ECPW – co to jest? Na czym polega badanie?

ECPW – co to jest?

Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) jest złożoną procedurą, w której obok endoskopii stosowana jest również fluoroskopia (wykorzystanie promieniowania RTG i środka kontrastowego do uwidocznienia w czasie rzeczywistym określonej okolicy ciała). ECPW rozpoczyna się jako badanie diagnostyczne i pozwala na uwidocznienie oraz ocenę dróg żółciowych i przewodów trzustkowych. W przeciwieństwie do innych procedur, np. badania EEG, pozwala również lekarzowi na jednoczesne wykonanie zabiegów. W razie stwierdzenia konieczności leczenia w trakcie procedury możliwe jest wprowadzenie przez kanał endoskopu narzędzi i wykonanie określonych zabiegów (np. usunięcia złogów z dróg żółciowych).

Wskazania do badania ECPW

Do badania ECPW kwalifikuje doświadczony specjalista, zwykle gastroenterolog lub chirurg. Z uwagi na inwazyjność procedury oraz dość duże ryzyko wystąpienia powikłań ECPW powinno być wykonane tylko u osób, u których rzeczywiście istnieją wskazania do badania. Należą do nich m.in.:

• żółtaczka mechaniczna,

• podejrzenie raka trzustki,

• zapalenie trzustki o nieznanej etiologii,

• konieczność pobrania materiału do badania z dróg żółciowych lub z przewodu trzustkowego.

W niektórych przypadkach operator wykonujący endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną musi wykonać zabieg sfinkterotomii, czyli nacięcia mięśnia zwieracza Oddiego, znajdującego się w brodawce Vatera w ścianie dwunastnicy. Jest on wskazany m.in. w przypadku trudności w usunięciu złogów z dróg żółciowych czy u pacjentów z rakiem brodawki Vatera, którzy nie kwalifikują się do leczenia chirurgicznego, a wymagają udrożnienia dróg żółciowych. Wiąże się on z ryzykiem krwawienia, dlatego każdy pacjent przed rozpoczęciem badania powinien mieć wykonany komplet badań krwi, m.in.: morfologię, koagulogram i stężenie fibrynogenu.

Jak przygotować się do ECPW?

Przed badaniem ECPW należy pozostawać na czczo. W trakcie wywiadu trzeba poinformować lekarza o wszystkich chorobach współistniejących oraz stosowanych lekach (warto mieć je ze sobą), ponieważ część leków zwiększa ryzyko krwawienia (np. kwas acetylosalicylowy, warfaryna, acenokumarol, dabigatran, rywaroksaban) i należy odstawić je odpowiednio wcześniej. Zwykle przed ECPW wykonuje się badania krwi – stężenie elektrolitów, kreatyniny, mocznika, morfologię, badanie układu krzepnięcia, grupę krwi, aktywność alfa-amylazy. Lekarz może również zlecić wykonanie EKG, a w niektórych przypadkach również RTG klatki piersiowej. Badanie ogólne moczu nie jest zwykle wymagane przed ECPW u osób bez objawów zakażenia układu moczowego.

Profilaktyczna antybiotykoterapia nie jest stosowana rutynowo, ale powinna być wykorzystywana u osób z wysokim ryzykiem zakażenia (np. z kamicą dróg żółciowych). Każdy pacjent powinien również otrzymać w okresie okołozabiegowym doodbytniczo diklofenak lub indometacynę, które zmniejszają ryzyko ostrego zapalenia trzustki po ECPW.

ECPW – na czym polega badanie?

W trakcie endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej lekarz za pomocą specjalnego endoskopu wprowadzanego przez jamę ustną pacjenta dociera przez gardło, przełyk i żołądek do dwunastnicy, gdzie uwidacznia brodawkę Vatera. Za pomocą specjalnych narzędzi dokonuje kaniulacji dróg żółciowych, umożliwiającej podanie kontrastu do dróg żółciowych i przewodu trzustkowego oraz ich ocenę (pod kątem obecności zwężeń, złogów). W trakcie ECPW istnieje możliwość wykonania biopsji lub pobrania materiału do badania cytologicznego za pomocą specjalnej szczotki, a nawet usunięcia złogów z dróg żółciowych. U niektórych pacjentów udrożnienie dróg żółciowych lub przewodu trzustkowego jest możliwe dopiero po wprowadzeniu protezy do ich światła. Cała procedura jest przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym.

Jakie powikłania mogą wystąpić po ECPW?

Szacuje się, iż częstość powikłań po ECPW wynosi nawet 6,8%, z czego 25% wymaga ponownego zabiegu lub leczenia chirurgicznego, przetoczenia krwi (> 4 jednostek) lub hospitalizacji przekraczającej 10 dni. Śmiertelność po zabiegu wynosi około 0,3%. Najczęstszym powikłaniem, dotyczącym około 3,5% pacjentów, jest ostre zapalenie trzustki, zwykle o łagodnym lub umiarkowanym przebiegu. Do innych powikłań należą m.in.: zapalenie dróg żółciowych lub pęcherzyka żółciowego, perforacja dwunastnicy lub dróg żółciowych czy powikłania związane ze znieczuleniem ogólnym (m.in. odma opłucnowa).

Pierwsze doby po przebytym ECPW – co warto wiedzieć?

Bezpośrednio po badaniu ECPW należy pozostawać na czczo do czasu, gdy lekarz zaleci inaczej, a o każdym niepokojącym objawie poinformować od razu personel szpitala. Jaką dietę trzeba stosować po ECPW? Brak jest wytycznych, które określałyby jednoznacznie, kiedy należy podać pierwszy posiłek pacjentom po endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej. Nie udowodniono również bezpośredniego wpływu wczesnego włączenia diety na zwiększenie częstości występowania ostrego zapalenia trzustki (OZT). Mimo to u chorych z wysokim ryzykiem OZT po ECPW dieta płynna, ubogotłuszczowa jest zwykle włączana w ciągu 12–24 h od zabiegu, a u pacjentów z niskim ryzykiem zwykle w ciągu doby stosowana jest już dieta ogólna.

Pacjenci często zastanawiają się, ile zwolnienia po ECPW powinni dostać. Nie ma odgórnych wytycznych określających czas niezdolności do pracy w przypadku pacjentów poddanych endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej. Z pewnością każdy chory powinien otrzymać zwolnienie za czas hospitalizacji, a w przypadku badania ambulatoryjnego – za dzień, w którym zostało ono wykonane. Decyzję o niezdolności do pracy po wypisaniu ze szpitala powinien podjąć lekarz prowadzący na podstawie całokształtu obrazu klinicznego pacjenta.