Badanie CEA – co to jest? O czym świadczy podwyższony wynik?

Badanie CEA – co to jest?

Antygen karcynoembrionalny (CEA) jest glikoproteiną produkowaną w trakcie życia płodowego, której niewielka ilość pozostaje po urodzeniu m.in. w tkance jelita grubego. Stężenie CEA we krwi osób dorosłych jest bardzo niskie, a jego wzrost może być spowodowany obecnością wielu schorzeń, zarówno łagodnych, jak i złośliwych. Antygen karcynoembrionalny został po raz pierwszy wyizolowany z raka okrężnicy już w 1965 roku przez Golda i Freedmana i obecnie pozostaje jednym z najważniejszych badań służących ocenie prawdopodobieństwa nawrotu raka jelita grubego u osób po przebytym leczeniu.

Badanie CEA – jak się przygotować? Jaka jest norma?

CEA – co to za badanie? Oznaczenie stężenia CEA wykonuje się w próbce krwi, pobranej najczęściej z żyły łokciowej pacjenta i można wykonać je jednocześnie z innymi badaniami, takimi jak poziom fibrynogenu czy dehydrogenazy mleczanowej (LDH). Badanie nie wymaga przygotowania ze strony pacjenta, może zostać wykonane o każdej porze dnia i nie trzeba zgłaszać się do niego na czczo. W rzadkich przypadkach poziom CEA jest oznaczany w innym materiale niż krew, np. w płynie z jamy opłucnej, otrzewnej czy w płynie mózgowo-rdzeniowym. 

Jakie są wartości referencyjne poziomu CEA we krwi? Uważa się, iż u zdrowych, niepalących dorosłych stężenie antygenu karcynoembrionalnego nie powinno przekraczać 3.0 µg/L, a u palaczy tytoniu 5 µg/L. U chorych z rozpoznanym rakiem jelita grubego lub piersi poziom CEA służy ocenie rokowania i prawdopodobieństwa nawrotu choroby. U tych pacjentów wyjściowe stężenie CEA mieszczące się w zakresie 5–10 µg/L może świadczyć o braku przerzutów i lepszym rokowaniu. CEA > 10 µg/L zwiększa ryzyko nawrotu choroby po leczeniu, natomiast poziom przekraczający 20 µg/L zwykle jest związany z rozsianą chorobą nowotworową w przebiegu raka piersi lub raka jelita grubego. Należy pamiętać jednak, iż prawidłowe stężenie antygenu karcynoembrionalnego nie wyklucza zaawansowanego raka, dlatego wynik badania powinien być interpretowany przez doświadczonego specjalistę na podstawie całokształtu obrazu klinicznego danego pacjenta.

Podwyższony poziom CEA – o czym może świadczyć?

Badanie poziomu antygenu karcynoembrionalnego we krwi cechuje się niską czułością i swoistością, dlatego nie zaleca się go jako badania przesiewowego w kierunku chorób nowotworowych. Ma za to istotne znaczenie u osób po przebytym leczeniu z powodu raka jelita grubego i (rzadziej) piersi jako jedno z badań służących wczesnemu wykryciu wznowy. U tych pacjentów pomiar CEA powinien być wykonywany regularnie (zwykle co 12 miesięcy), jednocześnie z badaniami obrazowymi – najczęściej z tomografią komputerową brzucha, miednicy i klatki piersiowej.

Podwyższony poziom CEA może towarzyszyć:

• chorobom złośliwym:

  • rakowi jelita grubego,

  • rakowi piersi, jajnika, szyjki macicy,

  • rakowi prostaty,

  • rakowi płuc, trzustki, tarczycy,

• łagodnym schorzeniom:

  • chorobom wątroby, m.in. marskości wątroby, alkoholowej chorobie wątroby, pierwotnej marskości żółciowej,

  • żółtaczce mechanicznej – diagnostyka i leczenie mogą wymagać wykonania endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej (ECPW),

  • ostremu zapaleniu trzustki,

  • chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,

  • chorobom zapalnym jelit (m.in. wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego i chorobie Leśniowskiego-Crohna),

  • zapaleniu uchyłków jelita grubego,

  • niewydolności nerek.

Podwyższone stężenie antygenu karcynoembrionalnego obserwuje się również u palaczy tytoniu, dlatego należy poinformować interpretującego wynik lekarza o uzależnieniu od nikotyny.

Ile kosztuje badanie CEA?

Badanie zlecone przez lekarza w ramach hospitalizacji lub w czasie wizyty w poradni posiadającej podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia jest bezpłatne. Koszt wykonania badania prywatnie jest w porównaniu do innych oznaczeń, np. badania ogólnego moczu, dość wysoki i wynosi około 30–60 zł. Należy pamiętać, iż wynik badania powinien być zawsze skonsultowany z doświadczonym specjalistą. Podobnie jak w przypadku badania EEG, prawidłowa interpretacja wyniku stężenia CEA wymaga ogromnej wiedzy i doświadczenia.

1. Kankanala V., Mukkamalla S., Carcinoembryonic Antigen, “StatPearls”, 2022, dostęp online: grudzień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK578172/. 
2. Hall C. i in., A Review of the Role of Carcinoembryonic Antigen in Clinical Practice, „Annals of Coloproctology”, 2019, dostęp online: grudzień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6968721/.