Kaszel u niemowlaka – kiedy to objaw poważnej choroby?

Czym jest kaszel i czy zawsze to objaw infekcji?

Kaszel pojawia się jako reakcja obronna organizmu – to odruch, którego obecność może mieć wiele przyczyn. Zazwyczaj u niemowlaka stanowi symptom infekcji. Jeśli jest mokry, znaczy to, że maluch odkrztusza w ten sposób wydzielinę oskrzelową, by nie utrudniała pracy pęcherzykom płucnym. Suchy kaszel jest nieproduktywny, poza tym niekoniecznie musi pojawiać się razem z infekcjami. Źródła leżące u jego podstaw mogą być różne, z obecnością ciała obcego w drogach oddechowych włącznie. 

Jak rozpoznać, z jakiego powodu maluch kaszle? Z reguły infekcjom towarzyszą inne objawy. Nie bez znaczenia jest również czas trwania objawu. Jeśli maluch kaszle do 3 tygodni, mamy do czynienia z kaszlem ostrym. Od 5. Do 8. tygodni trwa kaszel podostry, natomiast dopiero po 8. tygodniach trwania objawu możemy mówić o kaszlu przewlekłym. 

Prawdopodobne przyczyny kaszlu u niemowlęcia:

• infekcja górnych dróg oddechowych – to przyczyna kaszlu u niemowląt, z jaką zwykle się spotykamy. Towarzyszą jej katar, gorączka i złe samopoczucie,

• zapalenie krtani – jego symptom to tzw. szczekający kaszel u niemowlaka. Oddech jest przyspieszony, skrzydełka nosa rozszerzone; kaszel krtaniowy u dziecka jest niebezpieczny, dlatego wymaga szybkiej konsultacji pediatrycznej,

• COVID-19 – choć niemowlęta zwykle nie wykazują symptomów zakażenia koronawirusem, to suchy kaszel u dziecka trzeba diagnozować również pod tym kątem, 

• zapalenie płuc – podczas tego schorzenia zwykle występuje gorączka, złe samopoczucie i mokry kaszel u niemowlaka. Leczenie zapalenia płuc u kilkumiesięcznego maluszka zwykle wymaga hospitalizacji. 

Przyczyny przewlekłego kaszlu u niemowlaka:

• refluks żołądkowo-przełykowy – niemowlęta bardzo często cierpią na ulewanie i krztuszenie się po karmieniu. Dzieci cierpiące na tę dolegliwość kaszlą, gdy leżą na plecach. Większość niemowląt wyrasta z refluksu, ale u części pozostaje on na całe życie,

• ściekanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła – taka sytuacja stanowi zwykle następstwo infekcji, która, choć wyleczona, pozostawia po sobie ślad w postaci nieprawidłowego działania nozdrzy tylnych,

• uraz dróg oddechowych,

• mukowiscydoza – poważna choroba, którą diagnozuje się tuż po narodzinach na podstawie badania przesiewowego i genetycznego oraz obserwacji dziecka. Dziś rzadko zdarza się, by umknęło to neonatologom i pediatrom w pierwszych tygodniach życia dziecka,

• krztusiec – program szczepień prawie wyeliminował tę chorobę, ale zdarza się, że niemowlęta jeszcze przed pierwszym szczepieniem mogą na nią zachorować. Dla takich maluchów krztusiec okazuje się naprawdę niebezpieczny. Objawy to katar i duszący kaszel u dziecka, 

• astma – wśród jej objawów wymieniamy przewlekły suchy kaszel i świszczący oddech. 

Przyczyną nagłego ataku kaszlu u niemowlaka i dziecka może być sytuacja, w której do dróg oddechowych malucha przedostało się ciało obce. Gdy dziecko zaczyna kasłać i krztusić się, a przy tym ma świszczący oddech, należy podjąć natychmiastowe działanie mające na celu usunięcie ciała obcego z gardła dziecka. 

