Nadpotliwość – przyczyny powstania i sposoby leczenia

Nadpotliwość – przyczyny wydzielania nadmiernej ilości potu

W normalnych warunkach ludzkie ciało wydziela około 800 ml potu na dobę. Podczas intensywnych ćwiczeń, w gorącym otoczeniu lub przy wysokiej gorączce ilość ta może zwiększyć się nawet do kilku litrów na dobę. U niektórych osób wydzielanie potu jest zbyt duże w stosunku do aktualnych potrzeb termoregulacyjnych i nie jest w żaden sposób uzasadnione temperaturą otoczenia czy aktywnością fizyczną. Mowa wówczas o nadpotliwości. Na nadmierne wydzielanie potu cierpi około 1% populacji.

Nadmierna potliwość może mieć przyczynę pierwotną lub wtórną. Pod względem lokalizacji wyróżnia się nadpotliwość miejscową i uogólnioną. Miejscową stwierdza się, gdy obszar nadmiernej potliwości obejmuje mniej niż 100 cm2, czas występowania objawów przekracza pół roku i pojawiają się one co najmniej raz w tygodniu. Nadpotliwość uogólniona dotyczy całego ciała, zdarza się znacznie rzadziej i zwykle jest następstwem współistniejących chorób.

Nadpotliwość pierwotna

Nadpotliwość pierwotna ma podłoże genetyczne – jest dziedziczona po przodkach. Występuje częściej niż nadpotliwość wtórna. Jej początek obserwuje się z reguły w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. Jej powodem jest nadmierna stymulacja gruczołów potowych przez nerwowy układ współczulny. Najczęściej czynnikiem pobudzającym wydzielanie potu są emocje i stres, choć może je też potęgować wiele innych czynników, w tym m.in. niezdrowy styl życia (np. mała ilość snu) czy nadmierna masa ciała. Zazwyczaj ma charakter miejscowy. Najczęściej rozpoznawana jest nadmierna potliwość pach czy nadmierna potliwość głowy, a także dłoni czy stóp. Rzadziej rozwija się nadpotliwość uogólniona.

Nadpotliwość wtórna

Do powstania nadpotliwości wtórnej predysponuje wiele schorzeń. Przypadłość ta może się rozwinąć w przebiegu takich zaburzeń w stanie zdrowia, jak m.in.:

• choroby endokrynologiczne (np. hipoglikemia, cukrzyca, nadczynność tarczycy),

• przewlekłe zakażenia (np. gruźlica, bruceloza),

• zaburzenia neurologiczne (np. zespół Freya, neuropatia cukrzycowa, choroba Parkinsona, stan po udarze mózgu, urazie mózgu lub rdzenia kręgowego),

• choroby nowotworowe (np. chłoniak, guz chromochłonny, białaczka, ziarnica złośliwa),

• i innych, takich jak: akromegalia, obturacyjny bezdech senny, niewydolność serca, reumatoidalne zapalenie stawów, zatrucia.

Nadpotliwość wtórna może być też następstwem przyjmowania niektórych leków, w tym m.in.: antybiotyków, leków przeciwwirusowych, przeciwbólowych, nasercowych, przeciwnadciśnieniowych, immunosupresyjnych (hamujących działanie układu odpornościowego), hormonalnych, neurologicznych, psychiatrycznych, a także stosowania używek. Towarzyszy często ciąży, menopauzie/andropauzie. Najczęściej ma charakter uogólniony, a tylko w niektórych przypadkach miejscowy.

Nadpotliwość nocna

Nadmierna potliwość w nocy jest związana najczęściej:

• ze spaniem w zbyt ogrzanym lub wilgotnym pomieszczeniu,

• ze spaniem w nieprzewiewnej piżamie, 

• z przejściową infekcją,

• z działaniem silnego stresu, 

• z ciążą,

• z menopauzą. 

