Małopłytkowość – czym jest? Przyczyny, objawy i metody leczenia
Małopłytkowość może przebiegać bezobjawowo lub wiązać się z objawami krwawienia, a w niektórych przypadkach nawet ze skłonnością do wykrzepiania krwi. Występuje pod postacią pierwotnej małopłytkowości immunologicznej lub wtórnie do innych schorzeń, np. infekcji i chorób autoimmunologicznych.
![maloplytkowosc-co-to-przyczyny-objawy-leczenie](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/5d918vw5aMrJhCJgGjE9CY/a0b7c8ca7aa79faccb4af8ad246c2336/maloplytkowosc-co-to-przyczyny-objawy-leczenie.jpg?w=1920&h=1280&fl=progressive&q=90&fm=jpg)
Polecane
![jakie-sa-rodzaje-nowotworow-co-warto-wiedziec](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/73InHW59E9bleaVWsX83Q7/8829da14f922e6bb7b980b94609e2b4b/jakie-sa-rodzaje-nowotworow-co-warto-wiedziec.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
![jak-wzmocnic-serce-domowe-sposoby](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/5mI9oOBScLo0ELno0jh9Dh/abf5dc18e4283f49631d89fc2df5d539/jak-wzmocnic-serce-domowe-sposoby.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
![wzmocnienie-organizmu-po-antybiotyku](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/7ljWWnw0k8bMaxNyt55vUN/dcb808a3d0f0d92189e0709a9bbe1b73/wzmocnienie-organizmu-po-antybiotyku.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
![jaki-jest-wplyw-halasu-na-zdrowie-czlowieka](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/aSFYxAdEgA3pkDyFzjW88/25447dcef3fd1fb9a582c028717be7bb/jaki-jest-wplyw-halasu-na-zdrowie-czlowieka.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
Co to jest małopłytkowość?
Prawidłowy poziom trombocytów, czyli płytek krwi, jest jednym z warunków utrzymania hemostazy, czyli zachowania równowagi zapewniającej płynność krwi krążącej w naczyniach krwionośnych i jej krzepnięcia w przypadku wynaczynienia. Zarówno małopłytkowość, czyli obniżenie ilości płytek krwi < 150 000/µl, jak i nadpłytkowość (poziom płytek ≥ 450 000/μl), mogą prowadzić do poważnych zaburzeń, a w niektórych przypadkach do groźnych objawów zagrażających życiu. Nauką, która zajmuje się układem krwiotwórczym i jego nieprawidłowościami, w tym obniżonym poziomem trombocytów, jest hematologia.
Przyczyny i objawy małopłytkowości
Małopłytkowość, inaczej trombocytopenia, może występować jako izolowana nieprawidłowość lub występować w przebiegu innych chorób albo ich leczenia. Do jej przyczyn należą m.in.:
pierwotna małopłytkowość immunologiczna, w której obniżenie liczby trombocytów wynika z obecności autoprzeciwciał prowadzących do destrukcji płytek krwi,
małopłytkowość wywołana stosowaniem leków, m.in. heparyny (HIT; w jej przebiegu obserwuje się zakrzepicę), antybiotyków (sulfonamidów, piperacyliny, ampicyliny), ibuprofenu, acetaminofenu,
choroby zakaźne, w tym zakażenie HIV, HCV, EBV, wirusem świnki, ospy wietrznej, różyczki, posocznica (sepsa), infekcja Helicobacter pylori, malaria,
niedobór witaminy B12, kwasu foliowego, miedzi,
schorzenia autoimmunologiczne, w tym toczeń rumieniowaty układowy,
przewlekłe nadużywanie alkoholu,
hipersplenizm – powiększenie śledziony, któremu towarzyszą nieprawidłowości w morfologii krwi (obniżenie poziomu płytek krwi, leukocytów, krwinek czerwonych),
ciąża – małopłytkowość u kobiety ciężarnej wymaga badań w kierunku stanu przedrzucawkowego i zespołu HELLP,
uszkodzenie szpiku kostnego, m.in. w mielodysplazji, w chorobach nowotworowych.
Małopłytkowość może być efektem stosowania chemioterapii do leczenia chorób nowotworowych, takich jak ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina).
Jakie objawy mogą towarzyszyć trombocytopenii? U osób z poziomem płytek krwi > 50000/µl rzadko obserwuje się jakiekolwiek symptomy, a małopłytkowość bywa wykrywana przypadkowo przy okazji wykonywania badań z innego powodu. Obniżenie płytek < 20000/µl wiąże się zwykle z wystąpieniem objawów skazy krwotocznej, najczęściej pod postacią krwawień z nosa, błon śluzowych, dziąseł oraz wybroczyn i podbiegnięć krwawych (tzw. siniaków) na skórze. U kobiet mogą pojawić się obfite i przedłużające się krwawienia miesięczne. Krwotok z nosa bywa pierwszym objawem choroby i w przypadku jego nawracania wymaga pogłębienia diagnostyki.
