Odbijanie się – fizjologia organizmu czy objaw poważnej dolegliwości?

Czym jest odbijanie się?

Odbijanie się to fizjologiczny przepływ gazów odwrotny od naturalnego (wsteczny), a więc z żołądka do przełyku i jamy ustnej. Najczęściej towarzyszy temu zapach i smak trawionego pokarmu. To właśnie dlatego podczas wydobywania nadmiaru gazu z ust często mówi się o odbijaniu się jajkiem (zapach siarkowodoru) czy żółcią.

Dlaczego odbija się po jedzeniu? Wraz z płynami i pokarmami stałymi połykasz także powietrze. Jego część jest naturalnie wydalana przez jamę ustną, gdy obniża się ciśnienie w żołądku, nadmiernie rozciągniętym przez znajdujące się w nim gazy. Reszta powietrza przesuwa się wzdłuż układu pokarmowego i wydobywa się przez odbytnicę w postaci gazów.

Cofaniu się pokarmu podczas odbijania nie towarzyszy zwracanie treści pokarmowej ‒ uniemożliwia to dolny zwieracz przełyku (z wyjątkiem sytuacji, gdy ma wadliwą budowę).

Odbijanie się jedzeniem może występować naturalnie przez cały czas wstępnego rozkładu białek w żołądku. To, ile trwa trawienie, zależy od rodzaju i ilości zjedzonych produktów. W przypadku niezbyt obfitego posiłku (a więc takiego, po którym nie jesteś przejedzona) treść pokarmowa opuszcza żołądek po mniej więcej czterech godzinach.

Częste odbijanie się – przyczyny

Odbijanie się po jedzeniu czy piciu jest zjawiskiem całkowicie naturalnym. Może wzmagać się po posiłku, w czasie żucia gumy, palenia papierosów, a nawet ssania cukierków czy w wyniku prowadzenia rozmowy podczas jedzenia. Zwiększoną częstotliwość odbijania się możesz zaobserwować również po spożyciu produktów fermentujących (m.in. drożdży i kefiru).

Jeśli odbijanie się występuje zbyt często, wówczas jest traktowane jako forma zaburzenia motorycznego ze strony układu pokarmowego.

Nadmierne wydobywanie się gazów z żołądka może mieć miejsce przy aerofagii ‒ jest to nieprawidłowość, która objawia się nadmiernym połykaniem powietrza.

Nadmierne odbijanie się może towarzyszyć refluksowi żołądkowo-przełykowemu, kolce żółciowej lub zaburzonemu wchłanianiu węglowodanów (np. przy niedoborze laktazy).

Zbyt duże nagromadzenie gazów w żołądku, objawiające się przede wszystkim odbijaniem, jest charakterystyczne także dla:

• powikłań po zabiegu laryngektomii (częściowe lub całkowite wycięcie krtani),

• zaburzeń wchłaniania (towarzyszącego m.in. celiakii),

• niedoczynności tarczycy i innych endokrynopatii (zaburzeń wydzielania hormonów przez gruczoły endokrynowe),

• choroby wrzodowej żołądka,

• zespołu jelita drażliwego,

• stosowania niektórych leków (m.in. opiatów, leków antydepresyjnych, środków przeczyszczających),

• nietolerancji pokarmowych,

• zwiększonej podaży produktów wzdymających (czemu towarzyszą także częste gazy),

• nerwicy,

• niestrawności.

Odbijanie się powietrzem – jak sobie z nim radzić?

Całkowite wyeliminowanie odbijania się jest niemożliwe, jest to bowiem fizjologiczna reakcja organizmu. Brak wstecznego przepływu gazów byłby wręcz powodem do niepokoju. Jeśli jednak obserwujesz u siebie nadmierne odbijanie się, wówczas powinnaś zasięgnąć porady lekarza. Jest to bowiem sygnał, że Twój organizm boryka się z inną dolegliwością ze strony układu pokarmowego.

Możesz zmniejszyć dokuczliwość częstego odbijania się po jedzeniu poprzez:

• ograniczenie produktów wzdymających i fermentujących,

• zastąpienie napojów gazowanych wodą,

• picie napojów bez użycia słomki,

• spożywanie posiłków bez pośpiechu,

• unikanie przejadania się,

• rezygnację z palenia papierosów,

• zaprzestanie żucia gumy pomiędzy posiłkami.

Możesz również stosować zioła na odbijanie się, które pomogą Ci dodatkowo pozbyć się uciążliwych wzdęć. Do takich ziół należą:

• arcydzięgiel litwor,

• biedrzeniec anyż,

• biedrzeniec mniejszy,

• bylica boże drzewko,

• centuria pospolita,

• chmiel zwyczajny,

• koper woski,

• jeżyna fałdowana,

• kminek zwyczajny,

• krwawnik pospolity,

• ostropest plamisty,

• pięciornik gęsi,

• przywrotnik pospolity,

• rumianek pospolity.

Jeśli przyczyną ciągłego odbijania się powietrzem jest refluks żołądkowo-przełykowy, lekarz zwykle wykonuje gastroskopię, by potwierdzić diagnozę. Niekiedy diagnostyka może zostać rozszerzona o badanie USG, RTG, endoskopię lub tomografię komputerową. Dopiero bazując na otrzymanych wynikach, lekarz może zalecić stosowanie leków, które zahamują wydzielanie kwasów żołądkowych (inhibitory pompy protonowej) lub zobojętnią ich odczyn. Pamiętaj jednak, że stosowanie tych medykamentów jest ograniczone czasowo. Jeśli po upływie około sześciu tygodni nie odczujesz poprawy, konieczna jest dalsza diagnostyka.

Niezwykle istotna jest również właściwa dieta (w tym przede wszystkim niedopuszczanie do przejedzenia), która ograniczy problem, a dodatkowo zmniejsza dokuczliwość nierzadko towarzyszącej zgagi (jest to efekt cofania się treści pokarmowej przez zwieracz dolny przełyku). Możesz stosować również domowe sposoby na zgagę – palący problem załagodzi lniany kisiel, imbir i migdały.

Przy nadmiernym odbijaniu się wynikającym z nietolerancji pokarmowych kluczowa jest zmiana nawyków żywieniowych. Jeśli po zjedzeniu niektórych produktów poza ruchem wstecznym powietrza zgromadzonego w żołądku doskwierają Ci również wzdęcia, gazy, biegunka oraz ból brzucha, konieczne będzie wyeliminowanie składnika, z którego trawieniem nie radzi sobie Twój organizm.

1. A. Gąsiorowska, Jak sobie poradzić, gdy dopada cię zgaga i refluks, „Moje Zdrowie” 2021, nr 3, s. 18–19.
2. M. Słomka, E. Małecka-Panas, Wzdęcia i odbijania, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2011, nr 7 (1), s. 30–34.