account-icon
Obliczanie ubezpieczenia
Umów teleporadę
Welbi
ZdrowieProfilaktyka 1 min.

Szczepionka „odra, świnka, różyczka” – jak działa? Kto powinien się zaszczepić?

lek. Agnieszka Żędzian02.08.2023Aktualizacja: 13.02.2024

Szczepionka „odra, świnka, różyczka” jest obowiązkowym, skojarzonym szczepieniem ochronnym, którego pierwsza dawka powinna zostać podana dziecku po 1. urodzinach. Ma ona na celu zapewnienie maluchowi odporności przeciwko trzem często występującym chorobom zakaźnym. Dowiedz się, kto i kiedy powinien zaszczepić się przeciwko odrze, śwince i różyczce i jakie są przeciwwskazania do podania szczepionki.


szczepionka-odra-swinka-rozyczka-czym-sie-charakteryzuje
Unsplash.com

Polecane

witamina-b-na-komary-ktora-skutecznie-je-odstraszy
Zdrowie
2 min.
Witamina B na komary - która skutecznie je odstraszy?
24.01.2022
przeciwciala-czym-sa-co-je-wytwarza
Zdrowie
2 min.
Przeciwciała - czym są? Co je wytwarza?
31.10.2021
sluch-absolutny-co-to-jest-jak-sprawdzic
Zdrowie
1 min.
Słuch absolutny - co to jest? Jak sprawdzić?
24.01.2022
jak-obnizyc-cisnienie-jakie-sa-skuteczne-sposoby
Zdrowie
2 min.
Jak obniżyć ciśnienie? Sprawdź domowe sposoby walki z nadciśnieniem
19.05.2021
Spis treści
  1. Szczepionka „odra, świnka, różyczka”
  2. Jak działa szczepionka MMR?
  3. Odra – co to za choroba?
  4. Świnka i zagrożenia z nią związane
  5. Różyczka i powikłania zakażenia u kobiet ciężarnych
  6. Kto powinien się zaszczepić na odrę, świnkę i różyczkę?
  7. Kiedy wykonać szczepienie na odrę, świnkę i różyczkę?
  8. Przeciwwskazania do szczepienia MMR
  9. Działania niepożądane po szczepieniu MMR

Szczepionka „odra, świnka, różyczka”

Szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce MMR (ang. measles-mumps-rubella) jest skojarzoną, trójwalentną szczepionką, zawierającą żywe, atenuowane (osłabione) cząsteczki wirusa odry, wirusa świnki i wirusa różyczki. Stosowany w Polsce preparat może być podawany dzieciom od 2. roku życia oraz osobom dorosłym po pozytywnej kwalifikacji przez lekarza. Szczepienia nie podaje się noworodkom i niemowlętom.

Jak działa szczepionka MMR?

Podanie szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce stymuluje układ immunologiczny pacjenta do wytwarzania swoistej odporności przeciwko wirusom zawartym w jej składzie. Co istotne, szczepionka, podobnie jak szczepionka na ospę wietrzną, zawiera żywe, atenuowane (osłabione) cząsteczki wirusa, co wiąże się z dużą skutecznością w pobudzeniu układu odpornościowego do wytwarzania przeciwciał. 

Odra – co to za choroba?

Odra jest wysoce zakaźną chorobą wirusową, która w rejonach nieobjętych obowiązkiem szczepień ochronnych przeciwko odrze (szczególnie w niektórych krajach Afryki i południowej Azji) pozostaje jedną z częstych przyczyn zgonów. Wirus odry, patogen należący do rodziny Paramyxoviridae, jest jednoniciowym wirusem RNA. Odra występuje wyłącznie u ludzi. Na podstawie danych szacuje się, iż jeden chory zaraża średnio 14–18 osób.

