Nadmiar witaminy D – konsekwencje zdrowotne

Witamina D3 – wpływ na zdrowie i występowanie

Witamina D3 to jedna z najważniejszych witamin, niezbędnych do funkcjonowania organizmu. Mimo że jest postrzegana jako witamina na odporność, to odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu chorób szkieletowych, sercowo-naczyniowych, immunologicznych i nowotworowych (szczególnie nowotworu jelita grubego, prostaty, sutka). Witamina D3 jest niezbędna już na etapie życia płodowego, gdyż bierze udział w kształtowaniu układu szkieletowego, a w późniejszych latach wpływa na zdrowie kości. Utrzymanie jej zalecanego poziomu w organizmie zapobiega powstawaniu stanów zapalnych, cukrzycy typu 2 i chorób układu krążenia (zator, udar, zawał). Substancja reguluje poziom ciśnienia tętniczego. Witamina D3 wpływa też na przewodnictwo osi podwzgórze-przysadki-nadnercza, wspierając prawidłowe funkcjonowanie mózgu. Jej podaż jest więc niezbędna w profilaktyce chorób psychicznych, m.in. depresji.

Witamina D3 jest dostarczana do organizmu w dwojaki sposób; przez syntezę skórną i dietę, przy czym ta pokrywa jedynie 20% dziennego zapotrzebowania. Substancja jest rozpuszczana w tłuszczach, dlatego najbogatszym źródłem witaminy D3 są pokarmy bogatotłuszczowe, takie jak: masło, jogurty, sery, żółtko kurze, ryby morskie w puszkach (tuńczyk, sardynki, łosoś). Głównym źródłem witaminy D3 jest jednak promieniowanie słoneczne i to ono powinno pokrywać resztę dziennego zapotrzebowania. Jednak ze względu na różną szerokość geograficzną i pory roku pozyskiwanie witaminy D3 ze słońca jest sezonowe. Czas najbardziej efektywnej syntezy witaminy D3 w szerokości geograficznej, w której leży Polska, zachodzi w czerwcu i lipcu. To wtedy, nawet przez dziewięć godzin, skóra ma szansę efektywnie pobierać witaminę. Zimą promieniowanie UV dociera do ziemi w minimalnych ilościach, a czas działania jest szacowany na około trzy godziny. Dodatkową przeszkodą w procesie syntezy jest ubiór zakrywający większą część ciała. Według naukowców, aby zimą otrzymać ze słońca odpowiednią dawkę witaminy D3, należy przebywać bez przerwy na zewnątrz przez trzy godziny na dobę. Sezonowy dostęp do witaminy D3 sprawia, że niezbędna jest jej suplementacja w formie preparatów farmaceutycznych. Co ważne, powinna ona obejmować również niemowlęta, gdyż mleko matki nie jest wystarczającym źródłem witaminy. 

Normy zapotrzebowania na witaminę D3

Normy zapotrzebowania na witaminę D3 są różne i zależą od wielu czynników, m.in.: wieku pacjenta, wagi, ogólnego stanu zdrowia, rodzaju diety, aktywności fizycznej, chorób przewlekłych, a także występowania schorzeń genetycznych. Na poziom zapotrzebowania witaminy D3 wpływa również pigmentacja skóry. Osoby o jasnej karnacji z niebieskim kolorem tęczówki szybciej absorbują promieniowanie UV. 

Zgodnie z zaleceniami ekspertów normy zapotrzebowania na witaminę D3 wynoszą:

• 400 IU/dobę – dla niemowląt karmionych piersią, a także dzieci do 18. roku życia z prawidłową masą ciała, 

• 800–1000 IU/dobę – dla dzieci do 18. roku życia z nadmierną masą ciała, 

• 800–1000 IU/dobę – dla dorosłych. 

Zalecana minimalna dawka suplementacyjna na poziomie 700–800 IU/dobę chroni przed złamaniami kości, a szczególnie szyjki kości udowej.

Toksyczne działanie witaminy D3

Górna granica bezpiecznego stężenia witaminy D3 w surowicy wynosi 100 ng/ml. Wynik przekraczający tę normę jest uznawany za toksyczny i prowadzi do odkładania się wapnia w tętnicach, sercu i nerkach. Na skutek tego dochodzi do zwiększonego wydalania wapnia wraz z moczem. Charakterystycznymi objawami toksycznego działania witaminy D3 są: wymioty, nudności, wzmożone pragnienie, osłabienie, nadmierne pocenie, zaparcia lub biegunki, świąd skóry, ból głowy, brak apetytu, ból oczu, nadpobudliwość, rozdrażnienie. Hiperwitaminoza prowadzi do odkładania się substancji w organizmie, co skutkuje powiększeniem wątroby i śledziony, rozwojem nadciśnienia tętniczego, a także niewydolnością nerek.

Do przedawkowania dochodzi na skutek stosowania nadmiernej suplementacji. Jak więc bezpiecznie suplementować witaminę D? Przyjmowanie dawek większych niż rekomendowane (2000-4000 IU/dobę), powinno się odbywać tylko z zalecenia lekarza i na podstawie wyników badań krwi potwierdzających niedobór. Należy pamiętać, że zwiększona suplementacja witaminy D3 może być stosowana tylko przez określony czas, a następnie trzeba powrócić do minimalnej rekomendowanej dawki. Przedawkowanie witaminy D jest natomiast niemożliwe, gdy dostarczamy ją w postaci pożywienia lub na skutek ekspozycji na słońce. W przypadku stwierdzenia nadmiaru witaminy D3 w organizmie należy zrezygnować z suplementacji i ograniczyć spożywanie wapnia. Jeśli doszło do toksycznego działania witaminy, lekarz może podjąć decyzję o zastosowaniu leków.