Co na kaszel dla niemowlaka?

Syrop na kaszel dla niemowlaka może zlecić wyłącznie pediatra. Samodzielne leczenie najmłodszych dzieci nie jest dobrym rozwiązaniem. Chodzi tu o prawidłowe dawkowanie, które lekarz ustali indywidualnie. 

Pamiętajmy, że u niemowlęcia dopiero rozszerza się dietę o kolejne pokarmy. Najmłodsze niemowlęta karmione są wyłącznie mlekiem matki lub modyfikowanym. Samodzielne podawanie syropu może wyrządzić im więcej szkody niż pożytku. Naturalnie również pastylki czy lizaki nie mają zastosowania u dzieci poniżej 1. roku życia. Zatem jak postępować i wspierać leczenie kaszlu u maluszka? To, jakie podejmiemy działania, zależy od rodzaju kaszlu.

Co na mokry kaszel u niemowlaka?

Kaszel mokry u dziecka świadczy o odkrztuszaniu wydzieliny z dróg oddechowych. Możemy wspierać ten proces za pomocą nebulizacji z soli fizjologicznej, która nawilża drogi oddechowe i rozrzedza wydzielinę. Po inhalacji należy oklepać plecy dziecka – delikatnie, dłonią złożoną w łódkę. Mokry kaszel u niemowlaka często pojawia się w pozycji leżącej, przyczyną bywa katar spływający po tylnej ścianie gardła. Pionizuj dziecko – noś je tak, by główka była w górze, nie układaj go płasko na plecach – podłóż poduszkę, by spływająca wydzielina nie powodowała krztuszenia się. Karm niemowlę często i dopajaj wodą, jeśli już ma rozszerzoną dietę – odpowiednie nawodnienie sprawi, że wydzielina oskrzelowa będzie rzadsza i dziecko łatwiej ją odkrztusi. 

Co na suchy kaszel u niemowlaka?

Jeśli pediatra podczas wizyty nie przepisał lekarstwa, łagodzenie suchego kaszlu będzie polegało na nawilżaniu powietrza w pokoju dziecka i stosowaniu nebulizacji z soli fizjologicznej. Dziecko powinno być też karmione na żądanie i dopajane bardzo regularnie. W przebiegu infekcji wirusowej kaszel suchy u dziecka po kilku dniach zmienia się w mokry. 

Kaszel u niemowlaka – kiedy do lekarza?

Z niemowlakiem poniżej 3. miesiąca życia trzeba zgłaszać się do pediatry za każdym razem, gdy kaszle, ma gorączkę i oddycha nierówno. Starsze niemowlę wymaga konsultacji pediatrycznej, gdy kaszel i gorączka utrzymują się powyżej 48 godzin. Niezwłocznie udajemy się do pediatry lub wzywamy karetkę, gdy:

• kaszel utrudnia swobodne oddychanie, jest uporczywy i klatka piersiowa malucha zapada się podczas oddechu, 

• obserwujemy duszący kaszel u niemowlaka i zasinienie ust,

• do układu oddechowego dostało się ciało obce. 

1. A. Moes-Wójtowicz, A. Wawrzyniak, E. Fiodorowicz, A. Rzeszotarska, E. Dadas-Stasiak, B. Kalicki, A. Jung, Krztusiec jako przyczyna kaszlu u dzieci leczonych w Klinice Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej WI M w latach 2009–2013, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 9/1 (2013), s. 73–77.
2. Z. Doniec, A. Mastalerz-Migas, K. Krenke, H. Mazurek, P. Bieńkowski, Rekomendacje postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w kaszlu u dzieci dla lekarzy POZ, „Lekarz POZ” 2/4, s. 305–321.
3. A. Bręborowicz, Przewlekły kaszel u dzieci-przyczyny, postępowanie, „Przewodnik Lekarza/Guide for GPs” 4/6, s. 125–128.