Krwotok – przyczyny, rodzaje, pierwsza pomoc i metody leczenia

Co to jest krwotok?

Krwotok to gwałtowna, obfita utrata krwi, do której dochodzi w wyniku uszkodzenia dużego naczynia tętniczego lub żylnego. Duża utrata krwi może prowadzić do wystąpienia objawów neurologicznych (np. splątania) i niebezpiecznego dla życia wstrząsu hipowolemicznego, dlatego zwykle wymaga szybkiej interwencji i zaopatrzenia medycznego. W zależności od lokalizacji uszkodzonego naczynia krwionośnego krwotok może być zewnętrzny lub wewnętrzny. 

W zależności od ilości utraconej krwi krwotoki dzieli się na cztery grupy:

• Krwotok I stopnia – utrata krwi nie przekracza 15% całkowitej objętości krwi krążącej; pacjent nie ma zwykle objawów ogólnych, a parametry życiowe pozostają w normie.

• Krwotok II stopnia – utrata 15–30% całkowitej objętości krwi; mogą pojawić się nudności, osłabienie, bladość skóry i ochłodzenie dystalnych części ciała, tachykardia (przyspieszenie akcji serca) i zwiększenie liczby oddechów (20–24 na minutę).

• Krwotok III stopnia – utrata 30–40% całkowitej objętości krwi; dołącza się zmniejszenie ciśnienia tętniczego krwi (ciśnienie skurczowe, tzw. górne, <90 mmHg) i splątanie.

• Krwotok IV stopnia – utrata >40% krwi krążącej, związany z dużym ryzykiem zgonu.

Uważa się, iż krwotok jest najczęstszą potencjalnie odwracalną przyczyną zgonów.

Przyczyny i rodzaje krwotoków

W zależności od lokalizacji źródła krwawienia można wyróżnić kilka rodzajów krwotoków, często powstających w wyniku przebytego urazu:

• Krwotok zewnętrzny – pojawia się najczęściej w wyniku urazu.

• Krwawienie wewnątrzczaszkowe – może być wynikiem uszkodzenia naczynia w wyniku urazu, osłabienia i pęknięcia ściany naczynia krwionośnego u osób z nieleczonym nadciśnieniem tętniczym czy pęknięcia tętniaka. Objawy mogą obejmować m.in. niedowład połowiczy, ból głowy, nudności, wymioty.

• Krwotok do jamy opłucnej – hemothorax. Mogą pojawić się: ból w klatce piersiowej, duszność, zawroty głowy.

• Krwotok do jamy otrzewnej – należy go podejrzewać m.in. u osób z bólem brzucha, krwistymi wymiotami, smolistym stolcem, krwiomoczem. Przyczyną krwawienia do jamy otrzewnej są (oprócz urazów) również ciąża pozamaciczna (ektopowa) oraz zaburzenia krzepnięcia krwi, w tym małopłytkowość.

• Krwotok zaotrzewnowy – może się objawiać m.in. bólem brzucha i w okolicy lędźwiowej.

• Krwawienie w wyniku złamań kości długich – kości ramiennej, promieniowej, łokciowej, udowej, piszczelowej, strzałkowej, miednicy i kręgów.

Rozpoznanie krwotoku zewnętrznego jest zwykle możliwe już na podstawie objawów pacjenta. W przypadku podejrzenia krwotoku wewnętrznego konieczna jest zwykle szersza diagnostyka, obejmująca, oprócz badania podmiotowego i przedmiotowego, badania krwi i diagnostykę obrazową (w przypadku urazów zwykle wykonuje się tomografię komputerową).

Pierwsza pomoc w krwotoku z ran zewnętrznych

Uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych w ranach zewnętrznych zwykle jest wynikiem urazu różnego rodzaju narzędziami i często dotyczy kończyn górnych i dolnych. Gwałtowna utrata krwi może stanowić zagrożenie dla życia, dlatego w pierwszej kolejności należy założyć opatrunek uciskowy w miejscu krwawienia i zadzwonić po pogotowie ratunkowe. W miejscu zranienia powinno się przyłożyć jałową gazę, a następnie wałek wykonany z grubej warstwy bandaża. Całość należy szczelnie owinąć bandażem, a w przypadku przemoknięcia opatrunku krwią dokładać jego kolejne warstwy. Nie należy zdejmować raz założonego opatrunku. W przypadku braku odpowiedniego sprzętu należy wykorzystać inne czyste, dostępne materiały, np. fragmenty odzieży czy ręczniki. Dalsze leczenie powinno być prowadzone w warunkach szpitalnych.

Krwotok z nosa – co robić?

Krwawienie z nosa jest dość często spotykanym problemem, a większość epizodów ustępuje samoistnie lub w wyniku leczenia w poradni podstawowej opieki zdrowotnej. Konsultacji z otolaryngologiem wymagają chorzy z nawracającymi lub opornymi na leczenie krwotokami z nosa. Najczęstszą przyczyną krwotoku z nosa jest uraz spowodowany wprowadzaniem palca do przewodu nosowego. Mogą do niego również prowadzić:

• uraz nosa, w tym złamanie kości nosowej,

• ciało obce w nosie,

• nowotwory przewodów nosowych lub zatok przynosowych,

• małopłytkowość, nadpłytkowość, choroba von Willebranda – wpływem tych zaburzeń na krzepnięcie krwi zajmuje się hematologia,

• niewydolność wątroby,

• alergiczny nieżyt nosa,

• ostre choroby infekcyjne,

• stosowanie leków przeciwpłytkowych, przeciwkrzepliwych lub sterydów donosowych,

• ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina),

• donosowe przyjmowanie narkotyków.

Jak zatamować krwotok z nosa? W pierwszej kolejności należy przyjąć pozycję siedzącą z lekkim pochyleniem do przodu, a następnie stosować ucisk nosa przy użyciu dwóch palców przez 15–20 minut. Przyłożenie zimnych okładów w okolicy szyi ma na celu pobudzenie skurczu naczyń w nosie, ale dotychczas nie udowodniono skuteczności takiego postępowania. U chorych z podwyższonym ciśnieniem tętniczym (>180/120 mmHg w kilku kolejnych pomiarach) należy dążyć do stopniowego obniżenia ciśnienia w ciągu 24–48 godz.

Jak zatamować krwotok z odbytu?

Krwotok z odbytu może być spowodowany wieloma czynnikami, o łagodnym lub złośliwym charakterze. Do tych pierwszych należy m.in. krwawienie z powiększonych guzków krwawniczych odbytu (hemoroidów), choroba uchyłkowa jelita grubego, nieswoiste choroby zapalne jelit (najczęściej wrzodziejące zapalenie jelita grubego), szczelina odbytu, a nawet niektóre choroby zakaźne (np. zakażenie Clostridium difficile, wirusem opryszczki zwykłej). Groźną przyczyną krwotoku z odbytu jest rak jelita grubego i zawsze należy wykluczyć jego obecność w przypadku pojawienia się niepokojących objawów z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, w tym krwawienia.

Zatamowanie krwotoku z odbytu nie jest możliwe bez leczenia przyczyny jego występowania. Bywa, iż krwawienie ustępuje samoistnie, zawsze należy jednak skonsultować się z lekarzem, który właściwie pokieruje diagnostyką i ewentualnym leczeniem choroby podstawowej. W zależności od przyczyny krwotoku z odbytu postępowanie może obejmować m.in. leczenie endoskopowe, operacyjne, immunosupresyjne, a w przypadku chorób zakaźnych – przeciwdrobnoustrojowe.