Do zakażenia wirusem odry dochodzi najczęściej drogą kropelkową oraz przez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Od momentu zakażenia do wystąpienia pierwszych symptomów mija zwykle 10–14 dni. Do najczęściej obserwowanych objawów odry należą:

  • kaszel,

  • katar,

  • zapalenie spojówek,

  • gorączka,

  • drobna wysypka, która pojawia się najpierw na twarzy, a następnie zajmuje po kolei niżej położone obszary skóry.

U osób chorych można zauważyć też plamki Koplika – niewielkie, białe grudki na błonie śluzowej policzków.

Niestety do dziś nie opracowano skutecznego leku przeciwko odrze, a leczenie polega na łagodzeniu objawów – podawaniu leków przeciwgorączkowych i zapobieganiu odwodnieniu, a także na izolacji pacjenta. Objawy przypominające grypę mijają zwykle samoistnie po mniej więcej tygodniu od pojawienia się wysypki na skórze. Do najczęstszych powikłań odry należą: zapalenie płuc, biegunka oraz zapalenie ucha środkowego, mogące skutkować utratą słuchu. Ciężki przebieg choroby obserwuje się najczęściej u niemowląt, kobiet ciężarnych oraz dzieci niedożywionych i z zaburzeniami odporności. U części chorych mogą wystąpić: zapalenie mózgu, podostre stwardniające zapalenie mózgu, zapalenie mięśnia sercowego, jak również zgon.

U kobiet ciężarnych zakażenie wirusem odry zwiększa ryzyko zgonu matki, poronienia, wewnątrzmacicznej śmierci płodu oraz niskiej masy urodzeniowej noworodka.

Świnka i zagrożenia z nią związane

Świnka jest chorobą wywoływaną przez wirusa świnki – zbudowany z jednej nici RNA paramyksowirus, który przed wprowadzeniem obowiązkowego szczepienia ochronnego MMR był powszechną chorobą wieku dziecięcego. Na podstawie danych szacuje się, iż szczepienie przeciwko śwince zmniejszyło zachorowalność na to schorzenia o 99,8%.

Wirus świnki jest wysoce zakaźny i podobnie jak odra występuje tylko u ludzi. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową, a okres inkubacji patogenu (czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych symptomów choroby) wynosi od 7 do 21 dni. Pierwsze objawy świnki to najczęściej:

  • gorączka,

  • osłabienie,

  • ból mięśni,

  • brak apetytu,

  • ból głowy.

W ciągu kolejnych dni dochodzi do zapalenia ślinianek przyusznych, zwykle obustronnie. Objawia się ono bolesnym obrzękiem okolicy pomiędzy małżowiną uszną a kątem żuchwy. 

U mężczyzn choroba może być przyczyną zapalenia jąder, które stają się obrzęknięte i bolesne. U około 15% mężczyzn świnka jest przyczyną niepłodności lub obniżenia płodności. Zakażenie wirusem świnki kobiety w ciąży może prowadzić do niskiej masy urodzeniowej dziecka, przedwczesnego porodu oraz wad wrodzonych u dziecka. Do innych powikłań obserwowanych w przebiegu świnki należą m.in.: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, zapalenie trzustki, mięśnia sercowego, nerek i stawów. Leczenie zakażenia wirusem świnki polega na łagodzeniu objawów.

Różyczka i powikłania zakażenia u kobiet ciężarnych

Różyczka to łagodna choroba wieku dziecięcego wywołana przez wirus różyczki, zbudowany z pojedynczej nici RNA. Przebiega zwykle z niską gorączką, osłabieniem, bólem gardła, powiększeniem węzłów chłonnych i plamkowo-grudkową wysypką rumieniową. Na różyczkę chorują tylko ludzie, a do zakażenia dochodzi zwykle drogą kropelkową. Okres inkubacji wirusa różyczki wynosi 14–21 dni.

