Co to jest syndrom DDA i jak sobie z nim radzić?
Być może określenia takie jak „DDA” lub „dorosłe dzieci alkoholików” obiły Ci się o uszy. Może nawet znasz osoby cierpiące na syndrom DDA, ale nie znajdziesz sobie z tego sprawy. Jak można im pomóc? Jak sobie radzić, kiedy samemu jest się dorosłym dzieckiem alkoholika? Dowiedz się, czym charakteryzuje się syndrom DDA.
Czym jest syndrom DDA?
Określenie „dorosłe dzieci alkoholików” (DDA) pochodzi od grup samopomocowych, stworzonych dla osób wywodzących się z rodzin z problemem alkoholowym. Początkowo funkcjonowały one na zasadach przejętych od AA – grup anonimowych alkoholików, stanowiących uzupełnienie terapii uzależnień. Grupy takie opierają się na założeniu, że łatwiej poradzić sobie z pomocą osób zmagających się z podobnymi trudnościami.
Obecnie określenia „DDA” używa się w odniesieniu do dorosłych, którzy wychowywali się w domu z problemem alkoholowym. Cechy charakteru i zachowania kształtujące się u takich osób mogą w widoczny sposób utrudniać ich funkcjonowanie oraz wpływać negatywnie na otoczenie.
Wyniesione z rodzinnego domu wstyd, niska samoocena i rozczarowanie światem powodują, że dorosłe dzieci alkoholików cierpią niekiedy mimo skutecznego zerwania kontaktu z dysfunkcyjną rodziną. Jakie są główne objawy syndromu DDA? Czy syndrom DDA łączy się z depresją? Czy można go leczyć?
Dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym
Rodzice zmagający się z uzależnieniem od alkoholu to ciągła niepewność jutra. Jeśli problem z alkoholem ma tylko jeden rodzic, sytuacja nie jest wcale łatwiejsza. Zwykle partner osoby uzależnionej sam staje się tzw. współuzależnionym i także nie spełnia roli rodzicielskiej w sposób prawidłowy. Dzieciom takich rodziców brakuje poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, które są kluczowe dla zdrowego rozwoju. Ciągle mierzą się z niepewnością, strachem, wstydem. Trudno się dziwić, że już na wczesnym etapie życia młodzi ludzie z rodzin z problemem alkoholowym rozwijają nieprzystosowawcze zachowania. Paradoksalnie działania te, w dłuższej perspektywie nieprawidłowe, pozwalają im przetrwać w warunkach, w jakich przyszło im żyć.
Dzieci z tzw. rodzin alkoholowych, by dostosować się do otaczającej je rzeczywistości, podejmują często jedną z ról opisywanych przez psychologów.
Bohater
To na ogół najstarszy potomek, który przejmuje na siebie odpowiedzialność, staje się w rodzinie jedynym „dorosłym”. Opiekuje się młodszym rodzeństwem, czasem też współuzależnionym rodzicem, dba o dom, świetnie radzi sobie w szkole. Zwykle spycha własne potrzeby na najdalszy plan.
Kozioł ofiarny
Zazwyczaj młodszy od „bohatera”, sprawia najwięcej problemów spośród dzieci. Nie uczy się, wpada w tzw. złe towarzystwo. Często nazywany „czarną owcą”. W swoim odczuciu winny jest wszystkim problemom, w związku z tym to na nim można wyładowywać frustrację i gniew.
Maskotka
Zwykle najmłodsze dziecko. Podświadomie czuje, że jego zadaniem jest rozładowanie napięcia, rozśmieszanie i pocieszanie innych. Choć pozornie jest najweselsze, tak samo jak rodzeństwo żyje w ciągłym poczuciu zagrożenia i niepewności.
Dziecko niewidzialne
Stara się nie zwracać na siebie uwagi. Czuje, że nie pasuje do otoczenia, jest wyalienowane, samotne, często ucieka w świat fantazji. Nie wyraża narastającej w nim frustracji, cierpi w milczeniu.
