Uzależnienie od telefonu – jakie objawy mu towarzyszą i w jaki sposób się je leczy?

Co to jest uzależnienie od telefonu?

Telefon komórkowy stał się przedmiotem powszechnego użytku, urządzeniem koniecznym w życiu codziennym – ułatwia pracę czy kontakt z bliskimi. Niewątpliwie korzyści płynące z posiadania telefonu komórkowego są bardzo duże. Należy jednak mieć świadomość zagrożeń, które wynikają z faktu nieodpowiedniego posługiwania się tym medium – nadmierne korzystanie z niego może doprowadzić do rozwoju nowego uzależnienia. Jeszcze do niedawna najbardziej popularne były uzależnienie od narkotyków czy uzależnienie od nikotyny. Dziś coraz częstsze stają się tanoreksja, zakupoholizm, uzależnienie od internetu bądź od telefonu. Tzw. fonoholizm zaliczany jest do grupy uzależnień behawioralnych. Określa się w ten sposób zachowania nałogowe (zwane też kompulsywnymi), nad którymi nie sposób zapanować. Oddziałują one negatywnie na funkcjonowanie na różnych płaszczyznach. Podejmowane są w celu ograniczenia uczucia wewnętrznego napięcia i ogólnego złego samopoczucia.

Jak rozwija się uzależnienie od telefonu?

Fonoholizm rozwija się fazowo. Początek tego nałogu jest niewinny – zaciekawienie i euforia w związku z nowym przedmiotem. Korzystanie z telefonu sprawia ogromną radość i jest sposobem na oderwanie się od codziennych problemów. Z czasem posługiwanie się telefonem przyjmuje charakter kompulsywny. Poświęca się mu coraz więcej czasu, w efekcie czego dochodzi do ograniczenia innych aktywności. W ostatniej fazie procesu uzależniania od telefonu ograniczony dostęp do medium wiąże się z odczuwaniem dużego dyskomfortu (syndrom odstawienny). Uzależniony całą swoją uwagę poświęca telefonowi, zaniedbując pozostałe codzienne czynności. Zaobserwować można ponadto wiele negatywnych skutków uzależnienia od telefonu w strefie zdrowotnej i społecznej.

Jakie są przyczyny uzależnienia od telefonu?

Specjaliści zwracają uwagę wiele możliwych przyczyn rozwoju uzależnienia od telefonu. Jednym z częściej wymienianych jest atrakcyjność telefonu komórkowego, która zachęca do częstego, a niekiedy wręcz nieracjonalnego i nierozsądnego posługiwania się nim. Trudno oprzeć się możliwościom nowoczesnych aparatów, które poza komunikacją zapewniają różne funkcje, w tym m.in. dostęp do sieci, aparat, odtwarzacz muzyki, nawigacje. Wśród innych czynników ryzyka uzależnienia od telefonu znalazły się m.in.:

• trudne relacje społeczne (samotność, wykluczenie, brak akceptacji, nieśmiałość),

• niekontrolowana „inicjacja cyfrowa”; 

• konta na kilku portalach społecznościowych;

• nuda, brak zainteresowań, które wypełniłyby czas wolny;

• trudna sytuacja w szkole/pracy, konflikty w życiu prywatnym;

• posiadanie silnej potrzeby przynależności do grupy i jej uznania (np. „wszyscy znajomi mają komórki, więc ja też muszę mieć”).

Uzależnienie od telefonu – objawy

Uzależnienie od telefonu objawia się:

• odczuwaniem przymusu nieustannego kontaktowania się z kimś przez telefon; 

• usprawiedliwieniem swojego zachowania wygodą i bezpieczeństwem (np. „aby rodzice wiedzieli, gdzie jestem”); 

• nierozstawaniem się z telefonem;

• nerwowością, głębokim dyskomfortem w sytuacjach, kiedy nie ma się telefonu;

• częstym korzystaniem z telefonu; 

• przywiązywaniem wyjątkowej wagi do telefonu (np. do jego modelu, wyglądu, ceny); 

• dużą trudnością z wyłączeniem telefonu w sytuacjach tego wymagających (np. w pracy, w kinie);