Istotnym zagrożeniem jest zakażenie wirusem różyczki u kobiety w ciąży, szczególnie w ciągu jej pierwszych 10 tygodni. Może ono być przyczyną poronienia, śmierci wewnątrzmacicznej płodu lub wystąpienia różyczki wrodzonej – zespołu objawów, obejmujących m.in.: wady serca, głuchotę, zaćmę, niską masę urodzeniową dziecka, a w okresie noworodkowym również anemię hemolityczną, powiększenie wątroby i śledziony czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Zachorowanie na różyczkę w wieku dorosłym może prowadzić m.in. do zapalenia stawów, osierdzia, wątroby czy jąder.

Kto powinien się zaszczepić na odrę, świnkę i różyczkę?

Według Programu Szczepień Ochronnych na rok 2023 opublikowanego w komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego szczepieniem obowiązkowym (a przez to również nieodpłatnym) przeciwko odrze, śwince i różyczce są objęte dzieci i nastolatki między 12. miesiącem a 19. rokiem życia. Pozostałe nieuodpornione wcześniej osoby (które nie mają udokumentowanego przebycia odry, świnki i różyczki i nie były przeciwko nim zaszczepione) mogą zaszczepić się odpłatnie.

Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce jest zalecane wszystkim nieuodpornionym osobom po 19. roku życia, a w szczególności kobietom i mężczyznom w wieku reprodukcyjnym, osobom pracującym w ochronie zdrowia oraz uczniom i studentom kierunków medycznych. Kobiety, które planują zajść w ciążę, powinny zaszczepić się szczepionką MMR celem zapobiegnięcia różyczce wrodzonej u dziecka, wiążącej się z poważnymi konsekwencjami. Eksperci zalecają, aby po podaniu szczepionki wstrzymać się od zajścia w ciążę przez co najmniej 1 miesiąc. Nie należy szczepić kobiet w ciąży. Szczepionka MMR jest bezpieczna dla matki karmiącej piersią i jej dziecka.

Kiedy wykonać szczepienie na odrę, świnkę i różyczkę?

Według aktualnych zaleceń pierwszą dawkę obowiązkowego szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce należy podać dziecku między 13. a 15. miesiącem życia, a drugą dawkę (przypominającą) w 6. roku życia. Dowiedz się więcej o szczepieniach w 6. roku życia. Jeśli z jakichkolwiek przyczyn szczepienia nie odbędą się w zalecanym terminie, należy dziecko zaszczepić jak najszybciej, zachowując odstęp 4 tygodni pomiędzy dawkami (nie później niż do 19. roku życia). Osoby dorosłe powinny otrzymać 2 dawki szczepionki z zachowaniem odstępu co najmniej 4 tygodni pomiędzy dawkami.

Przeciwwskazania do szczepienia MMR

Szczepienia MMR nie można podać osobom, u których istnieją przeciwwskazania. Mogą być one czasowe (w tym przypadku szczepienie zostanie odroczone na określony czas, po którym zostanie przeprowadzone kolejne badanie kwalifikacyjne) lub mieć charakter stały. Należą do nich m.in.:

  • silna reakcja alergiczna lub anafilaksja po podaniu poprzedniej dawki szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce,

  • nadwrażliwość na substancje pomocnicze zawarte w szczepionce (m.in. na neomycynę),

  • ciąża lub jej planowanie w ciągu najbliższego miesiąca,

  • zaburzenia odporności, w tym infekcja HIV z niskim poziomem limfocytów CD4+,

  • choroby rozrostowe krwi (np. białaczka),

  • chemioterapia,

  • długotrwałe leczenie immunosupresyjne (osłabiające działanie układu odpornościowego),

  • podanie preparatów krwiopochodnych lub immunoglobulin w ciągu ostatnich 11 miesięcy przed szczepieniem (przeciwwskazanie względne),

  • małopłytkowość (przeciwwskazanie względne),

  • ostra choroba zakaźna z gorączką lub bez.

Dzieci z łagodnymi objawami infekcji, np. z zapaleniem ucha, z zakażeniem górnych dróg oddechowych czy z biegunką, mogą być poddane szczepieniu przeciwko odrze, śwince i różyczce. Lekarze twierdzą, że w przypadku łagodnych schorzeń odroczenie szczepienia niepotrzebnie wydłuża czas uzyskania odporności przeciwko wirusom zawartym w szczepionce, a przez to naraża dziecko na kontakt z osobą chorą i zakażenie.

