Nagietek – właściwości doceniane w medycynie i kosmetologii

Jak rozpoznać nagietek lekarski?

Nagietek (a właściwie nagietek lekarski) należy do roślin z rodziny astrowatych. Jest ceniony zarówno za walory ozdobne, jak i lecznicze. Pierwotnie roślina występowała na terenach śródziemnomorskich oraz na Bliskim Wschodzie. Obecnie jest uprawiana także w chłodniejszych zakątkach globu, w tym również w Polsce.

Nagietek osiąga wysokość do połowy metra. Z prostej łodygi wyrastają liście, które u dołu mają kształt jajowaty, a u szczytu – lancetowaty. Na szczycie łodygi znajduje się pojedynczy kwiat o gęstych płatkach w kolorach od żółtego po ciemnopomarańczowy.

Nie każda odmiana nagietka wykazuje właściwości lecznicze, podobnie jak nie każda cześć rośliny nadaje się do przyrządzania kremów czy naparów. Tylko kwiaty nagietka mają właściwości prozdrowotne. I to nie każde! Wsparciem dla organizmu są tylko te o koszyczkowatym kształcie, płatkach uformowanych w języczki oraz o barwie ciemnopomarańczowej.

Lecznicze składniki nagietka lekarskiego

Właściwości lecznicze nagietka to przede wszystkim zasługa trzech grup związków:

• terpenów reprezentowanych głównie przez triterpeny i saponiny,

• flawonoidów reprezentowanych głównie przez glikozydy, izoramnetyny i kwercetyny,

• karotenoidów reprezentowanych głównie przez likopen, betakaroten i ksantofil.

Te trzy grupy związków sprawiają, że nagietek jest tak chętnie wykorzystywany do łagodzenia wielu dolegliwości organizmu oraz do pielęgnacji skóry i jej ochrony. Choć są to dominujące i najbardziej istotne grupy związków, to nie znaczy, że jedyne, jakie występują w nagietku. Właściwości lecznicze rośliny to również zasługa witamin (przede wszystkim A i C) oraz minerałów (przede wszystkim fosforu i manganu). Do tego obecne są w nagietku gorycze, olejki eteryczne, sterole roślinne (fitosterole), żywice oraz kwasy organiczne.

Jakie właściwości ma nagietek lekarski?

Właściwości prozdrowotne nagietka doceniano już w czasach starożytnych. W średniowieczu roślinę uprawiali mnisi. Spośród licznych właściwości nagietka od zamierzchłych czasów doceniano przede wszystkim korzystny jego wpływ na wydzielanie żółci przez wątrobę oraz wspomaganie oddychania. 

Dawniej wykorzystywano jednak nie tylko kwiaty, ale też liście. Były one dodawane do sałatek, podobnie jak i liście mniszka lekarskiego. Współcześnie do sałatek dodaje się przeważnie świeże płatki. Natomiast te w postaci suszonej stanowią smaczną i aromatyczną przyprawę do zup, sosów, a nawet ciast. Nierzadko stosowane są jako zamiennik… szafranu!

Nagietek może być stosowany zewnętrznie do pielęgnacji urody. Z płatków produkuje się szampony. Dzięki zawartości saponin kosmetyk dobrze się pieni, a przy tym nie wysusza pasm, za to je zmiękcza i nadaje im zdrowy połysk. Nagietek jest też dodawany do kremów wspierających regenerację skóry, łuszczącej się na skutek podrażnień oraz poparzonej lub odparzonej.

Terpeny, a dokładnie rzecz ujmując glikozydy triterpenowe, spowalniają namnażanie się komórek nowotworowych – oddziałują przeciwzapalnie oraz cytotoksycznie (zaburzają funkcjonowanie komórek) na komórki czerniaka białaczki i nowotworu okrężnicy. Natomiast alkohole triterpenowe wykazują właściwości przeciwdrobnoustrojowe – zwalczają wirusy, bakterie i grzyby.

Nagietek za sprawą wysokiej zawartości flawonoidów, tak jak mniszek lekarski, ma właściwości moczopędne i pobudzające wydzielanie żółci przez wątrobę, a przy okazji działa ochronnie na ten organ. Flawonoidy sprzyjają redukcji poziomu cholesterolu całkowitego i jego frakcji LDL (zwanej złym cholesterolem), co ma znaczenie dla profilaktyki przeciwmiażdżycowej. Ponadto ta grupa związków ma silnie działanie antyoksydacyjne. Dzięki temu zwalcza nadaktywne wolne rodniki, które przyczyniają się do szybko postępujących procesów starzenia się i zwiększają ryzyko rozwoju stresu oksydacyjnego.

Antyoksydacyjne właściwości nagietka to również zasługa karotenoidów. Mają jednak nieco słabsze działanie niż to wykazywane przez flawonoidy. Karotenoidy gromadzą się w tkankach organizmu w postaci prowitaminy A, co ma znaczenie dla profilaktyki chorób oczu i miażdżycy. Ponadto przyspieszają regenerację uszkodzonej skóry (nawet po odmrożeniu czy odparzeniu). Wpływ na skórę jest tak korzystny, że nagietek bywa wykorzystywany do łagodzenia uszkodzeń wywołanych przez początkowe stadia nowotworów skóry.

Nagietek może być podawany przy utracie apetytu. Dzięki zawartych w nim goryczach pobudzona zostaje śluzówka żołądka i cały proces trawienia (podobnie jak po zastosowaniu dziurawca). Warto również wspomnieć o korzystnym wpływie nagietka na błony śluzowe. Z tego względu jest stosowany zamiennie z babką lancetowatą do łagodzenia stanów zapalnych jamy ustnej i gardła, a także zapobiegania rozwojowi wrzodów i zmian zapalnych w układzie pokarmowym.

Nagietek wspiera organizm w budowaniu odporności. To zasługa nie tylko działania przeciwdrobnoustrojowego. Roślina wzmaga potliwość. Wraz z potem z organizmu są usuwane patogeny i toksyny.

Jak stosować nagietek lekarski?

Nagietek może być stosowany zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. W celu wykonania okładów wspierających regenerację uszkodzonej skóry możesz sięgnąć po alkoholowe i olejowe wyciągi. Okłady możesz też stosować na bony śluzowe w celu redukcji stanów zapalnych. Do pielęgnacji cery (zwłaszcza suchej i wrażliwej) wykorzystaj nagietkowe maseczki, kremy i mleczka.

Przy nieżycie żołądka i jelit oraz w stanach zapalnych dróg pokarmowych możesz przyjmować samodzielnie przygotowany napar z nagietka. W tym celu zalej łyżkę płatków wrzątkiem (półtorej szklanki) i odstaw na pół godziny. Po tym czasie odcedź miksturę i pij po pół szklanki naparu trzy razy dziennie na co najmniej godzinę przed planowanym posiłkiem. Poza korzystnym wpływem na funkcjonowanie dróg pokarmowych napar dobrze oddziałuje na układ odpornościowy.