Co to jest bruksizm? Jakie są przyczyny i sposoby zwalczania?

Co to jest bruksizm?

W Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu bruksizm definiowany jest jako powtarzalna działalność żuchwowo-mięśniowa, charakteryzująca się zaciskaniem lub zgrzytaniem zębów lub usztywnieniem czy wysuwaniem żuchwy. Prościej można powiedzieć, że pod pojęciem tym kryje się przypadłość polegająca na patologicznym tarciu zębami żuchwy o zęby szczęki. Bruksizm zaliczany jest do grupy parasomnii, czyli nieprawidłowych lub niepożądanych zachowań pojawiających się w trakcie snu lub przy wybudzaniu się. Osoby zmagające się z bruksizmem mają bardziej niestabilny sen. Dodatkowo częściej wpadają w płytkie fazy snu. Z uwagi na nocne występowanie dolegliwości niektórzy mogą być nieświadomi jej istnienia. Oprócz bruksizmu nocnego specjaliści zwracają uwagę na występowanie bruksizmu dziennego, zwanego też centrycznym.

Bruksizm – co go powoduje i jak on się objawia?

Nie określono dokładnej przyczyny zgrzytania zębami. Czynniki mogące predysponować do jego pojawienia się podzielono na wewnętrzne i zewnętrzne. Wśród pierwszych wymienia się m.in.:

• owsicę, czyli chorobę pasożytniczą, wywołaną przez owsika ludzkiego,

• patologie stawów skroniowo-żuchwowych,

• zaburzenia wydzielania neuroprzekaźników,

• wady zgryzu.

Przyczyny o charakterze zewnętrznym to m.in.: zaburzenia obsesyjno-kompulsywne nerwice, depresje, narażenie na silne czynniki stresogenne.

Objawy bruksizmu obejmują przede wszystkim: wzmożone napięcie mięśniowe w obrębie mięśni żucia, szyi oraz tułowia, szumy uszne, patologiczne zaciskanie zębów. Pojawić się mogą: krwawienia dziąseł, przygryzanie policzków lub języka, trzaski i przeskakiwanie żuchwy podczas szerokiego otwierania ust, bolesność okolicy stawów skroniowych lub kąta żuchwy. Bruksizm może objawiać się okresowo występującym nieostrym widzeniem, suchością oka, zaburzeniami równowagi. Stanowi problem społeczny, gdyż może powodować zaburzenia snu u śpiącej z tobą osoby.

Jakie są konsekwencje bruksizmu?

Zgrzytanie zębami może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji. Bruksizm odpowiada za ścieranie zębów, które prowadzi do odsłonięcia zębiny, przez co zęby stają się wrażliwe na ciepło i zimno, a niekiedy i podrażniona zostaje miazga. Wtedy bardzo łatwo o zepsute zęby, bo stają się one bardziej narażone na atak bakterii chorobotwórczych. Inną częstą przyczyną ścierania zębów są ich braki, chodzi zwłaszcza o zęby trzonowe. Kolejną konsekwencją bruksizmu jest pękanie szkliwa i rozchwianie zębów w szczękach. Bolący ząb bez względu na przyczynę to bardzo uciążliwa dolegliwość, która znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Bruksizm przyczynia się do powstawania zmian zapalnych, a z czasem zwyrodnieniowych, w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych, czego konsekwencją staje się ograniczenie ruchu tych struktur. Na skutek bruksizmu mogą pojawić się u ciebie przewlekłe bóle głowy. Narażony jesteś też na rozwój efektu psychogennego. Oznacza to, że tracisz umiejętność dowolnego sterowania napięciem mięśniowym. Napinasz mięśnie z łatwością, ale masz problemy z ich rozluźnieniem. W wyniku tego dochodzi do przerostu mięśni żwaczy, a to może mieć konsekwencje estetyczne. Bruksizm niekiedy prowadzi do zmiany rysów twarzy, która staje się „kwadratowa”, „męska”, z silnie zarysowaną linią żuchwy.

Jak można leczyć bruksizm?

Podstawą jest stosowanie specjalnych szyn odciążających, których dobraniem zajmuje się protetyk. Są one wykonywane zawsze indywidualnie. Ich zadaniem jest izolowanie zębów od siebie podczas snu. Dodatkowo, jeśli za powstanie choroby odpowiadają stres czy zaburzenia psychiczne, pomocne mogą się okazać psychoterapia, stosowanie technik relaksacyjnych czy przyjmowanie leków uspokajających.

Co pomaga na zgrzytanie zębami? Skutecznym środkiem na leczenie bruksizmu jest toksyna botulinowa. Substancję tę możesz znać też pod nazwą „botoks”. Na czym polega jej zastosowanie? Lekarz podaje toksynę botulinową obustronnie do mięśni żwaczy, co zmniejsza ich napięcie. Zabieg jest niemal bezbolesny i nie stosuje się przy nim nawet znieczulenia. Co więcej, nie wymaga żadnej rekonwalescencji. Od razu po nim możesz wrócić do pełnej aktywności. Z reguły przez kilka godzin po zabiegu miejsca wkłucia mogą być lekko tkliwe. Pierwsze efekty pojawiają się już po 2–3 dniach, a pełen rezultat zauważysz najwcześniej po 14 dniach. Efekt zabiegu utrzymuje się przez kilka miesięcy. Jeśli będziesz chciał go podtrzymać, konieczna będzie kolejna iniekcja. Ponowne wstrzyknięcie toksyny botulinowej zapewnia zazwyczaj dłuższe działanie. Dlaczego? Ponieważ następne wstrzyknięcia wykonuje się w mięśnie odciążone, mniej intensywnie pracujące i zmniejszone.

1. R. Balasubramaniam, G.D. Klasser, P.A. Cistulli, G.J. Lavigne, The link between sleep bruxism, sleep disordered breathing and temporomandibular disordersan evidence based review, “Journal of Dental Sleep Medicine” 2014, nr 1, s. 27–37.
2. A.D. Cameron, Psychiatria, Urban & Partner, Wrocław 2005, s. 175.
3. P. Piech, H. Sudzińska, J. Pietrak i in., Botulinum toxin in bruxism treatment, “Journal of Education, Health and Sport” 2017, t. 7, nr 7, s. 398–411.