczne lobotomii

Niestety, lobotomia – mimo domniemanej skuteczności w leczeniu zaburzeń psychicznych – miała poważne skutki uboczne, które często prowadziły do trwałego kalectwa pacjentów. Do poważnych powikłań, a nawet śmierci, mogło dojść już w trakcie nieumiejętnie przeprowadzonej operacji.

Ponadto uszkodzenie kory czołowej sprawiało, że pacjenci tracili:

• umiejętność przewidywania konsekwencji swoich działań;

• zdolność podejmowania decyzji;

• umiejętność funkcjonowania i odpowiedniego zachowania się w społeczeństwie;

• zdolność do prawidłowej oceny sytuacji;

• zdolność twórczego, abstrakcyjnego myślenia;

• umiejętność koncentracji.

U pacjentów po zabiegu lobotomii często dochodziło do zmiany osobowości i utraty zdolności do samodzielnego funkcjonowania. Stawali się apatyczni i otępiali. Część pacjentów traciła również zdolności intelektualne, kontrolę nad swoimi emocjami, a u niektórych pojawiały się napady padaczkowe i udar mózgu.

W niektórych przypadkach zabieg lobotomii kończył się nawet śmiercią. Nic więc dziwnego, że już w latach 60. XX stulecia nastąpił upadek lobotomii i w większości krajów – w tym również w Polsce – zakazano jej stosowania. Tę kontrowersyjną metodę zastąpiły leki psychotropowe, które okazały się bardziej skuteczne w leczeniu chorób psychicznych. Do tego wzrosła świadomość poważnych powikłań lobotomii, a krytyka ze strony psychiatrów i innych specjalistów była zbyt duża, aby kontynuować ten wątpliwy moralnie proceder.

• Sprawdź też, jakie mogą być przyczyny i objawy stłuczenia mózgu.

Lobotomia w Polsce

Lobotomia w Polsce była stosowana jako metoda leczenia w niektórych szpitalach psychiatrycznych. Jednym z najbardziej znanych lekarzy stosujących lobotomię w Polsce był dr Antoni Kępiński. Używał tej metody, aby leczyć schizofrenię i depresję, jednak po pewnym czasie sam zrezygnował z tej procedury, uznając ją za nieskuteczną i niebezpieczną dla pacjentów.

Współczesna medycyna nie stosuje już lobotomii jako metody leczenia zaburzeń psychicznych. Dziś stosuje się znacznie bardziej zaawansowane i bezpieczniejsze metody terapeutyczne, takie jak terapia farmakologiczna i behawioralna. Lobotomia jest obecnie uważana za przestarzałą i kontrowersyjną procedurę, która powodowała więcej szkód niż korzyści.

Bezpieczne leczenie chorób psychicznych

Choroby psychiczne przestają być tematem tabu i powodem do wstydu. Współczesna psychiatria dysponuje środkami farmakologicznymi, których skuteczność – w połączeniu z psychoterapią – jest bardzo duża. W przeciwieństwie do lobotomii metody te są całkowicie odwracalne. Jeśli dany środek psychotropowy okaże się nieskuteczny, pacjent w porozumieniu z lekarzem może przerwać terapię bez ponoszenia zbyt dużych kosztów zdrowotnych.