Osobowość histrioniczna – co to znaczy? Przyczyny powstania i objawy

Osobowość histrioniczna – co to znaczy?

Osobowość histrioniczna, określana również jako histrioniczne zaburzenie osobowości, charakteryzuje się teatralnością zachowań, prowokacyjną seksualnością, nadmierną emocjonalnością i próbami zwrócenia na siebie uwagi. Objawy osobowości histrionicznej dają o sobie znać z reguły we wczesnej dorosłości. Millon i Davis wyróżnili kilka typów osobowości histrionicznej, podkreślając, że w obecnym świecie rzadkością jest występowanie „czystego” zaburzenia – przeważnie są to mieszaniny cech różnego rodzaju. Wyodrębnili oni następujące rodzaje histrionicznego zaburzenia osobowości:

• osobowość histrioniczna z domieszką cech osobowości antyspołecznej – nazwana „nieszczerą”,

• osobowość histrioniczna z domieszką cech osobowości narcystycznej – nazwana „pełną życia”,

• osobowość histrioniczna z elementami właściwymi dla osobowości zależnej i kompulsywnej – nazwana „zjednującą”,

• odmiana wzorca z niewielką liczbą aspektów innych typów osobowości – nazwana „teatralną”,

• osobowość histrioniczna z domieszką cech osobowości z pogranicza, jednakże przekładającą się na inny obraz od podtypu „infantylnego” – nazwana „wzburzoną”,

• osobowość histrioniczna z domieszką cech osobowości z pogranicza – nazwana „infantylną”.

Zapoznaj się z opisami innych zaburzeń osobowości przygotowanych przez naszych ekspertów. Dowiedz się więcej na temat m.in. osobowości paranoicznej, osobowości schizotypowej, osobowości chwiejnej emocjonalnie i osobowości anankastycznej.

Przyczyny histrionicznego zaburzenia osobowości

Specjaliści nie podają dokładnej przyczyny powstania histrionicznego zaburzenia osobowości. Podejrzewają, że stanowi ono wypadkową czynników genetycznych i środowiskowych. Do rozwoju osobowości histrionicznej predestynują m.in. obciążony wywiad rodzinny (przypadki histrionicznego zaburzenia osobowości wśród najbliższych członków rodziny), brak dyscypliny, pozytywne wzmocnienie dramatycznych zachowań w dzieciństwie, obojętność ze strony rodziców i ignorowanie potrzeb dziecka skutkujące jego niskim poczuciem własnej wartości, nadmierna wrażliwość układu noradrenergicznego i nieprawidłowe działanie neuroprzekaźników – katecholamin.

Osobowość histrioniczna – kryteria rozpoznania

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 przedstawione zostały takie kryteria histrionicznego zaburzenia osobowości:

• dramatyzowanie siebie, przesadny wyraz emocjonalny, teatralność, 

• stałe poszukiwanie podniet oraz działań, dzięki którym osoba jest w centrum uwagi,

• niestosownie uwodzicielski wygląd lub zachowanie,

• sugestywność (łatwe uleganie wpływom innych osób lub okoliczności),

• powierzchowna i chwiejna uczuciowość,

• nadmierna koncentracja na atrakcyjności fizycznej.

Aby można było mówić o zaburzeniu, pacjent powinien wykazywać co najmniej cztery z powyższych kryteriów ICD-10.

Kryteria diagnostyczne histrionicznego typu osobowości zawarte zostały również w DSM-V, czyli klasyfikacji zaburzeń psychicznych. Przedstawiają się one następująco:

• doświadczenie cierpienia, gdy osoba nie znajduje się w centrum uwagi,

• szybka zmiana doświadczanych emocji, które są bardzo powierzchowne,

• często nieodpowiednie zachowanie w kontaktach z innymi ludźmi, próby uwodzenia, prowokowanie seksualne,

• wykorzystywanie wyglądu zewnętrznego do skupienia na sobie uwagi,

• dramatyzowanie siebie i swojej sytuacji, wyrażanie emocji w przesadzony sposób,

• wypowiadanie się w sposób nadmiernie impresjonistyczny, pozbawiony szczegółów,

• wyolbrzymianie relacji z innymi ludźmi, upatrywanie silniejszej więzi niż w rzeczywistości występuje.

Aby można było rozpoznać histrioniczne zaburzenie osobowości, osoba powinna spełniać co najmniej pięć z kryteriów DSM-V.

W celu ustalenia, czy osoba cierpi na ten rodzaj zaburzenia osobowości, specjaliści posiłkują się szeregiem narzędzi diagnostycznych, z których najczęściej wybierane są: SCID II, Międzynarodowy Inwentarz Kliniczny Zaburzeń Osobowości, skala samooceny PSSI lub VDS i test SABS.

Osobowość histrioniczna – jak postępować?

Leczenie osobowości histrionicznej polega głównie na psychoterapii, która jest dobrana adekwatnie do potrzeb danego pacjenta. Zastosowanie znajdują zwłaszcza:

• terapia poznawczo-behawioralna – nauka nowych, funkcjonalnych zachowań, kwestionowanie negatywnych schematów działania i przekształcanie ich na odpowiednie wzorce; 

• terapia psychodynamiczna – odnajdywanie przyczyn konfliktów, pracowanie nad ich rozwiązaniem, pomoc w odzyskiwaniu poczucia sprawstwa i autonomii oraz rozwój inteligencji emocjonalnej, czyli zdolności do rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych;

• terapia grupowa – praca z innymi ludźmi, którzy mają podobne problemy ze zdrowiem psychicznym, nauka budowania bardziej satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi i związków;

• poradnictwo rodzinne – wskazane jest, gdy histrioniczne zaburzenie zachowania oddziałuje na bliskie osoby chorego; jego celem jest poprawa jakości życia rodzinnego i relacji w rodzinach; w ramach poradnictwa bliscy osoby chorej mogą dowiedzieć się więcej na temat zaburzenia i sposobach oferowania im wsparcia; 

• trening uważności – pomoc w zarządzaniu emocjami i nauka unikania określonych zachowań.

Nie istnieją żadne leki na osobowość histrioniczną. Leczenie farmakologiczne stosowane jest w przypadku jednoczesnego występowania u osoby z histrionicznym zaburzeniem osobowości objawów innych chorób psychicznych, przykładowo depresji czy zaburzeń lękowych.