Dorosłe dzieci alkoholików
Niestety bycie dzieckiem osoby z problemem alkoholowym niesie za sobą wiele konsekwencji także w życiu dorosłym. Trudno być stabilną emocjonalnie, dobrze dostosowaną, szczęśliwą osobą, kiedy dorastało się w tak traumatyzujących warunkach. W syndromie DDA role odgrywane przez dzieci są w wielu aspektach przenoszone na funkcjonowanie w życiu dojrzałym.
Czym charakteryzuje się zespół dorosłego dziecka alkoholika? Wśród cech i zachowań szczególnie mocno wpływających na życie wymienia się m.in.:
nieumiejętność nawiązywania bliskich relacji z innymi, silną obawę przed odrzuceniem (co skutkuje często nadmierną kontrolą), a także przed utratą samego siebie;
lęk przed sytuacjami konfliktowymi, usilne próby nienarażania się na czyjś gniew, nieumiejętność radzenia sobie z własną złością i innymi emocjami;
problemy z odpowiedzialnością – uchylanie się od niej lub przeciwnie – podejmowanie jej w nadmiarze;
trudności w rozumieniu, co jest właściwe, a co nie; czarno-białe postrzeganie świata, bez stanów pośrednich;
zaburzenia natury seksualnej (szczególnie wówczas, gdy w rodzinie dochodziło do nadużyć na tym polu);
niskie poczucie własnej wartości, lęki, depresja.
Co to jest syndrom DDD?
Mówiąc o zespole DDA, trudno nie wspomnieć o pokrewnym mu syndromie DDD – dorosłych dzieci z rodzin dysfunkcyjnych.
Nie tylko dorastanie w środowisku naznaczonym uzależnieniem od alkoholu wywiera silny negatywny wpływ na późniejsze życie. Każdego rodzaju dysfunkcja występująca w rodzinie może skutkować (i często skutkuje) takimi trudnościami, jak:
toksyczne, oparte na zależności relacje z rodziną pochodzenia przy jednoczesnej nieumiejętności nawiązywania związków romantycznych i trwałych przyjaźni;
poczucie zagubienia w świecie, niezrozumienie norm społecznych;
nasilone trudności w radzeniu sobie z emocjami, impulsywność, nierzadko agresja;
niska samoocena, poczucie nieadekwatności i wstydu.
W rodzinie dysfunkcyjnej występują zjawiska, które nie powinny mieć miejsca. Należą do nich m.in.: przemoc fizyczna lub psychiczna (bycie zarówno jej ofiarą, jak i świadkiem), nadużycia seksualne, przemocowy, toksyczny związek rodziców, skrajnie zła sytuacja materialna czy choroba psychiczna rodzica.
Podobnie jak w przypadku zespołu DDA, syndrom dorosłych dzieci z rodzin dysfunkcyjnych w sposób widoczny utrudnia życie nie tylko osobie na niego cierpiącej, ale i jej otoczeniu.
Jak pomóc?
Jak leczyć syndrom DDA? Co można zrobić dla siebie? Jak pomóc osobie bliskiej, zmagającej się z zespołem DDA?
Najskuteczniejszym sposobem poradzenia sobie jest w tym przypadku psychoterapia indywidualna lub grupowa. Podczas niej terapeuta pomaga zrozumieć zależności między wydarzeniami z dzieciństwa a obecnym życiem, a także przepracować traumy. Skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna, ucząca nowych schematów myślenia i bardziej przystosowawczych reakcji w różnych sytuacjach. Wiele wsparcia dostarczają grupy samopomocowe, przeznaczone dla DDA.
Podobnej pomocy (terapii i grup wsparcia) powinny poszukiwać osoby zmagające się z syndromem DDD.
- L. Cierpiałkowska, I. Grzegorzewska, Dzieci alkoholików – w perspektywie rozwojowej i klinicznej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2019
- Z. Sobolewska-Mellibruda, Psychoterapia dorosłych dzieci alkoholików. Strategie, procedury i opisy przypadków pracy psychoterapeutycznej, Wydawnictwo Zielone Drzewo, Instytut Psychologii Zdrowia PTP, 2011.
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.