Jak pomóc alkoholikowi, który nie widzi problemu? Skuteczna metoda motywowania do podjęcia leczenia

Jak rozpoznać alkoholizm?

Alkoholizm to bardzo podstępny nałóg, który w początkowych fazach może pozostać kompletnie niezauważony. Bardzo łatwo przeoczyć pierwsze sygnały ostrzegawcze, które w wielu kręgach stanowią zupełnie normalne, a nawet pożądane zachowania. Rozwój alkoholizmu przebiega bowiem w czterech etapach:

• w fazie wstępnej, podczas której nie ma jeszcze mowy o uzależnieniu fizycznym (choć już zaczyna się zależność psychiczna), można zaobserwować aktywne poszukiwanie okazji do picia, picie w celu regulacji emocji oraz coraz wyższą tolerancję (określaną również mianem „mocnej głowy”);

• w kolejnej, czyli ostrzegawczej, przymus nadużywania alkoholu jest coraz wyraźniejszy. Z jednej strony pojawia się racjonalizacja tego zachowania („Kolega miał urodziny, musiałem wypić za jego zdrowie”, „Muszę się odprężyć po ciężkim dniu w pracy”), a z drugiej wstyd i coraz częstsze picie w samotności. Może dochodzić także do luk w pamięci pomimo braku utraty przytomności;

• trzecia faza nazywana jest krytyczną. To właśnie wtedy pojawiają się symptomy głodu alkoholowego, zaniedbywanie rodziny, pracy i innych obowiązków oraz „klinowanie”. Niektórzy alkoholicy podejmują próby czasowego utrzymania abstynencji, by udowodnić, że wciąż mają kontrolę nad swoim piciem;

• dopiero ostatnia faza, czyli chroniczna, przypomina powszechnie przyjęty stereotyp osoby w nałogu. W fazie krytycznej chory ciągle pozostaje pod wpływem alkoholu. Pije od rana, obniża się jego tolerancja, może mu się zdarzać spożywanie produktów nieprzeznaczonych do tego celu (takich jak denaturat). Doświadcza także symptomów zespołu abstynencyjnego. W imię kultywowania nałogu jest w stanie łamać swoje dotychczasowe zasady moralne, np. wydać ostatnie oszczędności rodziny lub dopuścić się kradzieży.

Jak widać, początkowo bardzo łatwo pomylić ryzykowne używanie alkoholu z piciem towarzyskim i kontrolowanym. Z czasem jednak dostrzeżenie problemu jest coraz łatwiejsze. Należy pamiętać, że szybka diagnoza daje większe nadzieje na owocną terapię. Warto więc obserwować swoich bliskich i reagować, gdy ich zachowanie związane z używkami odbiega od normy.

Dlaczego alkoholizm trzeba leczyć?

Alkoholizm to choroba postępująca. Nawet jeśli bliska ci osoba jest alkoholikiem wysokofunkcjonującym, nie zmieniając swojego zachowania, nieuchronnie zbliża się do kolejnych, coraz bardziej niebezpiecznych faz uzależnienia. Na późniejszych etapach może dojść nie tylko do rozpadu więzi rodzinnych, ale przede wszystkim do groźnych zdrowotnych konsekwencji nadużywania alkoholu (takich jak marskość wątroby, uszkodzenie trzustki czy stanów zapalnych mięśni). Nie należy liczyć na to, że chory sam poradzi sobie z nałogiem. Warto go w tym wesprzeć, zapewniając mu fachową opiekę i leczenie.

Brak motywacji do leczenia w alkoholizmie

Brak chęci podjęcia leczenia jest jednym z typowych objawów alkoholizmu. Taki stan rzeczy może wynikać z różnych przyczyn:

• mechanizmu iluzji i zaprzeczania, który sprawia, że chory jest przekonany, iż całkowicie kontroluje swoje zachowanie. Racjonalizuje powody, dla których pije, i nie dostrzega problemu;

• niekonstruktywnych sposobów radzenia sobie z nieprzyjemnymi emocjami wynikającymi z mechanizmu nałogowego regulowania uczuć. Alkoholicy mają bardzo niską tolerancję na frustrację, a każdą niedogodność chcą natychmiast zagłuszyć alkoholem. To jedyny sposób na lepsze samopoczucie, jaki znają. Nic więc dziwnego, że nie chcą go porzucać;

• wstydu i lęku przed stygmatyzacją związaną z przyjęciem tożsamości alkoholika.

Jak nie wspierać alkoholika w piciu?

Osoby bliskie alkoholikowi często wpadają w tzw. współuzależnienie i nieświadomie wzmacniają jego nałóg. Przykładami mogą być zachowania takie jak:

• wyrzuty i awantury, szczególnie w czasie, w którym nałogowiec nie jest trzeźwy;

• zaprzeczanie istnieniu problemu motywowane wstydem;

• udawanie wiary w kłamstwa;

• wypowiadanie gróźb i stawianie ultimatów, których nie jest się w stanie wcielić w życie;

• chowanie i wylewanie alkoholu (to tylko skłoni chorego do poszukiwania bardziej kreatywnych sposobów na jego zdobywanie i ukrywanie);

• wyręczanie alkoholika w jego obowiązkach i chronienie go przed konsekwencjami nałogu;

• wspólne picie alkoholu, by chory „wypił mniej”.

Interwencja wobec alkoholika

Wiesz już, czego nie robić, jeśli nie chcesz wspierać nałogu bliskiej ci osoby. A w jaki sposób możesz jej pomóc w podjęciu decyzji o leczeniu?

Jednym z najskuteczniejszych sposobów motywowania do terapii alkoholowej jest tzw. interwencja. Polega ona na spotkaniu kilku osób z bliskiego otoczenia alkoholika, które skonfrontują go z wydarzeniami świadczącymi o jego problemie z alkoholem. Ważne, by nie były to kolejne wyrzuty czy kłótnia rodzinna, a rzeczowa rozmowa, podczas której zostaną przedstawione jedynie obiektywne fakty osobiście zaobserwowane przez uczestników interwencji. Dobrym pomysłem jest wcześniejsze wyszukanie danych teleadresowych do zaufanego ośrodka, by móc od razu zapisać tam chorego, jeśli ten zdecyduje się na przyjęcie pomocy.

Metody leczenia alkoholizmu

Leczenie uzależnienia od alkoholu może odbywać się w stacjonarnej poradni lub w zamkniętym ośrodku. Każde z tych rozwiązań ma swoje plusy: to pierwsze zwykle jest tańsze i nie wymaga zmiany całego codziennego życia (np. wzięcia urlopu na ten czas), natomiast drugie pozwala odciąć się od dotychczasowego środowiska (w tym również od miejsc kojarzących się z alkoholem oraz osób, z którymi chory go pił) oraz w pełni skupić na procesie zdrowienia.

W terapii uzależnień zwykle wykorzystuje się dwie metody: psychoterapię indywidualną i grupową. Spotkania sam na sam z terapeutą dają szansę na przepracowanie dotychczasowych problemów i trudnych doświadczeń oraz nauczenie pacjenta konstruktywnych technik radzenia sobie ze stresem i nieprzyjemnymi emocjami, które w pewnym sensie „zastąpią” sięganie po alkohol. Z kolei spotkania grupy terapeutycznej pozwalają na uzyskanie wsparcia społecznego w trudnych chwilach, umożliwiają trening zachowań społecznych, a także dostarczają inspirujących historii ze strony osób, które są już na dalszym etapie zdrowienia.