Działania niepożądane po szczepieniu MMR

Szczepienia dzieci i osób dorosłych szczepionką MMR, podobnie jak inne szczepienia, są obarczone ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Dokładne informacje na temat możliwych działań niepożądanych są zawarte w charakterystyce produktu leczniczego każdej szczepionki. Do najczęściej występujących działań niepożądanych po podaniu szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce należą:

  • gorączka,

  • rumień, obrzęk, bolesność i siniak w miejscu podania szczepionki,

  • wysypka,

  • zakażenie górnych dróg oddechowych,

  • katar,

  • biegunka lub wymioty,

  • pokrzywka.


Jeśli masz wątpliwości co do bezpieczeństwa szczepienia MMR u Twojego dziecka, skonsultuj się z lekarzem rodzinnym lub z pediatrą, którzy udzielą Ci szczegółowych, opartych na aktualnej wiedzy medycznej informacji na temat szczepień.

Źródła
  1. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2022 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2023, dostęp: kwiecień 2023, https://dziennikmz.mz.gov.pl/DUM_MZ/2022/113/oryginal/akt.pdf. 
  2. A. Bailey, A. Sapra, MMR Vaccine, “StatPearls”, 2022, dostęp: kwiecień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554450/.
  3. N. Kondamudi, J. Waymack, Measles, “StatPearls”, 2022, dostęp: kwiecień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448068/.
  4. P. Davison, J. Morris, Mumps, “StatPearls”, 2022, dostęp: kwiecień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534785/.
  5. M. Leonor, M. Mendez, Rubella, “StatPearls”, 2023, dostęp: kwiecień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559040/.
Author lek. Agnieszka Żędzian picture
Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. Systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.

Najchętniej czytane

jak-dziala-woda-z-octem-jablkowym-pita-na-czczo
Zdrowie
2 min.
Jak działa woda z octem jabłkowym pita na czczo?
24.01.2022
gesty-sluz-w-ciazy-co-oznacza
Zdrowie
1 min.
Gęsty śluz w ciąży. Kiedy się pojawia i na co wskazuje?
09.05.2022
polip-hiperplastyczny-co-to-jest
Zdrowie
1 min.
Co to jest polip hiperplastyczny? Czy jest groźny?
14.03.2022
ocet-na-stluczenia-jak-przygotowac-oklad
Zdrowie
1 min.
Ocet na stłuczenia - jak przygotować okład?
24.01.2022
Popularne w kategorii Zdrowie
bilans-szesciolatka-kiedy-nalezy-go-wykonac
Zdrowie
1 min.
Bilans sześciolatka – kiedy jest przeprowadzany i co obejmuje?
19.05.2021
Prywatne ubezpieczenie zdrowotne
Prywatne ubezpieczenie zdrowotne
Pakiety medyczne
Konsultacja lekarska online
Alergolog onlineChirurg onlineDermatolog onlineDiabetolog onlineEndokrynolog onlineGastrolog online
arrow-link
Zobacz więcej

Kim jesteśmy

Artykuły o zdrowiu

ul. Topiel 12, 00-342, Warszawa
Redakcja WelbiSara Łątkowska - redaktor naczelnyredakcja@welbi.pl

© 2024 Welbi. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Regulamin serwisuPolityka prywatnościPolityka cookies

Social media

  • facebook logo
  • instagram logo

Serwis welbi.pl ma charakter edukacyjny, nie stanowi i nie zastępuje porady lekarskiej. Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były poprawne merytorycznie, jednakże decyzja dotycząca leczenia należy do lekarza. Redakcja i wydawca serwisu nie ponoszą odpowiedzialności wynikającej z zastosowania informacji zamieszczonych na stronach serwisu, który nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust 1 ustawy o działalności leczniczej.