Torbiel Tarlova – objawy, przyczyny, leczenie

Co to jest torbiel Tarlova?

Torbiel Tarlova to rzadko występująca torbiel oponowa kręgosłupa. Jej rozpowszechnienie szacowane jest na 4,6% w populacji ogólnej. Częściej stwierdza się ją u kobiet niż u mężczyzn. Na odwrót jest w przypadku torbieli włosowej, zwanej torbielą pilonidalną, która około 4 razy częściej dotyka mężczyzn. 

Torbiel Tarlova nazywana bywa torbielą okołokorzeniową. Zmiana umiejscawia się między onerwiem (to zbudowana z tkanki łącznej otoczka włókien nerwowych) a zewnętrzną blaszką opony miękkiej (jedną z opon mózgowo-rdzeniowych, wnikającą we wszystkie zagłębienia w mózgowiu). Może występować pojedynczo lub mnogo.

Torbiel Tarlova zazwyczaj lokalizuje się na poziomie odcinka krzyżowego i lędźwiowego kręgosłupa (mówiąc ogólnie – w dole pleców). Wypełniona jest płynem mózgowo-rdzeniowym lub o zbliżonym do niego składzie. Jej ściana zbudowana jest ze: śródnerwia, komórek zwojowych, obwodowych włókien nerwowych, tkanki łącznej włóknistej. Torbiel Tarlova może być różnych rozmiarów, które determinują charakter i intensywność objawów.

Torbiel Tarlova – przyczyny

Pierwszego opisu omawianej torbieli dokonał w latach 30. XX wieku Isador M. Tarlov – amerykański neurochirurg. Choroba ma niejasne pochodzenie. Zazwyczaj mówi się o jej charakterze wrodzonym. Wśród potencjalnych przyczyn torbieli Tarlova wymienia się:

• ciężką pracę fizyczną (szczególnie dźwiganie);

• przebyty wcześniej uraz mechaniczny kręgosłupa;

• trudny poród naturalny;

• znieczulenie zewnątrzoponowe;

• zespół Marfana czy zespół Ehlersa-Danlosa (choroby genetyczne tkanki łącznej).

Objawy torbieli Tarlova

Torbiel Tarlova stwierdzana jest zazwyczaj przypadkowo. Dochodzi do tego najczęściej w trakcie badania obrazowego, na które pacjent kierowany jest w związku z innymi wskazaniami. Torbiel okołokorzeniowa na początkowym etapie, kiedy jest mała, może przebiegać bezobjawowo. Z czasem dochodzi do powiększenia się jej rozmiarów, w konsekwencji czego zmiana może wywierać ucisk na okoliczne struktury nerwowe.

Wśród objawów torbieli Tarlova wymienia się przede wszystkim:

• dolegliwości bólowe – szacuje się, że średnio 3% pacjentów nie odczuwa żadnych dolegliwości, 4,2% doświadcza bardzo słabego bólu, zdaniem 7,6% jest on słaby, według 31,5% – umiarkowany, według 38,6% – silny, według 15,1% – bardzo silny. W ciężkich przypadkach ból jest na tyle silny, że może przyczynić się do unieruchomienia chorego. W obawie przed dolegliwościami pacjent stara się ograniczyć do minimum wykonywane ruchy;

• zaburzenia czucia – fachowo określane jako parestezje; przejawiać się mogą w postaci mrowienia, drętwienia, zaburzeń w zakresie odczuwania temperatury, osłabienia czucia lub wręcz na odwrót – przeczulicy w okolicy, przez którą przebiegają uciskane przez torbiel nerwy;

• osłabienie siły mięśniowej – jest wynikiem ucisku torbieli Tarlova na nerwy ruchowe. W ciężkich przypadkach może dojść nawet do porażenia poszczególnych grup mięśniowych.

Pacjenci zmagający się z rzadką chorobą, jaką jest torbiel Tarlova, w drastycznym jej przebiegu mogą doświadczyć zaniku nerwów, do czego dochodzi na skutek długotrwałego ucisku.

Rozpoznanie torbieli oponowej Tarlova 

Podstawę w rozpoznaniu torbieli Tarlova stanowią badania obrazowe. Za złoty standard uważa się rezonans magnetyczny (RM). Pozwala on na bardzo dokładne obrazowanie tkanek miękkich. Doskonale nadaje się do wykrywania torbieli okołokorzeniowych, ale i oceny otaczających je struktur. W sekwencjach podstawowych RM torbiel okołokorzeniowa Tarlova ma typową morfologię dla zmian płynowych. To znacznie ułatwia jej prawidłowe rozpoznanie.

W przypadku występowania niepewności diagnostycznych wykonuje się badanie histopatologiczne, czyli analizę mikroskopową pobranego materiału. Umożliwia ono różnicowanie torbieli Tarlova od innych cyst i torbieli. Typowa dla tej zmiany w badaniu histopatologicznym jest obecność włókien nerwowych w ścianach.

Numer rozpoznania torbieli Tarlova

Lekarz na podstawie szeregu przeprowadzonych badań jest w stanie postawić rozpoznanie, które ma formę numeru ICD-10. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych torbiel Tarlova figuruje pod numerem G54.8. Oznacza to, że należy do:

• G54 – zaburzeń korzeni rdzeniowych i splotów nerwowych;

• G54.8 – innych zaburzeń korzeni nerwów rdzeniowych i splotów nerwowych.

Torbiel Tarlova – leczenie

Leczenie torbieli Tarlova nie należy do łatwych. Wiąże się z niską częstotliwością występowania choroby i brakiem jednolitych wytycznych w zakresie postępowania. Początkowo leczenie ma charakter zachowawczy. Stosuje się zabiegi fizykoterapii, takie jak: ultradźwięki, ciepłolecznictwo, elektroterapia, laseroterapia, magnetoterapia. W przypadku silnych dolegliwości bólowych zastosowanie ma farmakoterapia.

Torbiel Tarlova w wyjątkowych przypadkach jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. Operacja zazwyczaj przynosi niewielką ulgę. Obarczona jest też ryzykiem powikłań w postaci płynotoku (przetoki płynowej – wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego). Dlatego jej leczeniem powinni się zajmować niezwykle dokładni i mający bogate doświadczenie neurochirurdzy.

Specjaliści zwracają uwagę, że aby mieć zdrowy kręgosłup, warto wykonywać systematycznie i pod okiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty ćwiczenia na wzmocnienie kręgosłupa. Dla chorych z torbielą Tarlova zalecane są ćwiczenia izometryczne, rozluźniające i gimnastyka w wodzie.

1. T. Klepinowski, W. Orbik, L. Sagan, Global incidence of spinal perineural Tarlov’s cysts and their morphological characteristics: a meta‑analysis of 13,266 subjects, „Surgical and Radiologic Anatomy” 2021, nr 43, s. 855–863.
2. W. Kozubski, P.P. Liberski, J. Moryś, Choroby układu nerwowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
3. M. Zagrodzka, M. Lichtarski, Torbiele okołokorzeniowe – niedoceniany problem w diagnostyce bólu pleców, „Medycyna po Dyplomie” 2016, nr 1. Online: https://podyplomie.pl/medycyna/20689,torbiele-okolokorzeniowe-niedoceniany-problem-w-diagnostyce-bolu-plecow [dostęp: 07.02.2022].