Piestrzenica kasztanowata – trujący grzyb budzący wiele kontrowersji

Jak wygląda piestrzenica kasztanowata? Czy jest jadalna?

Piestrzenicę kasztanowatą określa się również babimi uszami lub grzybem majowym. Jest trująca, występuje powszechnie w polskich lasach od kwietnia do czerwca. Najczęściej można ją spotkać w lasach sosnowych czy na polanach. Dobrze rośnie na glebach piaszczystych.

Grzyb nie ma kapelusza, tylko główkę, najczęściej o średnicy od 3 do 12 centymetrów. Jej kształt jest bardzo nieregularny, kulisty, o licznych pofałdowaniach. Przypomina wyglądem zmiętą ściereczkę lub zwoje mózgowe. Główka jest ciemnobrązowa, żółtobrązowa lub czarnobrązowa. Miewa też odcienie fioletu.

Trzon piestrzenicy kasztanowatej jest krótki o niezbyt regularnej budowie, na spodzie trochę zgrubiały. Najpierw ma odcień białocielisty, następnie przybiera kolor fioletowo-czerwony. Na jego powierzchni można znaleźć dużo wgłębień. U młodych osobników trzon jest pełny, natomiast z wiekiem staje się pusty.

Miąższ piestrzenicy kasztanowatej ma białawy kolor. Jego zapach przywodzi na myśl niedojrzałe orzechy. Konsystencja miąższu jest krucha.

Jak piestrzenica kasztanowata wpływa na organizm człowieka?

Piestrzenica kasztanowata jest grzybem trującym, podobnie jak: muchomor sromotnikowy, muchomor jadowity, muchomor plamisty, olszówka grzyb czy maślanka wiązkowa.

Zatrucie piestrzenicą kasztanowatą jest o tyle niebezpieczne, że jego pierwsze objawy pojawiają się dopiero po 6–24 godzinach od spożycia. To dość długi okres, w którym mogło już dojść do poważnych zmian w organizmie. Pierwszymi objawami zatrucia są:

• ból brzucha,

• wymioty,

• senność,

• ból głowy,

• drgawki

Można odczuwać silne pragnienie i suchość w gardle. Najczęściej zatrucie piestrzenicą kasztanowatą jest łagodne. W zależności od osoby i jej wrażliwości jego przebieg może być jednak ciężki, a nawet śmiertelny.

Najtrudniejsze jest to, że po zatruciu piestrzenicą kasztanowatą może dojść do poważnych powikłań. Uszkodzeniu ulegają: wątroba, szpik kostny, śledziona, nerki, a nawet funkcje wzroku. Za zatrucie odpowiedzialna jest toksyczna substancja gyromitryna. Objawy zatrucia piestrzenicą kasztanowatą są podobne do tych, które pojawiają się po spożyciu muchomora sromotnikowego.

W łacińskiej nazwie piestrzenicy kasztanowatej Gyromitra esculenta drugi wyraz oznacza ‘jadalny’. Kiedyś ten grzyb był uważany za jadalny. Obecnie żadne oficjalne źródła nie potwierdzają tego faktu, a piestrzenica kasztanowata uznawana jest za grzyb trujący i odpowiedzialny za wiele zatruć. Narosło jednak wokół niej wiele kontrowersji, gdyż w Finlandii uznaje się ją za jadalną, a co gorsza, można ją bez problemu kupić na bazarze.

Kontrowersje wokół piestrzenicy kasztanowatej

Faktem jest, że piestrzenica kasztanowata uznawana jest za grzyb trujący. Zawiera toksyny i jest przyczyną wielu zatruć, w tym śmiertelnych. Są to bezdyskusyjne fakty.

Niektóre osoby jedzą piestrzenicę kasztanowatą po odpowiednim przygotowaniu. Polega ono na tym, by dwukrotnie wygotować ją w dużej ilości wody, którą za każdym razem trzeba zmienić. Dodatkowo gotowanie należy przeprowadzić w dobrze wietrzonym pomieszczeniu, gdyż unoszące się opary są trujące. Można się nimi zatruć poprzez wdychanie.

W Finlandii da się bez problemu kupić piestrzenice kasztanowate w sklepie spożywczym lub na bazarze. Są jednak pewne obostrzenia. Każdy klient musi zostać poinformowany o tym, w jaki sposób należy je bezpiecznie przygotować. Dostaje w tym celu swoistą instrukcję postępowania z piestrzenicą kasztanowatą.

Jak odróżnić piestrzenicę kasztanowatą od smardza?

Istnieje pewne podobieństwo pomiędzy piestrzenicą kasztanowatą a smardzem. Niektórzy ludzie mylą ze sobą te dwa grzyby i zamiast smardzów zbierają trujące piestrzenice.

Oba grzyby mają podobne główki. U piestrzenicy kasztanowatej główka jest pofałdowana niczym orzech włoski. Natomiast u smardza jej powierzchnia przypomina plaster miodu. Różnica jest również w kolorze tych dwóch grzybów. Piestrzenica jest dużo ciemniejsza od smardza. Kształt główki piestrzenicy bardziej przypomina kulę, a smardza – stożek.

Oba gatunki można spotkać w lasach w podobnym czasie, bo od marca do czerwca. Oba mają nietypową i ciekawą budowę. Trzeba tylko zachować ostrożność, by zebrać jadalne smardze, a nie trujące piestrzenice.

1. R. Hofrichter, Tajemnicze życie grzybów, Prószyński Media, 2017.
2. H.E. Laux, Atlas grzybów jadalnych i trujących, RM, 2014.
3. M. Fluck, Atlas grzybów – oznaczanie, zbiór, użytkowanie, Delta, 2015.