Opryszczka jamy ustnej – drogi zakażenia i rozpoznanie wirusa

Opryszczka w jamie ustnej – co ją wywołuje?

Zakażenie wirusem opryszczki jest jedną z najstarszych opisywanych, a więc i znanych medycynie infekcji wirusowych. Wywołuje ją wirus HSV (wirus opryszczki zwykłej), który obejmuje zakażeniem błony śluzowe jamy ustnej, warg i skórę okolicy okołowargowej. Badania nad etiologią wirusa pozwoliły na wyodrębnienie szczepu HSV-1 i HSV-2, które różnią się m.in. powikłaniami i miejscem występowania objawów. Skala zakażeń wywołanych wirusem HSV jest trudna do oszacowania, gdyż w wielu przypadkach infekcja przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Eksperci szacują, że w Polsce nawet 89,9% populacji ma przeciwciała wirusa HSV, co oznacza przebyty kontakt z patogenem. 

Drogi zakażenia opryszczką 

Do zakażenia wirusem opryszczki dochodzi w drodze kontaktu z osobą chorą lub nosicielem wirusa. Patogen przenoszony jest drogą płciową i w wydzielinie, np. w ślinie, a nawet łzach. Wirusem możesz się zarazić, nawet dotykając i używając tych samych przedmiotów, co nosiciel. 

Warto wiedzieć, że sam kontakt z wirusem nie daje pewności zakażenia i rozwoju infekcji. Bardzo duże znaczenie ma układ odpornościowy i jego reakcja na ewentualny kontakt z patogenem. Wśród czynników, które sprzyjają rozwojowi infekcji, wskazuje się m.in. na: przemęczenie organizmu, silny stres, infekcje górnych dróg oddechowych, nadmierną ekspozycję na promieniowanie UV, urazy w okolicy ust i błony śluzowej jamy ustnej, długotrwałe przyjmowanie leków immunosupresyjnych. U kobiet stanem, który sprzyja osłabieniu odporności i rozwojowi zakażenia, jest menstruacja. 

Objawy i rozwój zakażenia opryszczką

Eksperci wskazują na dwie postacie zakażenia.

• Zakażenie pierwotne – może przebiegać bezobjawowo. W postaci objawowej opryszczka obejmuje błony śluzowe jamy ustnej i dziąsła. Zakażenie pierwotne ma charakter epizodyczny i występuje jednorazowo. 

• Zakażenie nawrotowe – to przewlekła postać opryszczki, z którą boryka się od 15 do nawet 40% osób. Zakażenia nawrotowe przebiegają objawowo i obarczone są ryzykiem powikłań. 

Objawy opryszczki wargowej na początkowym etapie są łagodne i skąpe. W miejscu zakażenia pojawia się uczucie świądu, pieczenia i mrowienia. Następnie dochodzi do rozwoju pęcherzyków wypełnionych treścią surowiczą. Na tym etapie opryszczka może być mylona z zajadami lub zakażeniem grzybiczym. Musisz wiedzieć, że zakażenie opryszczką umiejscawia się w okolicach warg, natomiast zajady ograniczają się tylko do kątów warg. Grzybicę gardła od zakażenia opryszczką odróżnia charakterystyczny biały nalot na tylnej ścianie gardła i migdałkach. 

W kolejnym etapie zakażenia opryszczką pęcherzyki pękają, tworząc nadżerki. Proces gojenia i powstawania strupów trwa do 2 tygodni. U osób dorosłych zakażenie opryszczką przebiega znacznie łagodniej niż u dzieci. Często u pacjentów małoletnich dochodzi do rozwoju gorączki i powiększenia węzłów chłonnych. 

Do jakiego lekarza z opryszczką jamy ustnej?

Z objawami wskazującymi na zakażenie wirusem opryszczki zgłoś się do lekarza rodzinnego. W przypadku dzieci konsultacji udziela pediatra. Diagnostyką i leczeniem opryszczki wargowej i opryszczki narządów płciowych zajmuje się specjalista dermatologii i wenerologii. Skierowanie do tego specjalisty otrzymasz od lekarza rodzinnego. 

Czy wirus opryszczki wargowej jest groźny?

Wirus HSV stanowi zagrożenie dla zdrowia, szczególnie gdy wywołana nim infekcja jest bagatelizowana. Patogen odpowiada za szereg powikłań. Do najpoważniejszych z nich należy zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz opryszczka narządów płciowych, która zwiększa ryzyko bezpłodności. 

W grupie ryzyka rozwoju powikłań są dzieci, osoby z obniżoną odpornością, pacjenci stosujący długotrwale glikokortykosteroidy, a także osoby chorujące na atopowe zapalenie skóry. 

Czy opryszczka jamy ustnej jest zaraźliwa?

Opryszczka jamy ustnej wywołana wirusem HSV jest bardzo zaraźliwa. Patogen przenosi się przez bezpośredni kontakt z osobą chorą, szczególnie przez pocałunki i współżycie seksualne. Dlatego, jeśli jesteś w trakcie leczenia opryszczki wargowej, unikaj bezpośredniego kontaktu z partnerem. 

Diagnostyka opryszczki jamy ustnej

Wstępna diagnostyka zakażenia wirusem opryszczki opiera się na wywiadzie lekarskim i ocenie widocznych zmian skórnych. Na tej podstawie lekarz zleca badania laboratoryjne z oznaczeniem poziomu przeciwciał klasy IgG i IgM. 

Jeśli istnieje możliwość, pobierana jest próbka płynu surowiczego z pęcherzyka. Materiał następnie poddaje się analizie laboratoryjnej i hodowli komórkowej. Ta metoda stanowi najbardziej wiarygodny sposób identyfikacji wirusa, jest jednak wykonywana rzadko. 

Leczenie opryszczkowego zapalenia jamy ustnej

Leczenie opryszczki jamy ustnej zależy od postaci choroby i jej stopnia zaawansowania. W przypadku infekcji epizodycznej lub łagodnej (ograniczonej tylko do opryszczki wargowej) stosowane jest leczenie objawowe za pomocą środków przeciwwirusowych o działaniu miejscowym. Częste opryszczki na ustach wymagają leczenia środkami przeciwwirusowymi, które muszą być stosowane przez ok. 6 miesięcy. Do leczenia opryszczki nie wykorzystuje się antybiotyków. Ten rodzaj leków działa tylko na infekcje bakteryjne. 

W przypadku powikłań lub zajęcia opryszczką innych części ciała wymagane jest leczenie w warunkach szpitalnych. 

Bardzo duże znaczenie w leczeniu opryszczki jamy ustnej i opryszczki wargowej ma utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej. Zabiegi higienizacyjne warto uzupełnić o stosowanie płukanek zawierających środki antyseptyczne, np. cytrynian cynku, związki siarki lub triklosan. Przed ich użyciem należy jednak skonsultować z lekarzem. Pamiętaj, że przeciwwskazaniem dla niektórych substancji zawartych w płukankach są nadżerki i otwarte rany.