Daltonista - kto to taki i jak widzi kolory?

Kto to jest daltonista?

Daltonista to osoba dotknięta wadą wzroku polegającą na nieprawidłowym widzeniu barw. Często uważa się, że daltonizm uniemożliwia widzenie jakichkolwiek barw, jednak jest to błędne przekonanie - zaburzenie polega na niewłaściwym rozróżnianiu niektórych kolorów. Daltonistami najczęściej są panowie. Szacuje się, że z tym problemem zmaga się jeden na ośmiu mężczyzn i jedna na sto kobiet. Wada jest przekazywana w genach, choć daltonizm może być też nabyty na skutek np. urazu głowy, w którym ucierpiał nerw wzrokowy. Pierwszym zdiagnozowanym daltonistą był angielski fizyk i chemik John Dalton, żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku. To właśnie on zorientował się, że widzi niektóre kolory inaczej niż ludzie z jego otoczenia. Żaden lekarz nie potrafił wyjaśnić, dlaczego zielony jest widziany przez niego jako czerwony. Jednak Dalton dokładnie opisał swoją przypadłość i dopiero przyszłe pokolenia wyjaśniły problem, który - jak się później okazało - dotyka tysiące ludzi na całym świecie.

Jakie są przyczyny daltonizmu?

Daltonizm to zaburzenie percepcji wzrokowej w zakresie postrzegania barw. Jest to wada wzroku, która wynika z nieprawidłowej budowy siatkówki. Nauka dowiodła to dopiero w 1994 roku - naukowcy z Londyńskiego Instytutu Okulistycznego dostrzegli, że siatkówka oka daltonisty nie zawiera jednego z trzech fotoreceptorów, który jest odpowiedzialny za rozróżnianie koloru czerwonego. Chorobę tę przekazuje się z pokolenia na pokolenie - „gen daltonizmu” jest zlokalizowany w chromosomie X. Zdarza się jednak, że informacja w kodzie genetycznym nie daje specyficznych objawów. Zaburzenie to można zdiagnozować już we wczesnym dzieciństwie, kiedy bada się zdolność maluchów do rozpoznawania kształtów i barw. Może być też tak, że problemy w rozróżnianiu kolorów są związane z chorobami przewlekłymi, takimi jak np. cukrzyca, albo są efektem ubocznym stosowania niektórych leków.

Jakie kolory widzi daltonista?

Według błędnego przekonania daltonizm jest utożsamiany ze ślepotą barw, jednak tylko jedna odmiana tej wady sprawia, że świat zupełnie traci kolory. Są trzy rodzaje daltonizmu:

• Dichromatyzm - to najbardziej powszechna odmiana tej wady, która zaburza prawidłowe rozróżnianie koloru czerwonego lub zielonego. Pozostałe kolory są postrzegane normalnie.

• Trichromatyzm - polega na różnicy w czułości czopków w siatkówce oka. Ta cecha budowy siatkówki powoduje, że niektóre barwy są widziane jako mniej nasycone. Jednak widzenie podstawowych kolorów jest w normie.

• Monochromatyzm - tak nazywa się skrajna forma daltonizmu, na którą na szczęście cierpi niewielki procent osób. Ta przypadłość pozwala rozróżniać tylko biel i czerń.

Jak diagnozować daltonizm?

Daltonizm diagnozuje się w dzieciństwie podczas okresowych badań okulistycznych. W tym celu wykorzystuje się specjalnie przygotowany test graficzny, tzw. tablice Ishihary. Dziecko ogląda liczby, które składają się z kółek, oraz tła w różnych kolorach, a jego zadaniem jest rozróżnienie barw. Jeśli potrzebna jest dokładniejsza diagnoza, okuliści sięgają po anomaloskop, który pomaga bez wątpliwości rozpoznać wadę. Daltoniści z reguły nie mają innych problemów ze wzrokiem niż zaburzone postrzeganie barw.

Daltonizm - czy to da się leczyć?

Daltoniści - podobnie jak osoby daleko- i krótkowidzące - zastanawiają się, jak poprawić wzrok. Niestety, całkowite wyleczenie tej wady nie jest możliwe, jednak współczesna okulistyka daje możliwość skorygowania nieprawidłowego widzenia barw za pomocą specjalnych soczewek. Dzięki takim okularom możliwe jest prawidłowe rozróżnianie koloru zielonego i czerwonego oraz rozpoznawanie ich właściwego nasycenia. Niestety, daltoniści cierpiący na monochromatyzm nie mogą liczyć na pomoc okulistów. Nadzieją dla osób ze skrajnym zaburzeniem widzenia barw może być terapia genowa. Metoda ta jest dopiero w fazie opracowywania i nie weszła jeszcze do powszechnej praktyki leczenia daltonizmu. Można przypuszczać, że będzie to skuteczne, ale również bardzo drogie lekarstwo. Dzięki odpowiednio dobranym okularom daltoniści mogą bezpiecznie funkcjonować w społeczeństwie. Nie mniej jednak nie są dopuszczani do takich zawodów, jak pilot, maszynista czy kierowca. Powodem jest oczywiście problem w rozróżnianiu kolorów sygnalizacji świetlnej i zwiększone ryzyko wypadku.