Choroba Gravesa-Basedowa – przyczyny, objawy, rokowanie

Choroba Gravesa-Basedowa – co to jest?

Jedną z chorób tarczycy, które powodują problemy hormonalne, jest m.in. choroba Gravesa-Basedowa. Jest ona najczęstszą przyczyną nadczynności tego gruczołu (nawet 60–80% przypadków). Choroba Gravesa-Basedowa jest schorzeniem autoimmunologicznym (kiedy organizm traktuje swoje własne komórki jak wrogie i je niszczy), najczęściej rozpoznawanym u osób między 20. a 50. rokiem życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Przyczyną choroby Gravesa-Basedowa jest wytwarzanie przez organizm człowieka przeciwciał skierowanych przeciwko własnym antygenom – w tym przypadku przeciwciał przeciwko receptorom dla TSH, stymulującym tarczycę do wytwarzania jej hormonów – tyroksyny i trójjodotyroniny. Pobudzenie receptorów prowadzi do niekontrolowanego wydzielania hormonów, które, oddziałując na tkanki obwodowe, powodują wystąpienie objawów nadczynności tarczycy. Przypuszcza się, że powstawanie autoprzeciwciał może być skutkiem działania tzw. czynników wyzwalających – ciąży, infekcji, stresu, palenia tytoniu czy narażenia na nadmierną ilość jodu.

Orbitopatia (zespół objawów ocznych) w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa jest wywołana stanem zapalnym w okolicy oczodołów, nadmierną proliferacją (namnażaniem się) komórek oraz wzmożonym wzrostem komórek mięśniowych i tkanki łącznej w okolicy gałek ocznych. 

• Dowiedz się więcej o nadczynności tarczycy: https://www.welbi.pl/nadczynnosc-tarczycy-przyczyny-objawy-leczenie/. 

Objawy choroby Gravesa-Basedowa

Zaburzenia poziomu hormonów są przyczyną pojawienia się różnorodnych symptomów. Najczęściej kojarzony z chorobą Gravesa-Basedowa wytrzeszcz oczu w rzeczywistości występuje dość rzadko, a objawy schorzenia mogą być dość niespecyficzne, szczególnie u osób w podeszłym wieku. U starszych pacjentów mogą dominować zmęczenie, utrata masy ciała lub pierwsze w życiu napady migotania przedsionków (najczęściej objawiające się uczuciem kołatania serca). Typowe objawy nadczynności tarczycy obserwuje się najczęściej u osób młodych i mogą one obejmować:

• nadmierne pocenie się,

• nietolerancję ciepła,

• zmęczenie, 

• utratę masy ciała,

• biegunkę,

• drżenie rąk,

• kołatanie serca,

• nadmierną drażliwość, problemy ze snem,

• świąd skóry,

• zaburzenia miesiączkowania u kobiet,

• zmniejszenie popędu seksualnego,

• zwiększenie ilości oddawanego moczu.

W przypadku pojawienia się orbitopatii pacjenci zgłaszają najczęściej widoczny wytrzeszcz oczu, ból w okolicy gałek ocznych, obrzęki powiek, zaczerwienienie spojówek i podwójne widzenie. Zmiany skórne u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa obejmują przede wszystkim pogrubienie skóry (dermatopatia tarczycowa) w okolicy piszczeli, jednak jest to stwierdzane dość rzadko – u 2–3% chorych.

• Sprawdź, jakie inne skórne objawy mogą towarzyszyć nadczynności tarczycy: https://www.welbi.pl/nadczynnosc-tarczycy-objawy-skorne-jakie-problemy/. 

Choroba Gravesa-Basedowa – jakie badania wykonać?

Jeśli odczuwasz niepokojące dolegliwości, które mogą świadczyć o chorobie Gravesa-Basedowa, skonsultuj się z lekarzem i wykonaj dodatkowe badania. Pierwsze kroki skieruj do lekarza rodzinnego lub internisty, który nie tylko zbierze szczegółowy wywiad i przeprowadzi badanie przedmiotowe (fizykalne), ale w razie stwierdzenia wskazań zleci również badania laboratoryjne i USG tarczycy. Lekarz pierwszego kontaktu może także zadecydować o konieczności konsultacji z endokrynologiem – w takim przypadku wystawi skierowanie do poradni endokrynologicznej.

U pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa wyniki badań TSH i wolnych hormonów tarczycy są najczęściej nieprawidłowe – obserwuje się zwykle obniżony poziom TSH i bardzo wysokie stężenia wolnej tyroksyny (fT4) i wolnej trijodotyroniny (fT3). Istotne dla postawienia rozpoznania jest stwierdzenie we krwi wysokiego poziomu przeciwciał przeciwko receptorowi dla TSH (TRAb), typowych zmian w badaniu ultrasonograficznym (powiększenia i wzmożonego przepływu krwi w naczyniach) i rozlanego wychwytu radiojodu przez gruczoł tarczowy. W przypadku podejrzenia orbitopatii konieczne jest wykonanie TK lub MR oczodołów.

Do często obserwowanych odchyleń w badaniach laboratoryjnych u osób z chorobą Gravesa-Basedowa należą także: niedokrwistość mikrocytarna, obniżenie poziomu płytek krwi, obniżenie stężenia frakcji LDL i HDL cholesterolu, podwyższenie poziomu bilirubiny, aminotransferaz i fosfatazy zasadowej.

Metody leczenia choroby Gravesa-Basedowa

Leczenie pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa jest procesem złożonym, mającym na celu zmniejszenie wydzielania hormonów tarczycy oraz postępowanie objawowe:

• stosowanie beta-blokerów (atenololu lub propranololu) u pacjentów ze zbyt szybką czynnością serca w przebiegu nadczynności tarczycy i u chorych obciążonych wywiadem chorób sercowo-naczyniowych;

• włączenie leków mających na celu zmniejszenie wydzielania lub uwalniania hormonów z gruczołu tarczowego (m.in. propylotiouracylu);

• terapia jodem radioaktywnym (radiojodem) – przeciwwskazana u kobiet ciężarnych i karmiących piersią oraz z zaawansowaną orbitopatią;

• wycięcie części lub całego gruczołu tarczowego.

U pacjentów z orbitopatią stosuje się również terapię glikokortykosteroidami, leczenie biologiczne (tepretumomabem), a u części chorych konieczne jest leczenie operacyjne lub radioterapia okolicy oczodołów. Zmiany skórne w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa nie wymagają leczenia.

Dieta w chorobie Gravesa-Basedowa

Zastanawiasz się, co jeść w chorobie Gravesa-Basedowa? Nie udowodniono, aby stosowanie jakiejkolwiek diety miało wpływ na przebieg już rozwiniętej autoimmunologicznej nadczynności tarczycy. Zalecenia dietetyczne u osób dotkniętych tą chorobą nie różnią się zatem od zaleceń dla ogółu populacji, opartych na Piramidzie Zdrowego Żywienia, m.in. spożywania dużej ilości błonnika, warzyw i owoców, odpowiedniego nawodnienia czy ograniczenia ilości nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie. Badania naukowe donoszą natomiast o pozytywnym wpływie diety wegetariańskiej na zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby Gravesa-Basedowa.

Choroba Gravesa-Basedowa – rokowanie

Czy choroba Gravesa-Basedowa jest uleczalna i jak może wyglądać przebieg schorzenia? Niestety nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe choroby, które skutkowałoby całkowitym wyleczeniem osób chorych. Celem terapii jest uzyskanie remisji i normalizacji poziomu hormonów tarczycy – szacuje się, że osiąga się ją u 27% pacjentów. U pozostałych osób dochodzi do nawrotu objawów nadczynności tarczycy w ciągu 4 lat od odstawienia leków lub niedoczynności gruczołu w wyniku ich stosowania. Leczenie operacyjne i leczenie jodem radioaktywnym skutkuje u większości pacjentów niedoczynnością gruczołu tarczowego i koniecznością suplementacji hormonów tarczycy.

1. B. Pokhrel, K. Bhusal, Graves Disease, „StatPearls”, 2022, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448195/.
2. W. Wiersinga, Graves' Disease: Can It Be Cured?, „Endocrinology and Metabolism”, 2019, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6435849/.
3. S. Tonstad i in., Prevalence of hyperthyroidism according to type of vegetarian diet, „Public Health Nutrition”, 2015, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4377303/.