Przełom tarczycowy – definicja, objawy, leczenie

Przełom tarczycowy – co to jest?

Tarczyca jest niewielkim gruczołem dokrewnym, umiejscowionym pośrodku szyi. Jej głównym zadaniem jest produkcja hormonów, a w szczególności trójjodotyroniny i tyroksyny (T3 i T4). Główną funkcją hormonów tarczycy jest stymulacja organizmu pod kątem przemiany materii, a więc mają one m.in. wpływ na "spalanie" kalorii dostarczanych z pożywienia, a finalnie na masę ciała. Stąd w przypadku niedoczynności tarczycy pacjenci zazwyczaj tyją, a przy nadczynności chudną. Prócz tego hormony tarczycy mają ogromny wpływ na pracę układu nerwowego, sercowo-naczyniowego czy profil lipidowy. W skrócie: zapewniają homeostazę, czyli utrzymywanie stałych warunków wewnątrz organizmu. Poziom hormonów tarczycy jest szczególnie ważny w przypadku dzieci i kobiet w ciąży, ponieważ wpływają one na ogólne funkcjonowanie organizmu ludzkiego. Jeśli tarczyca produkuje za mało hormonów, pacjent zmaga się z niedoczynnością tarczycy. Jeśli jednak produkuje większe ilości hormonów, niż powinna, choroba nazywana jest nadczynnością tarczycy, a jej zaostrzenie przełomem tarczycowym.

Przełom tarczycowy pojawia się głównie u osób, które zmagają się z nadczynnością tarczycy. Tacy pacjenci są nieprawidłowo leczeni, odstawili zalecane leki lub zmagają się z nieleczoną chorobą przez dłuższy czas. Ryzyko wystąpienia wzrasta, jeśli pacjent cierpi na chorobę Gravesa-Basedowa oraz zmaga się z wolami tarczycy. Pozostałe czynniki ryzyka to:

• przedawkowanie hormonów tarczycy,

• infekcja bakteryjna lub wirusowa,

• hipoglikemia,

• terapia jodem,

• ciąża lub poród,

• zabieg chirurgiczny,

• silny stres,

• kwasica cukrzycowa,

• uraz.

Objawy przełomu tarczycowego

Jak rozpoznać przełom tarczycowy? Przełom tarczycowy to przede wszystkim gwałtowne podniesienie poziomu hormonów tarczycy. Taki stan prowadzi do rozpadu komórek, inaczej hiperkatabolizmu. Skutkuje to między innymi powstawaniem dużej ilości produktów przemiany białkowej, które pomału zatruwają organizm chorego. Najbardziej charakterystycznym objawem przełomu tarczycowego jest silne i przyspieszone bicie serca (tachykardia) oraz bardzo wysoka gorączka. Pozostałe objawy to:

• wymioty,

• biegunka,

• gorączka,

• silne poty,

• zaburzenia świadomości,

• niepokój,

• majaczenie,

• bezsenność,

• drżenie ciała,

• hipotensja,

• silne rozdrażnienie,

• zaczerwienienie skóry.

Zważając na objawy, jakie towarzyszą przełomowi tarczycowemu, należy pamiętać, że jest to stan zagrażający życiu. Może doprowadzić do zapaści krążeniowej, m.in. do migotania przedsionków i niewydolności serca. Po pojawieniu się którychkolwiek z wymienionych objawów należy natychmiast zadzwonić po pogotowie.

Przełom tarczycowy – jak leczyć?

Objawy przełomu tarczycowego stwarzają bezpośrednie zagrożenie życia. Z tego względu chory musi jak najszybciej trafić do szpitala lub kliniki endokrynologicznej. Przełom tarczycowy jest niebezpieczny, ponieważ w ponad połowie przypadków pojawia się migotanie przedsionków i częstoskurcz komorowy, które prowadzą do zapaści krążeniowej. Taka sytuacja może skutkować śpiączką lub nawet śmiercią. Z tego powodu po zauważeniu niepokojących objawów należy jak najszybciej wezwać pogotowie.

Jak pomóc choremu, zanim pojawią się ratownicy medyczni? Najlepiej robić zimne okłady, aby zmniejszyć temperaturę ciała. Jeśli chory pozostaje przytomny, należy do niego cały czas mówić, aby utrzymać kontakt. Po przewiezieniu do szpitala pacjentowi przetacza się płyny oraz obniża temperaturę ciała. W niektórych przypadkach stosuje się dializę, aby oczyścić krew. Następnie podaje się leki, które wyrównują poziom hormonów w organizmie.

Po wyjściu ze szpitala najważniejsze w procesie leczenia są regularne badania i kontrola lekarza endokrynologa. Ważnym elementem terapii jest także odpowiednia dieta. Należy spożywać pełnoziarniste produkty spożywcze, dużo warzyw, owoców bogatych w antyoksydanty, a także produkty bogate w zdrowe tłuszcze: ryby morskie, orzechy, oleje roślinne. 

Przełom tarczycowy a nadczynność tarczycy

Przełom tarczycowy jest silnie związany z nadczynnością tarczycy. Z tego powodu należy kontrolować poziom hormonów regularnie i skonsultować swój stan zdrowia z endokrynologiem. Diagnostyka chorób tarczycy polega na badaniu stężenia TSH we krwi pacjenta. Norma poziomu TSH wynosi od 0,23 do 4,0 mikrojednostek na mililitr krwi. Jeśli wynik jest poniżej dolnej granicy, świadczy o nadczynności organu. Po rozpoznaniu choroby lekarz zleca dodatkową diagnostykę w postaci:

• USG tarczycy,

• morfologii,

• lipidogramu.

Aby uniknąć powikłania w postaci przełomu tarczycowego, należy ściśle stosować się do zaleceń lekarza. Trzeba również podkreślić, że nie istnieją żadne parametry laboratoryjne, które mogłyby wskazywać na przełom tarczycowy – stan rozpoznaje się po wystąpieniu niebezpiecznych objawów.

1. C. Suzy, Tarczyca. Diagnoza i leczenie, tłum. K. Przybyś-Preiskorn, Oficyna Wydawnicza Aba, Warszawa 2018. 
2. U. Ambroziak, Choroby tarczycy. Diagnozowanie i leczenie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.
3. H. Jastrzębska, Przełom tarczycowy, „Borgis – Postępy Nauk Medycznych” 4/2006, s. 136–139.