Czym jest zespół abstynencyjny?

Do najważniejszych symptomów zespołu odstawiennego należą:

• obniżenie ciśnienia tętniczego, kortyzolu, adrenaliny i dopaminy;

• zaburzenia uwagi, pamięci, koncentracji, różnych funkcji poznawczych;

• wzrost masy ciała;

• bóle głowy, nudności, wymioty;

• drżenia ciała, niepokój;

• nadwrażliwość na dźwięki i światło;

• bezsenność;

• możliwość pojawienia się halucynacji i omamów.

W przypadku ciężkich uzależnień, a zwłaszcza tych od substancji psychoaktywnych, najlepszym rozwiązaniem jest leczenie w szpitalu lub w specjalistycznym ośrodku odwykowym. W zależności od rodzaju przyjmowanego środka objawy mogą mieć różny czas trwania. Przykładowo po odstawieniu heroiny zespół abstynencyjny trwa około tygodnia. Zwykle pojawia się także głód psychiczny, który zwiększa ryzyko powrotu do zażywania uzależniającej substancji (co pozwala ten głód zaspokoić).

Uzależnienia behawioralne również prowadzą do zespołu odstawiennego, jednak w ich przypadku nie ma on aż tak niebezpiecznego przebiegu i jest związany z psychologicznymi mechanizmami nałogu, a nie z fizjologiczną reakcją na odstawienie substancji.

Poszczególne rodzaje uzależnień mogą spowodować różne symptomy odstawienia. W przypadku alkoholików bardzo charakterystyczne jest majaczenie alkoholowe (delirium tremens, czyli zaburzenia świadomości z omamami i urojeniami), które trwa od 2 do 3 dni i może znacznie utrudniać funkcjonowanie. Zwykle dochodzi również do odwodnienia, co może prowadzić do omdleń. U niektórych chorych w pewnym momencie występują nagłe skoki ciśnienia, a także zaburzenia krążenia i rytmu tętna. 

Jakie są przyczyny zespołu abstynencyjnego?

Najważniejszą przyczyną zespołu abstynencyjnego jest zaadaptowanie się organizmu do tego, że używka jest cały czas obecna. Tego typu przyzwyczajenie sprawia, że w momencie, gdy organizm traci kontakt z daną substancją, równowaga zostaje zaburzona, a tym samym pojawiają się typowe objawy zespołu abstynencyjnego. Przykładowo uzależnienie od alkoholu sprawia, że dochodzi do ciągłego pobudzania komórek w mózgu, układu nagrody i wydzielania dopaminy. Już samo nadużywanie alkoholu sprawia, że coraz trudniej jest z niego zrezygnować. Podobnie dzieje się w przypadku innych uzależnień.

Jak leczyć zespół abstynencyjny?

W przypadku zespołu odstawiennego spowodowanego nieprzyjmowaniem substancji domowe sposoby leczenia zwykle niewiele pomagają. Nie należy na własną rękę podawać lekarstw ani innych środków farmakologicznych. Najlepszym rozwiązaniem jest przejście symptomów zespołu abstynencyjnego w ośrodku leczenia uzależnień lub w szpitalu. W razie potrzeby profesjonaliści mogą podać kroplówki lub środki farmakologiczne w innych postaciach. Zwykle w przypadku pojawienia się pierwszych objawów zespołu odstawiennego warto wezwać pogotowie i opisać sytuację. W ten sposób można ustrzec się przed poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Bardzo ważna jest także całkowita rezygnacja ze spożywania danej używki, ponieważ tylko w ten sposób organizm może stopniowo się od niej odzwyczaić. Czas trwania wszystkich symptomów zależy od spożywanej substancji i konkretnego uzależnienia, jednak można uznać, że zwykle zespół odstawienny trwa od kilku godzin do kilku dni, choć w niektórych przypadkach jest to dłuższy okres, nawet do 2 tygodni. 

Zespół abstynencyjny pojawia się również w przypadku nałogów behawioralnych, jednak wówczas objawy mają raczej charakter psychologiczny i psychosomatyczny. Zdarza się, że tacy pacjenci również otrzymują leki łagodzące nieprzyjemne objawy, jednak nie zawsze jest to konieczne.

Niezależnie od rodzaju uzależnienia, detoks to dopiero początek drogi do zdrowia. Najważniejsza jest bowiem terapia pod okiem specjalisty, która polega m.in. na poradzeniu sobie z przyczynami sięgania po używki lub niepożądanych zachowań, a także nauce lepszych strategii walki ze stresem. Oddziaływania tego typu należy jednak rozpocząć dopiero po ustaniu objawów zespołu abstynencyjnego, które mogłyby zakłócić cały proces.