Jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia depresji nastolatków?

Depresja u nastolatków – wiedza ogólna

Dane statystyczne dotyczące zachorowań na depresję wśród dzieci, nastolatków i dorosłych są bardzo niepokojące. Szacunki wskazują, że jedynie w Polsce z problemem może zmagać się nawet 10% społeczeństwa. Przy okazji omawiania problemu depresji w kontekście światowym mowa nawet o 350 mln osób.

Niestety przytłaczająco duża część chorych nie zgłasza się do lekarza samodzielnie lub w porę. Dzieje się tak, ponieważ bardzo łatwo zignorować początkowe objawy zachorowania. Zwłaszcza wtedy, kiedy mówimy o depresji u nastolatków, którzy na co dzień zmagają się z typową dla wieku dojrzewania burzą hormonów.

Całe szczęście świadomość społeczna dotycząca depresji i innych chorób psychicznych z roku na rok wzrasta. Coraz więcej osób decyduje się podjąć leczenie i skorzystać z pomocy psychoterapeuty lub psychiatry. Pomimo swoistego dualizmu ta statystyka zdecydowanie napawa optymizmem, nie można bowiem zapomnieć, że depresja jest chorobą śmiertelną i w przypadku braku podjęcia odpowiedniego leczenia mocno wzrasta ryzyko samobójstwa oraz chorób przewlekłych.

Choroby przewlekłe mogą być wywołane nie tylko przez stres, lecz również przez nieodpowiedni tryb życia. W zależności od rodzaju depresji osoba chora możesz zarówno w ogóle nie dbać o swoje zdrowie, jak i dbać przesadnie, czy też w ogóle nie wykazywać powierzchownych zmian w codziennym zachowaniu.

Depresja u nastolatków – typy choroby

W zależności od przyczyn choroby oraz rodzaju i czasu nasilenia objawów rozróżnia się kilka różnych typów depresji. Symptomów żadnego z nich nie powinno się ignorować, jednak niektóre wymagają pilnego zastosowania leczenia farmakologicznego. 

Takim przykładem jest depresja endogenna (wynikająca z zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego) czy choroba afektywna dwubiegunowa, w której także zdarzają się epizody depresyjne. Dodatkowo terapii farmakologicznej, najczęściej w warunkach szpitalnych, wymaga osłupienie depresyjne, które charakteryzuje się jednym z najcięższych przebiegów depresji.

Zdecydowanego i szybkiego działania wymaga depresja agitatywna (lękowa). Towarzyszące jej przebiegowi lęki, niepokój, drażliwość i wybuchowość zwiększają ryzyko samobójstwa.

W przypadku depresji sezonowej lub reaktywnej farmakologia stosowana jest znacznie rzadziej (choć to także się zdarza). Terapia tej pierwszej najczęściej wspierana jest odpowiednio dobraną suplementacją, druga z kolei charakteryzuje się lżejszym i krótszym przebiegiem, więc bardzo często sama psychoterapia i mijający czas zupełnie ją zakańczają. 

Podobnie sytuacja wygląda przy dystymii (depresji nerwicowej), która ze względu na swój łagodny, lecz niestety długi, przebieg bardzo często traktowana jest jako cecha charakteru. Oprócz wspomnianych typów depresji występuje jeszcze depresja poporodowa, jednak ona (ze względu na swoją etymologię) zdecydowanie rzadziej zdarza się wśród nastolatków.

Depresja u nastolatków – przyczyny

Oprócz przyczyn biologicznych, takich jak wspomniane nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, wymienia się wiele czynników środowiskowych. Na rozwój depresji u nastolatka duży wpływ ma sytuacja w rodzinie. Mowa o zjawiskach takich jak:

• przemoc domowa (zarówno psychiczna, jak i fizyczna), 

• częste kłótnie w domu,

• nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych przez któregoś z członków rodziny,

• choroba przewlekła kogoś z rodziny lub nawet samego dziecka,

• śmierć któregoś z członków rodziny,

• utrata kogoś bliskiego (np. przez rozwód rodziców),

• wykorzystywanie psychiczne, fizyczne lub seksualne,

• wrogość, zaniedbanie, odrzucenie lub brak zainteresowania (ze strony rodziców),

• problemy materialne,

• zbyt duże poczucie odpowiedzialności za sytuację rodziny.

Przy samodzielnej próbie rozpoznania przyczyn objawów depresji u nastolatka należy zachować ostrożność. Każdy przypadek jest bowiem inny i prawidłowo ocenić sytuację może wyłącznie kwalifikowany specjalista (psychoterapeuta) lub lekarz psychiatra.

Depresja u nastolatków – objawy

Objawy depresji u nastolatka lub dziecka najczęściej zauważają rodzice, ewentualnie inne dorosłe osoby z najbliższego otoczenia, np. wychowawca. Zdarza się także, że nastolatek sam decyduje się poprosić rodziców o pomoc ze względu na zaobserwowane u siebie zmiany nastroju.

Do zmian wywołanych depresją najczęściej należą: spadek nastroju, utrata zainteresowań, brak energii, częste wybuchy i lęki, poczucie bezsilności, obniżona samoocena, zmniejszenie koncentracji, chroniczne zmęczenie, nieokazywanie radości i myśli samobójcze. Dodatkowo nastolatek dotknięty depresją może sprawiać wrażenie bardziej zbuntowanego i niepokornego. W wyniku nagromadzenia negatywnych emocji dziecko może częściej krzyczeć, przeklinać czy na przykład opuszczać zajęcia szkolne. 

Innymi objawami depresji u nastolatka są symptomy psychosomatyczne. Mowa między innymi o bólach brzucha, głowy, zmniejszeniu się apetytu lub trudnościach z zasypianiem.

Depresja u nastolatków – leczenie

Aby pomóc nastolatkowi z depresją, należy podjąć takie same kroki, jak przy leczeniu osoby dorosłej. Początkowo zalecana jest profesjonalna psychoterapia. Dopiero dalszym krokiem jest zastosowanie leczenia farmakologicznego. Warto pamiętać, że psychoterapeuta nie może przepisać leków, ale może skierować pacjenta do psychiatry, który zdecyduje w tej kwestii.

W trakcie trwania terapii nastolatka warto pamiętać o tym, aby w odpowiedni sposób go wspierać. Podczas rozmowy z dzieckiem trzeba wykazywać się empatią, wrażliwością i zrozumieniem problemu. W żadnym wypadku nie należy umniejszać uczuciom nastolatka czy też dawać mu do zrozumienia, że patrzy się na nie z przymrużeniem oka.