Palec cukrzycowy – jak go rozpoznać i leczyć?

Palec cukrzycowy – co to takiego?

Palec cukrzycowy (paluch cukrzycowy) to potoczne określenie zespołu stopy cukrzycowej, w której zmiany patologiczne dotyczą także palców kończyn dolnych. 

Stopa cukrzycowa to poważna dolegliwość, która jest bezpośrednim powikłaniem stale utrzymującego się podwyższonego stężenia glukozy we krwi (hiperglikemia). Dochodzi tu do uszkodzenia tkanek głębokich, kości i stawów, a do tego zaburzone zostaje czucie w obrębie stopy. Dotyczy to również palców i paznokci, które zmieniają swój wygląd i ulegają stopniowej deformacji. Często towarzyszy temu częściowy lub całkowity zanik czucia, przez co osoba chora nie reaguje na zranienia czy oparzenia. Przypadłość ta, podobnie jak np. nefropatia cukrzycowa, ma charakter przewlekły, a jej leczenie wymaga czasu i skoordynowanej pracy wielu specjalistów.

Przyczyny powstawania palca cukrzycowego

Palec cukrzycowy to przypadłość dotycząca wyłącznie diabetyków. Zapada na nią ok. 15% chorych, którzy zaniedbują leczenie, są leczeni w nieprawidłowy sposób lub nie kontrolują poziomu cukru we krwi. Przyczyny powstawania palca cukrzycowego są identyczne jak w przypadku zespołu stopy cukrzycowej. Wszystkiemu winien jest zbyt wysoki poziom glukozy, który – jeśli utrzymuje się przez długi czas – niszczy naczynia krwionośne oraz  zakończenia nerwowe. Z tego względu palec cukrzycowy może mieć charakter neuropatyczny lub niedokrwienny.

Warto zauważyć, że palce u stóp to najbardziej eksploatowany element tej części ciała. Mają one częsty kontakt z podłożem, są narażone na urazy mechaniczne i skutki nieprawidłowo dobranego obuwia. Diabetyk z zaburzonym odczuwaniem bólu może nie zauważyć ran, przez co wzrasta ryzyko infekcji.

Palec cukrzycowy – pierwsze objawy

Palec cukrzycowy ma wiele charakterystycznych objawów. Podobnie jak w przypadku objawów cukrzycy nie warto ich lekceważyć, ponieważ szybka reakcja znacznie polepsza rokowania. Dlatego diabetyk powinien uważnie obserwować swoje stopy. Do niepokojących sygnałów należą:

• uczucie drętwienia i mrowienia stóp,

• sucha i pękająca skóra na piętach i w przestrzeniach między palcami,

• zimne stopy,

• zmiana koloru stóp – za sprawą nieprawidłowego krążenia mogą stać się blade, 

• deformacja paznokci,

• miejscowo występujący zanik czucia, 

• nadmierne rogowacenie naskórka,

• tworzenie się modzeli (zgrubienie przypominające duży odcisk) na podeszwach stóp,

• trudno gojące się skaleczenia.

Wystąpienie pierwszych objawów to wystarczający powód, aby udać się do lekarza. Nie warto czekać do momentu, aż pojawią się owrzodzenia na palcach u stóp, a paznokcie staną się zdeformowane. Brak odpowiedniego leczenia może prowadzić nawet do amputacji. Niestety tej dolegliwości nie da się całkowicie wyeliminować, a można jedynie zatrzymać jej rozwój. Dlatego tak ważna jest obserwacja własnego organizmu i szybkie działania w przypadku pojawienia się stanu przedcukrzycowego, który można odwrócić za pomocą odpowiedniej diety.

Jak wygląda palec cukrzycowy?

Palec cukrzycowy nie tylko zmniejsza komfort życia chorego, ale także bardzo nieestetycznie wygląda. Początkowo jego skóra może być bardziej zrogowaciała i pękająca. Na dalszych etapach dochodzi do deformacji palców i paznokci. Pojawiają się na nich wrzody i trudno gojące się rany. Jeśli owrzodzenia mają kolor czarny, żółty lub ciemnobrązowy, jest to sygnał, że doszło do martwicy tkanek i konieczna będzie interwencja chirurgiczna.

Palec cukrzycowy – leczenie 

Palec cukrzycowy to dość skomplikowana dolegliwość, w leczenie której włącza się wielu specjalistów. Wśród nich są: diabetyk, podolog, chirurg, ortopeda i fizjoterapeuta. Potrzebny może okazać się również szewc, który zaprojektuje odpowiednie obuwie. Do najpopularniejszych metod leczenia tego cukrzycowego powikłania należą:

• interwencja chirurgiczna – jeśli dojdzie do martwicy tkanek, chirurg musi dokładnie oczyścić rany i usunąć martwe komórki;

• antybiotykoterapia – stosowana wtedy, gdy w obrębie palca powstała poważna infekcja bakteryjna;

• stosowanie specjalnych opatrunków na rany;

• oszczędny tryb życia – trzeba umożliwić ranom wygojenie się; być może chory będzie musiał czasowo korzystać z wózka inwalidzkiego;

• odpowiednia dieta – najważniejszym działaniem, które hamuje rozwój cukrzycowych powikłań, jest wyrównanie poziomu cukru we krwi. Pomoże w tym dieta cukrzycowa. Jadłospis na 7 dni ułatwi planowanie zdrowych posiłków o odpowiednim indeksie glikemicznym.

Palec cukrzycowy – jaką profilaktykę stosować?

Aby zapobiec powstaniu palca cukrzycowego, trzeba przede wszystkim stosować odpowiednie leczenie i regularnie kontrolować poziom cukru we krwi. Będzie to możliwe dzięki właściwie dobranym lekom i zbilansowanej diecie. Jadłospis diabetyka powinien być bogaty w składniki odżywcze i musi zawierać węglowodany złożone, o niskim indeksie glikemicznym, takie jak pełnoziarniste pieczywo, kasze, warzywa czy niektóre owoce. Dlatego warto wiedzieć, jakie owoce można jeść przy cukrzycy, aby uniknąć groźnych powikłań choroby i jednocześnie delektować się naturalną słodyczą potraw.

1. E. Dounis i in., Atlas stopy cukrzycowej, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 2012.
2. A. Jeznach-Steinhagen, Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
3. W. Karnafel, Profilaktyka stopy cukrzycowej. Praktyczne rady, Oficyna Wydawnicza Medyk, Warszawa 2018.
4. E. Pańkowska, Cukrzyca Personalizacja terapii i opieki nad pacjentem, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017.
5. J. Tatoń, Stopa cukrzycowa, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 1987.