Przyczyny nadpotliwości – nietypowe przypadki

Warto wspomnieć o dość nietypowych przypadkach nadpotliwości wtórnej. Jednym z nich jest zespół Łucji Frey, czyli tzw. pocenie smakowe. Zaburzenie to charakteryzuje się zaczerwienieniem skóry i wytwarzaniem nadmiernej ilości potu w okolicy twarzy na skutek spożywania określonych pokarmów. Do nadpotliwości prowadzą najczęściej potrawy pikantne i/lub gorące. „Pocenie smakowe” jest efektem uszkodzenia układu nerwowego. Pod wpływem przeżuwania jedzenia stymuluje on organizm do wydzielania potu zamiast śliny. Innym nietypowym przypadkiem nadpotliwości jest tzw. nadpotliwość kompensacyjna. Rozwija się ona po chirurgicznym zabiegu sympatektomii, który polega na odcięciu/zniszczeniu zwojów współczulnych unerwiających i stymulujących gruczoły potowe. Dowiedz się też, czym jest wyprysk potnicowy.

Leczenie nadpotliwości

Nadreaktywność gruczołów potowych to przypadłość wymagająca leczenia, a medycyna dysponuje różnymi metodami radzenia sobie z nią. Podstawą jest odpowiednia higiena ciała. Specjaliści zalecają kąpanie się dwa razy w ciągu doby (wieczorem i rano) w letniej wodzie oraz depilację miejsc szczególnie narażonych na nadpotliwość.

Jeśli zmagasz się z nadpotliwością, mądrze wybieraj ubrania, w tym zwłaszcza bieliznę i skarpety. Odzież powinna być wykonana z naturalnych materiałów, zapewniających łatwe odparowywanie potu.

Eksperci zalecają też stosowanie dezodorantów. Środki te nie zmniejszają znacząco wydzielania potu, ale wykazują działanie antyseptyczne, które przeciwdziała tworzeniu się przykrego zapachu.

W ograniczeniu produkcji potu ważne jest unikanie ekspozycji na czynniki nasilające ten proces. Można wśród nich wymienić m.in. stresujące sytuacje, gorące/pikantne potrawy, przegrzewanie organizmu.

Dodatkowo w przypadku nadpotliwości wtórnej konieczne jest znalezienie przyczyny wzmożonego wydzielania potu i odpowiednie jej leczenie. Na przykład u osób z nadmierną masą ciała rekomendacją jest schudnięcie, a u osób z cukrzycą ustabilizowanie poziomu cukru we krwi. Z kolei u stosujących używki – rezygnacja z nich.

W nadpotliwości pierwotnej, której przyczyn nie da się wyeliminować, konieczne jest wprowadzenie dodatkowego leczenia. Metody są różne. Wymienia się wśród nich zwłaszcza:

• antyperspiranty – kosmetyki zmniejszające wydzielanie się potu, które zawierają sole glinu (aluminium);

• ziołowe napary lub kąpiele z dodatkiem ziół, szczególnie szałwii, melisy, rumianku, kory dębu;

• jonoforezę – polegającą na stopniowym porażeniu kanałów jonowych znajdujących się w gruczołach potowych poprzez działanie prądem elektrycznym, która jest pomocna w przypadku nadpotliwości stóp, dłoni czy pach;

• farmakoterapię z użyciem m.in. leków cholinolitycznych, klonidyny;

• urządzenia emitujące mikrofale;

• zastrzyki z toksyny botulinowej – prowadzące do czasowego blokowania impulsów nerwowych, które stymulują gruczoły do produkcji potu, stosowane w nadpotliwości pach, dłoni, stóp i twarzy.

Kiedy powyższe sposoby nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, do rozważenia są metody chirurgiczne, jak liposukcja lub wyłyżeczkowanie pachowych gruczołów potowych, a w ostateczności sympatektomia pnia współczulnego. Zabiegi chirurgiczne polegają na zniszczeniu nerwowych zwojów współczulnych lub przecięciu włókien nerwowych, które unerwiają gruczoły potowe w danej okolicy ciała.