Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, leczenie

Stopa cukrzycowa – co to takiego?

Zespół stopy cukrzycowej – popularnie zwany po prostu stopą cukrzycową – to poważna choroba dotycząca kończyny dolnej, która jest bezpośrednim powikłaniem zbyt wysokiego stężenia glukozy we krwi (hiperglikemii). Dolegliwość ta – podobnie jak np. nefropatia cukrzycowa – ma charakter przewlekły, a jej leczenie jest bardzo skomplikowane. Dochodzi tu do uszkodzenia tkanek głębokich, kości i stawów, a do tego zaburzone zostaje czucie w obrębie stopy. Z tego powodu chorzy nie reagują na oparzenia i często nie zwracają uwagi na zranienia w okolicy palców czy pięty, ponieważ nie odczuwają bólu.

Przyczyny powstawania stopy cukrzycowej

Stopa cukrzycowa to przypadłość charakterystyczna dla diabetyków. Szacuje się, że powikłanie to dotyczy ok. 10–15% chorych. Problem dotyczy przede wszystkim tych osób, które zaniedbują leczenie, są leczone nieprawidłowo lub nie starają się o wyrównanie poziomu cukru we krwi. Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi, który utrzymuje się przez długi czas, prowadzi do uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych. Pod tym względem stopy cukrzycowe diagnozuje się jako neuropatyczne lub niedokrwienne.

W obrębie niedożywionych i niedotlenionych tkanek powstaje martwica. Co więcej rany nie goją się prawidłowo i bardzo często ulegają zakażeniu. Stopy są bardziej narażone na tego typu infekcje, ponieważ należą do najbardziej eksploatowanych części ciała. Mają stały kontakt z podłożem i dlatego ryzyko zranień jest większe.

Pierwsze objawy stopy cukrzycowej – na co zwrócić uwagę?

Stopa cukrzycowa ma charakterystyczne symptomy, które niestety są lekceważone przez wielu chorych. Podobnie jak w przypadku objawów cukrzycy liczy się szybka reakcja i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Objawy stopy cukrzycowej to m.in.:

• sucha i pękająca skóra na piętach i w przestrzeniach między palcami,

• uczucie drętwienia, mrowienia i pieczenia w obrębie stóp,

• zimne stopy,

• zmiana koloru stóp na blady – to efekt zaburzonego krążenia,

• deformacja paznokci,

• zanik czucia występujący miejscowo,

• zanik owłosienia na stopie,

• nadmierne rogowacenie naskórka,

• modzele (zgrubienie przypominające duży odcisk) na podeszwie stopy,

• trudno gojące się skaleczenia i rany.

W przypadku wystąpienia tego typu objawów nie warto czekać, aż pojawią się owrzodzenia. Zaniedbanie i brak leczenia może prowadzić do znacznej deformacji stopy, a w konsekwencji nawet do jej amputacji. Wczesne rozpoznanie problemu pozwala jedynie zahamować rozwój stopy cukrzycowej. W przeciwieństwie do stanu przedcukrzycowego nie da się cofnąć tego procesu. 

Jak wygląda stopa cukrzycowa?

Ze stopą cukrzycową wiąże się cały zespół dolegliwości, a do tego dochodzi jeszcze nieestetyczny wygląd. W zaawansowanym stadium cukrzycowego powikłania kończyna jest zdeformowana, pojawiają się na niej owrzodzenia oraz otwarte rany, które się nie goją. Naskórek jest zrogowaciały, pięty pękają, a oprócz tego dochodzi do znacznej deformacji paznokci. Wrzody w kolorze czarnym, żółtym lub ciemnobrązowym to oznaka martwicy tkanek i informacja dla chorego, że jedynym ratunkiem może okazać się amputacja.

Stopa cukrzycowa – leczenie 

Leczenie stopy cukrzycowej to skoordynowane działanie wielu specjalistów – diabetyka, podologa, chirurga, chirurga naczyniowego i fizjoterapeuty. Najważniejszym krokiem, aby zatrzymać rozwój tej przypadłości, jest ustabilizowanie poziomu glukozy we krwi. Pomoże w tym dieta cukrzycowa. Jadłospis na 7 dni nie tylko dostarczy organizmowi niezbędnych składników, ale pozwoli także cieszyć się doskonałym smakiem potraw.

W przypadku stwierdzenia martwicy tkanek konieczna jest interwencja chirurga, który oczyści rany i usunie martwe komórki. Zakażenie leczone jest antybiotykoterapią oraz stosowaniem specjalnych opatrunków. Gojeniu ran sprzyja także dostarczanie organizmowi odpowiednich składników odżywczych w postaci np. nutridrinków. Oprócz tego chory powinien oszczędzać stopę i stworzyć jej odpowiednie warunki do wygojenia się ran. W procesie leczenia ważną rolę może odegrać również szewc, ponieważ stopa cukrzycowa wymaga odpowiedniego obuwia.

Stopa cukrzycowa – profilaktyka

Aby zapobiec powstaniu stopy cukrzycowej, trzeba przede wszystkim kontrolować poziom cukru we krwi i dążyć do jego wyrównania. Pomogą w tym zalecone środki farmakologiczne i odpowiednio zbilansowana dieta. Dlatego warto wiedzieć, jakie owoce można jeść przy cukrzycy, aby nie dopuścić do powstawania groźnych powikłań. Trzeba wybierać przede wszystkim produkty o niskim indeksie glikemicznym, które powodują stopniowy wzrost cukru we krwi i dają poczucie sytości przez długi czas. 

1. E. Dounis i in., Atlas stopy cukrzycowej, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 2012.
2. W. Karnafel, Profilaktyka stopy cukrzycowej. Praktyczne rady, Oficyna Wydawnicza Medyk, Warszawa 2018.
3. E. Pańkowska, Cukrzyca Personalizacja terapii i opieki nad pacjentem, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017.
4. I. Radecka i in., Cukrzyca. Wszystko, co musisz wiedzieć, żeby planować zdrowe życie, Wydawnictwo Harde, Warszawa 2022.
5. J. Tatoń, Stopa cukrzycowa, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 1987.