• złym nastrojem, niepokojem w sytuacji rozładowania baterii w telefonie;

• stałym trzymaniem telefonu w dłoni lub blisko siebie;

• częstym robieniem zdjęć typu selfie i dzieleniem się nimi z innymi użytkownikami;

• korzystaniem z telefonu mimo świadomości negatywnych skutków;

• korzystaniem z telefonu w sytuacjach, w których nie powinno się tego robić (np. podczas prowadzenia samochodu, przechodzenia przez jezdnię);

• reagowaniem agresją na prośbę o odłożenie telefonu;

• uczuciem, że coś nas omija, jeśli nie przejrzy się mediów społecznościowych lub nie sprawdzi informacji w telefonie;

• zabieraniem telefonu wszędzie, gdzie to możliwe.

W rozpoznaniu uzależnienia od telefonu mogą pomóc specjalne testy. Jednym z bardziej znanych w Polsce jest Kwestionariusz do Badania Uzależnienia od Telefonu Komórkowego.

Uzależnienie od telefonu komórkowego – konsekwencje

Uzależnienie od telefonu komórkowego wiąże się z wieloma konsekwencjami. Fonoholik może doświadczyć skutków zdrowotnych. W sferze fizycznej pojawiają się kłopoty ze wzrokiem, bóle kończyn górnych, zaburzenia snu, ból głowy, szumy w uszach, tiki nerwowe, zawroty głowy, zespół przewlekłego zmęczenia, zmęczenie, zaburzenia koncentracji. Z kolei w strefie psychicznej rozwijają się stany lękowe, poczucie zagrożenia, depresja czy apatia. Wśród konsekwencji uzależnienia od telefonu wymienia się również skutki społeczne, takie jak ograniczenie kontaktów interpersonalnych, gorsze wyniki w nauce, spadek wydajności w pracy, zaniedbywanie obowiązków, brak umiejętności nawiązywania relacji społecznych, nieumiejętność kreatywnego spędzania czasu wolnego. 

Jak leczyć uzależnienie od telefonu?

Fonoholizm u dorosłych i dzieci wymaga leczenia. Podstawą jest psychoterapia, która pomoże określić przyczynę rozwoju uzależnienia i dokonać zmiany negatywnych zachowań. Najczęściej stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna. Nie sposób całkowicie wyeliminować z życia telefonu komórkowego, ale można znacznie ograniczyć korzystanie z niego. Dobrym sposobem jest wyznaczenie limitów w posługiwaniu się telefonem, co ułatwiają różnego rodzaju blokady lub aplikacje. Dodatkowo wskazane jest stosowanie się do kilku zasad. Warto nauczyć się nie korzystać z mediów społecznościowych przed snem czy podczas posiłku, nie sięgać po telefon, gdy jest się znudzonym czy zmęczonym, skupiać uwagi na rozmówcy podczas spotkań. Ważną rolę w leczeniu uzależnienia od telefonu odgrywa wsparcie ze strony najbliższych i poszukiwanie nowych, konstruktywnych sposobów spędzania wolnego czasu bez telefonu.

1. M. Barabas, Fonoholizm zagrożeniem dla rozwoju dzieci i młodzieży, „Edukacja – Technika – Informatyka” 2018, t. 24, nr 2, s. 92–97.
2. E. Krajewska-Kułak, W. Kulak, B. Wieczorek i wsp., Ocena zagrożenia uzależnieniem od telefonu komórkowego wśród studentów kierunku pielęgniarstwo, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2010, t. 9, nr 3, s. 375–380.
3. E. Olszewska, Uzależnienie od telefonu komórkowego jako nowe wyzwanie edukacji dla bezpieczeństwa, „Zeszyty Naukowe WSOWL” 2013, nr 4, s. 16–27.
4. B. Pawłowska, E. Potembska, Objawy zagrożenia uzależnieniem i uzależnienia od telefonu komórkowego mierzonego Kwestionariuszem do Badania Uzależnienia od Telefonu Komórkowego, autorstwa Potembskiej i Pawłowskiej u młodzieży polskiej w wieku od 13 do 24 lat, „Current Problems of Psychiatry” 2011, t. 12, nr 4, s. 443–446.