Kiedy warto wykonać badanie poziomu markera Ca 19-9?

Co to jest marker Ca 19-9?

Ca 19-9 jest antygenem określanym jako marker nowotworowy. Oznacza to, że jego podwyższone stężenie może wskazywać na chorobę nowotworową. W warunkach prawidłowych antygen Ca 19-9 wytwarzają też w śladowych ilościach komórki układu pokarmowego, gruczołów ślinowych, oskrzeli, trzustki i dróg żółciowych.

Z tego powodu poziom antygenu we krwi zdrowych ludzi rzadko kiedy wynosi 0. Wartość, która nie powinna budzić niepokoju, to poziom poniżej 37 U/ml.

Jak interpretować wyniki Ca 19-9?

Przyczyny nowotworów i ich objawy bywają różne. Pamiętaj, że zwiększony poziom markera nie zawsze oznacza, że w organizmie toczy się proces nowotworowy.

Podwyższone stężenie Ca 19-9 może występować w nienowotworowych schorzeniach, takich jak stany zapalne przewodu pokarmowego, choroby jelit, zapalenie trzustki i wątroby. Wartość Ca 19-9 mieści się tu w granicach 100–500 U/ml.

Podwyższony poziom markera Ca 19-9 (około 1000U/ml) można odnotować również w przebiegu chorób nowotworowych. Antygen ten jest specyficznym markerem dla raka trzustki. Wysoki poziom Ca 19-9 spotkać jest w przypadku innych nowotworów, takich jak rak pęcherzyka żółciowego, wątroby czy jelita grubego.

Warto mieć świadomość, że wykrycie podwyższonego stężenia markera Ca 19-9 nie jest równoznaczne z rozpoznaniem nowotworu u pacjenta. Konieczne jest rozszerzenie diagnostyki o inne badania, wśród których wymienić można tomografię komputerową, rezonans magnetyczny czy badanie USG. Do badań laboratoryjnych przydatnych w diagnostyce schorzeń nowotworowych należą morfologia krwi, poziom fosfatazy zasadowej, stężenie bilirubiny i gamma-glutamylo-transpeptydazy. 

Nie każdy nowotwór trzustki wydziela Ca 19-9. Znane są przypadki bardzo zaawansowanego nowotworu, który charakteryzuje się stężeniem Ca 19-9 w granicach normy.

Jakie są przyczyny wysokiego poziomu markera Ca 19-9?

Na badanie poziomu markera Ca 19-9 wysyła się wtedy, kiedy u pacjenta występuje podejrzenie toczącej się choroby nowotworowej przewodu pokarmowego.

Badanie antygenu Ca 19-9 wykonuje się więc przy podejrzeniu raka żołądka, trzustki, jelita grubego, dróg żółciowych, płuc oraz raka wątrobowokomórkowego, a także nowotworów jajnika i macicy.

Do innych przyczyn podwyższonego poziomu Ca 19-9 należą:

• choroby zapalne jelit i trzustki,

• ostre i przewlekłe zapalenie wątroby,

• marskość wątroby,

• kamica pęcherzyka żółciowego,

• kamica dróg żółciowych,

• torbiele na trzustce,

• zapalenie pęcherzyka żółciowego,

Pamiętaj, że podwyższone stężenie Ca 19-9 zawsze powinno być sygnałem alarmowym. Miej jednak świadomość, że nie każdy podwyższony poziom tego markera wskazuje na nowotwór złośliwy.

Oznaczenie markera Ca 19-9 jest wskazane, kiedy u chorego występuje:

• przewlekły ból brzucha,

• ból pleców,

• nudności,

• utrata masy ciała, która nie jest wywołana zmianą diety,

• niedokrwistość.

Jeśli zauważasz u siebie którekolwiek z wymienionych objawów, dodatkowo odczuwasz osłabienie, koniecznie zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu. Warto w takim przypadku wykonać badania podstawowe oraz po decyzji lekarza prowadzącego rozszerzyć diagnostykę. Objawy raka trzustki są bowiem bardzo niespecyficzne, a wręcz niezauważalne we wczesnym jego stadium. Wystąpienie silnego bólu brzucha, żółtaczki i zmniejszenia masy ciała są zwykle związane z zaawansowaną chorobą nowotworową.

Do czego służy oznaczenie poziomu Ca 19-9?

Oznaczenie poziomu Ca 19-9 służy do odróżnienia przewlekłych chorób zapalnych od nowotworu trzustki. Dodatkowo dzięki oznaczeniu poziomu tego markera można monitorować postępy leczenia u chorych cierpiących z powodu raka trzustki. Pacjenci, u których zastosowane leczenie przynosi zamierzony efekt, wykazują mniejsze stężenie markera w porównaniu do tego, które było oznaczone przed terapią.

Badanie poziomu markera Ca 19-9 jest też bardzo ważne u pacjentów z rakiem trzustki po zakończeniu leczenia. Służy do wczesnego wykrycia nawrotu choroby i przerzutów. Jeśli u pacjenta wystąpiła wznowa, wartości Ca 19-9 gwałtownie wzrastają.

Lekarze zalecają, aby badanie markera Ca 19-9 powtarzać co 3 miesiące przez dwa lata od chirurgicznego usunięcia raka trzustki. Wykonuje się je jednak tylko wtedy, kiedy przed rozpoczęciem leczenia poziom antygenu Ca 19-9 był podwyższony.

Pamiętaj, że nieprawidłowy poziom antygenu Ca 19-9 można też uzyskać, mając polipy na pęcherzyku żółciowym, szczególnie wtedy, kiedy towarzyszy im żółtaczka.

Jak przygotować się do badania Ca 19-9?

Badanie antygenu Ca 19-9 wykonuje się z surowicy. Materiałem do oznaczenia jest krew pobierana z żyły łokciowej. W przeciwieństwie do wielu badań biochemicznych oznaczenie poziomu Ca 19-9 nie wymaga specjalnego przygotowania. Na badanie nie ma wpływu też wcześniejsze spożywanie pokarmów.

W dniu poprzedzającym je warto jednak wstrzymać się od picia alkoholu.

Samo badanie Ca 19-9 nigdy nie stanowi potwierdzenia choroby nowotworowej nawet wtedy, gdy jego poziom jest poza zakresem referencyjnym. Dopiero komplet badań laboratoryjnych i obrazowych oraz analiza histopatologiczna pobranego po operacji wycinka umożliwia rozpoznanie konkretnego typu nowotworu.