Kancerofobia – wpływ na funkcjonowanie człowieka

Czym jest kancerofobia i jak się objawia?

Nowotwory są jedną z najważniejszych przyczyn zgonów w Polsce. Liczba pacjentów dotkniętych tym schorzeniem systematycznie wzrasta. Co roku zbiera ono śmiertelne żniwo, a to z kolei prowadzi do nasilenia zjawiska zwanego kancerofobią. Tym mianem określa się patologiczny lęk przed zachorowaniem na raka. Nasuwa się pytanie: jak odróżnić „zwykłą” emocję od tej wykraczającej poza ogólnie przyjęte normy? W tym przypadku kluczowe znaczenie ma intensywność odczuwania lęku. 

Kancerofobia to nadmierny, wręcz paniczny rodzaj lęku przed chorobą nowotworową. Osoby zmagające się z przywołanym zaburzeniem doświadczają wielu przykrych objawów, które utrudniają, a niekiedy wręcz uniemożliwiają im normalne funkcjonowanie i wypełnianie domowych bądź zawodowych obowiązków. Symptomy te można podzielić na dwie grupy – somatyczne i psychologiczne. Do pierwszej z wymienionych kategorii należy zaliczyć sygnały takie jak:

• uczucie suchości w ustach,

• przyspieszone bicie serca,

• bóle i zawroty głowy,

• nadmierne pocenie się,

• duszności,

• drżenie rąk,

• nudności,

• napięcie mięśni,

• uczucie ucisku w żołądku lub gardle. 

Przedstawionym wyżej przejawom somatycznym towarzyszą wspomniane wcześniej objawy psychologiczne. Jednym ze znaków rozpoznawczych kancerofobii są natrętne, wręcz obsesyjne myśli, których główną treścią jest rak. Pacjent nie potrafi uwolnić się od przekonania, że w jego organizmie pojawił się nowotwór. Wszelkie dolegliwości i sygnały docierające z ciała traktuje jako symptomy rozwijającej się choroby. Na przykład ból głowy będzie przez niego interpretowany jako oznaka guza mózgu.

Jak funkcjonuje osoba z kancerofobią?

Istnieją dwa rodzaje postaw, które może przyjąć osoba dotknięta kancerofobią.

• Całkowita rezygnacja z dbania o własne zdrowie 

Pacjent przestaje odwiedzać przychodnie, a szczególnie boi się lekarza onkologa. Nie wykonuje żadnych badań profilaktycznych. Nie korzysta z opieki medycznej. Boi się bowiem, że usłyszy od specjalisty druzgocącą diagnozę dotyczącą choroby nowotworowej. Rak jest dla niego równoznaczny z wyrokiem śmierci. W związku z tym woli nic nie wiedzieć i żyć w nieświadomości. Przedstawione zachowanie niesie za sobą bardzo poważne konsekwencje. Lekceważenie różnych sygnałów wysyłanych przez organizm i unikanie lekarzy może doprowadzić do rozwoju różnego rodzaju schorzeń, przy czym nie muszą mieć one podłoża nowotworowego.

• Nadmierna koncentracja na stanie zdrowia 

Pacjent odwiedza lekarza bardzo często. Nawet najmniejsza dolegliwość jest dla niego wskazaniem do wizyty u specjalisty. Chętnie poddaje się różnym procedurom diagnostycznym. Jednocześnie nie ufa medykom. Podważa wydawane przez nich opinie. Nawet prawidłowe wyniki badań nie są w stanie przynieść mu ukojenia. Wychodzi z założenia, że objawy choroby nowotworowej obecnej w jego organizmie zostały zbagatelizowane lub przeoczone. Dlatego stale szuka pomocy. Takie zachowanie w skrajnych przypadkach może doprowadzić do powstania i utrwalenia się hipochondrycznych zaburzeń urojeniowych.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że osoba cierpiąca na kancerofobię nierzadko boryka się również z depresją. Ma obniżony nastrój. Traci zainteresowanie aktywnościami, które do tej pory sprawiały jej przyjemność. Przestaje czerpać radość z życia. Izoluje się od znajomych, przyjaciół i rodziny. Odczuwa dojmujący smutek. Postrzega wszystko w „czarnych barwach”. Nie widzi sensu dalszej egzystencji. Miewa myśli samobójcze. 

Na czym polega leczenie kancerofobii?

Jedną z podstawowych metod leczenia kancerofobii jest psychoterapia. Podczas spotkań ze specjalistą chory uczy się nowych sposobów myślenia i radzenia sobie z emocjami. Metody pracy są dobierane indywidualnie do sytuacji konkretnego pacjenta. Najczęściej wykorzystuje się techniki poznawczo-behawioralne. Często łączy się je z farmakoterapią, a dokładniej rzecz ujmując przyjmowaniem trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych czy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. W przypadku występowania lęku o bardzo dużym natężeniu stosuje się benzodiazepiny. 

Wspomniane medykamenty wykazują działanie uspokajające. Obniżają napięcie mięśni i ułatwiają zasypianie. Należy jednak pamiętać, że przyjmowanie benzodiazepin niesie za sobą duże ryzyko uzależnienia. Dlatego trzeba zachować szczególną ostrożność podczas tego typu farmakoterapii, przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących dawkowania i pozostawać pod stałą kontrolą specjalisty.

1. K. Adamczyk i in., Rzadkie fobie specyficzne – rodzaje i leczenie, „Varia Medica” 2018, t. 2, nr 5, s. 423–429.
2. G. Chojnacka-Szawłowska, Następstwa psychologiczne nowotworu gruczołu piersiowego i narządów rodnych, „Forum Psychologiczne” 1997, t. 2, nr 1, s. 52–57.
3. G. Dębska, J. Jaśkiewicz, Edukacja zdrowotna jako narzędzie zdrowia publicznego w walce z nowotworami, [w:] G. Dębska, M. Pasek (red.), Interdyscyplinarna opieka nad pacjentem z chorobą nowotworową, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2011, s. 183–186.
4. O. Dąbska, E. Humeniuk, A. Krupa, Depresyjność u osób z chorobą nowotworową, „Psychoonkologia” 2017, nr 21 (2), s. 52–57.
5. M. Gogacz, M. Ruszała i in., Cancer – a disease of the body or the soul? Neurotic disorders explained through carcinophobia, „Scientific Collection InterConf” 2021, nr 44, s. 485–491.
6. D. Krok, W poszukiwaniu znaczenia choroby nowotworowej, Uniwersytet Opolski, Opole 2017, s. 173.
7. S. Murawiec, Rozpoznawanie i leczenie depresji w praktyce lekarza POZ – aspekty praktyczne, „Lekarz POZ” 2017, vol. 3, nr 5, s. 338–343.
8. A. Nitka-Siemińska, Zaburzenia lękowe – charakterystyka i zasady leczenia, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2014, t. 8, nr 1, s. 37–43.
9. A. Sesiuk, L. Rzepiela, Wybrane zaburzenia psychiczne w przebiegu chorób nowotworowych, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 2016, nr 16 (1), s. 21–26.
10. E. Szpak, Nie tylko biopolityka. Historiografia „nowotworowa” w badaniach społecznej historii medycyny, „Historyka. Studia Metodologiczne” 2009, t. 51, s. 453–479.
11. K. Szewczyk, Etyczna strona prób klinicznych fazy I w onkologii, „Diametros” 2009, nr 19, s. 185–207.