Małopłytkowość – jakie badania wykonać?
W przypadku wystąpienia objawów mogących wskazywać na małopłytkowość należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu i badania przedmiotowego zleci prawdopodobnie wykonanie morfologii krwi obwodowej. O trombocytopenii świadczy ilość płytek krwi < 150 tys./µl.
Bywa, iż bardzo niska ilość trombocytów w morfologii nie koreluje z obrazem klinicznym pacjenta – w tym przypadku należy wykluczyć małopłytkowość rzekomą, spowodowaną zlepianiem się płytek krwi w standardowej probówce. Wówczas trzeba wykonać badanie ponownie po pobraniu krwi do probówki zawierającej inny odczynnik – cytrynian sodu lub heparynę.
Po potwierdzeniu małopłytkowości konieczne jest wykluczenie wtórnych przyczyn jej występowania. Oprócz dokładnego wywiadu na temat stosowanych leków i objawów innych chorób konieczne mogą być badania krwi, badania obrazowe, a w niektórych przypadkach również biopsja szpiku.
Jak leczyć małopłytkowość?
Metoda leczenia małopłytkowości zależy od przyczyny jej występowania. Osobom bezobjawowym z umiarkowanym obniżeniem poziomu płytek krwi zwykle zaleca się regularne wykonywanie kontrolnej morfologii krwi. Pojawienie się objawów krwawienia może wymagać przetoczenia preparatu płytek krwi. W przypadku trombocytopenii wtórnej do innych schorzeń konieczne jest leczenie choroby podstawowej, np. podawanie leków immunosupresyjnych w toczniu rumieniowatym układowym, eradykacja Helicobacter pylori, leczenie onkologiczne w chorobach nowotworowych. Pierwotna małopłytkowość immunologiczna zwykle wymaga podawania leków immunosupresyjnych.
Małopłytkowość u noworodka – co może oznaczać?
Prawidłowy poziom płytek krwi u noworodka nie różni się od norm dla innych grup wiekowych i wynosi 150–450 tys./µl, chociaż może być nieco niższy u wcześniaków. Liczba trombocytów zwykle obniża się w ciągu kilku pierwszych dni od urodzenia, a następnie wzrasta pod koniec pierwszego tygodnia życia. W przypadku noworodków z symptomami choroby lub bardzo wcześnie urodzonych dzieci małopłytkowość jest zwykle wynikiem toczącego się procesu chorobowego – posocznicy (sepsy), niedotlenienia okołoporodowego, zakażeń wewnątrzmacicznych lub rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Trombocytopenia u noworodków bez objawów klinicznych bywa spowodowana niewydolnością łożyska i procesami autoimmunologicznymi w ciąży, w wyniku których przeciwciała matki niszczą płytki krwi płodu. W rzadkich przypadkach za niski poziom trombocytów odpowiadają wady genetyczne dziecka, m.in. trisomia chromosomu 21, 18, 13 lub zespół Turnera.
Małopłytkowość – co jeść? Wpływ diety na poziom płytek krwi
Trwają badania naukowe nad skutecznością stosowania odpowiedniej diety celem uzyskania prawidłowego poziomu płytek krwi u osób z małopłytkowością. W jednej z prac wykazano pozytywny wpływ diety śródziemnomorskiej w leczeniu mało- i nadpłytkowości. Dieta śródziemnomorska polega głównie na ograniczeniu w jadłospisie czerwonego i tłustego mięsa oraz na zwiększeniu ilości produktów zbożowych, warzyw i owoców, ryb, oleju z oliwek, orzechów i roślin strączkowych. Należy podkreślić, iż żadna dieta nie zastąpi konsultacji lekarskiej i w każdym wypadku podejrzenia lub stwierdzenia małopłytkowości trzeba zasięgnąć porady doświadczonego specjalisty. Dieta nie stanowi zastępstwa dla celowanego leczenia.
- Jinna S., Khandhar P., Thrombocytopenia, “StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542208/.
- Sillers L., Slambrouck C., Lapping-Carr G., Neonatal Thrombocytopenia: Etiology and Diagnosis, “Pediatric Annals”, 2015, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6107300/.
- Hernaez A. i in., Mediterranean Diet Maintained Platelet Count within a Healthy Range and Decreased Thrombocytopenia-Related Mortality Risk: A Randomized Controlled Trial, “Nutrients”, 2021, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7915168/.
![Author lek. Agnieszka Żędzian picture](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/4h1Z0kmxWvsIy9anRjTYyJ/09497a9a9a57997570e9fa8acab795b2/Agnieszka_____dzian.jpeg?w=100&h=100&fl=progressive&q=90&fm=jpg&fit=thumb)
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.