PrEP – Profilaktyka HIV: Co to jest i jak działa?

HIV – czym jest i jak się objawia?

HIV – czyli ludzki wirus niedoboru odporności (ang. Human Immunodeficiency Virus) – to patogen, który atakuje komórki układu immunologicznego człowieka. Z czasem komórki te zostają zniszczone przez wirusa, a efektem jest zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS). 

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2021 roku na świecie żyło około 38 milionów osób z HIV. Wśród nich:

• 25,6 miliona (67%) mieszkańców Afryki;

• 7,7 miliona (20%) mieszkańców Azji Południowo-Wschodniej.

• 2,1 miliona (5%) mieszkańców Ameryk;

• 2,0 miliony (5%) mieszkańców Europy;

• 0,6 miliona (2%) mieszkańców regionu zachodniego Pacyfiku.

Liczba osób żyjących z HIV stale rośnie, jednak tempo wzrostu zakażeń spadło. W 2021 roku liczba nowych zakażeń HIV była o 38% niższa niż w 2000 roku.

Objawy HIV różnią się w zależności od fazy zakażenia. Na wczesnym etapie, czyli ok. 2– 4 tygodnie po zakażeniu występują symptomy takie jak: gorączka, powiększone węzły chłonne, ból gardła, zmęczenie, bóle mięśni i stawów, wysypka, biegunka i nocne poty. 

Symptomy pojawiające się w stadium przewlekłym zakażenia (bez leczenia i przed rozwinięciem AIDS) to m.in.:

• nawracające infekcje, np. zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, grzybica

• chroniczne zmęczenie,

• utrata wagi;

• przewlekła gorączka;

• przewlekła biegunka;

• zmiany neurologiczne (uszkodzenie nerwów obwodowych).

Metody zapobiegania HIV

Do zakażenia wirusem HIV dochodzi najczęściej poprzez stosunek seksualny z nosicielem lub kontakt z krwią osoby zakażonej. Najbardziej skuteczną metodą zapobiegawczą jest więc stosowanie prezerwatyw za każdym razem podczas stosunku pochwowego, analnego lub oralnego. Prezerwatywy lateksowe są najskuteczniejszą metodą zapobiegania HIV i innym chorobom przenoszonym drogą płciową. Ograniczenie liczby partnerów seksualnych zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem HIV. W przypadku osób, które współżyją z jednym, zdrowym partnerem ryzyko zakażenia drogą kontaktów seksualnych nie występuje. 

Ponieważ HIV przenosi się poprzez kontakt z krwią, nigdy nie używaj strzykawek lub igieł, które mogły być wcześniej używane przez inne osoby. Jeśli musisz zrobić zastrzyk, zawsze wykonuj go w sterylnych warunkach i używaj jednorazowego zestawu.

• Sprawdź, na czym polega badanie HIV Ag/Ab.

Czym jest PrEP – profilaktyka przedekspozycyjna HIV – i jak działa?

PrEP, czyli przedekspozycyjna profilaktyka HIV, to metoda polegająca na regularnym przyjmowaniu leków antywirusowych w celu zapobiegania zakażeniu wirusem HIV. PrEP jest skutecznym narzędziem, które może zmniejszyć ryzyko zakażenia HIV nawet o 90% u osób narażonych na zakażenie. Dotyczy ono w szczególności ludzi, którzy nie stosują prezerwatyw w przypadkowych kontaktach seksualnych, są w związku z nosicielem lub nosicielką wirusa HIV lub wstrzykują sobie narkotyki. 

PrEP działa poprzez dostarczanie organizmowi substancji antywirusowych, które blokują replikację wirusa HIV. Najczęściej stosowane leki w terapii PrEP to tenofowir i emtrycytabina. Hamują one rozwój wirusa i zmniejszają ryzyko zakażenia organizmu. 

Jak rozpocząć terapię PrEP?

Jeśli wydaje Ci się, że możesz być narażony/a na zakażenie wirusem HIV, skonsultuj się z lekarzem, który  przeprowadzi dokładną ocenę ryzyka zakażenia HIV i stwierdzi, czy w Twoim przypadku terapia PrEP będzie konieczna. Po badaniach diagnostycznych (również na obecność HIV) i ocenie stanu zdrowia, lekarz udzieli konkretnych zaleceń na temat stosowania przedekspozycyjnej profilaktyki HIV. 

Terapia polega na przyjmowaniu jednej tabletki dziennie zawierającej połączenie dwóch leków przeciwretrowirusowych: fumaranu dizoproksylu tenofowiru (TDF) i emtrycytabiny (FTC). Leczenie powinno być rozpoczęte i monitorowane przez lekarza chorób zakaźnych lub innego przeszkolonego pracownika służby zdrowia. Podczas stosowania PrEP regularnie – zwykle co 3 miesiące – wykonuje się testy na obecność HIV i innych chorób przenoszonych drogą płciową.

Pamiętaj, że PrEP nie chroni przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Dlatego ważne jest dalsze stosowanie prezerwatyw w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia innymi chorobami.

• Dowiedz się także, czym są choroby autoimmunologiczne i jak przebiega ich leczenie. 

Jakie są skutki uboczne PrEP?

PrEP – podobnie jak większość leków – może mieć pewne skutki uboczne. DO najczęstszych działań niepożądanych należą problemy żołądkowe, bóle głowy, zmęczenie, wysypka, bóle mięśni i zmiany nastroju.

Skutki uboczne są zazwyczaj łagodne i ustępują w ciągu pierwszych kilku tygodni stosowania leku. Poważniejsze działania niepożądane takie jak zapalenie wątroby czy zaburzenia czynności nerek pojawiają się dość rzadko. 

• Sprawdź, czym jest protokół autoimmunologiczny.

Czy PrEP zastępuje stosowanie prezerwatyw w profilaktyce HIV?

PrEP nie zastępuje stosowania prezerwatyw, ale stanowi dodatkową formę ochrony przed zakażeniem wirusem HIV. Połączenie tych dwóch elementów daje największą skuteczność w zapobieganiu zakażeniu

W Polsce, PrEP jest dostępny na receptę. Osoby zainteresowane rozpoczęciem terapii PrEP powinny skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi ocenę ryzyka i zleci niezbędne badania diagnostyczne. Leki PrEP można zakupić w aptekach na podstawie prawidłowo wystawionej przez lekarza recepty.