Zaburzenia afektywne – rodzaje i objawy

Zaburzenia afektywne – co to takiego?

Zaburzenia afektywne to zbiorcza nazwa różnego rodzaju schorzeń, których wspólnym mianownikiem są patologiczne zmiany nastroju.Do tej grupy zalicza się między innymi:

• chorobę afektywną dwubiegunową (ChAD) – w jej przebiegu można wyróżnić fazy depresji i manii. Pierwszy z wymienionych epizodów charakteryzuje się stopniowym obniżeniem nastroju. Pacjent traci chęć do życia. Nie podejmuje aktywności, które kiedyś sprawiały mu przyjemność. Często nie jest w stanie wykonać prostych, domowych obowiązków ani zadbać o siebie. Posłanie łóżka i umycie zębów stają się nie lada problemem. Zupełnie inne odczucia towarzyszą choremu w czasie fazy maniakalnej. Rozpiera go wówczas energia. Ma milion pomysłów na minutę. Niestety radość i euforia mogą szybko przerodzić się w agresję i chęć podporządkowania sobie otoczenia. W tym stanie jednostka często zachowuje się w sposób ryzykowny;  

• chorobę afektywną jednobiegunową (ChAJ) – to tak zwana nawracająca depresja. W tym przypadku nie ma mowy o epizodach maniakalnych. Występują wyłącznie fazy obniżonego nastroju z okresami remisji (kiedy objawy schorzenia znacznie lub całkowicie ustępują);

• stany depresyjne – mogą mieć charakter permanentny albo okresowy  (depresja sezonowa). Często bywają też wynikiem intensywnych zmian hormonalnych zachodzących w organizmie (na przykład podczas ciąży lub po narodzinach dziecka). Na szczególną uwagę zasługuje depresja maskowana, która jest „kamuflowana” przez inne objawy, przez co trudno ją zdiagnozować i leczyć;

• dystymię – przewlekłe obniżenie nastroju, którego objawy utrzymują się przynajmniej przez dwa lata, a ich nasilenie jest umiarkowane (symptomy nie spełniają kryteriów depresji).

Warto zwrócić uwagę na fakt, że zaburzenia afektywne to jedne z najczęściej występujących problemów zdrowotnych. Zmagają się z nimi osoby w różnym wieku, niezależnie od poziomu wykształcenia, płci czy statusu społecznego. Co więcej, opisywane schorzenia coraz częściej dotykają również bardzo młodych ludzi. 

Zaburzenia afektywne jako objaw innych chorób

Zaburzenia afektywne mogą pojawiać się w przebiegu wielu schorzeń. Towarzyszą między innymi chorobom nowotworowym, schizofrenii, a także różnego rodzaju fobiom, takim jak chociażby tanatofobia, entomofobia czy nyktofobia. Depresja bardzo często daje o sobie znać, gdy jednostka stawia czoło różnym trudnym (lub wręcz traumatycznym) sytuacjom. Mowa tu o żałobie, katastrofach naturalnych, wypadkach komunikacyjnych czy nagłej utracie pracy i podstawowych środków do życia.

Leczenie zaburzeń afektywnych

Leczenie zaburzeń afektywnych wymaga działania na wielu płaszczyznach. Kuracja zwykle opiera się na:

• farmakoterapii  – rodzaj podawanych leków zależy od postawionej diagnozy. Jej głównym celem jest ustabilizowanie pacjenta i zniwelowanie uciążliwych objawów związanych z obniżeniem nastroju. W tym przypadku bardzo duże znaczenie mają systematyczność i konsekwencja w przyjmowaniu przepisanych przez specjalistę środków. Nie należy rezygnować z leczenia nawet w okresach poprawy samopoczucia; 

• psychoterapii – bardzo pomocna w leczeniu zaburzeń afektywnych okazuje się terapia poznawczo-behawioralna. Podczas sesji pacjent ma szansę zmienić swoje myślenie o chorobie, zidentyfikować patologiczne mechanizmy prowadzące do rozwoju schorzenia i  poznać metody radzenia sobie z nimi;

• psychoedukacji – specjalista przekazuje pacjentowi niezbędną wiedzę na temat choroby, z którą się zmaga. Dzięki temu dana jednostka oraz jej najbliższe otoczenie wiedzą, czego mogą się spodziewać, co pozwala na podjęcie adekwatnych działań w kryzysowej sytuacji lub w momencie zaostrzenia schorzenia.

Niejednokrotnie w przywołane wyżej działania włączana jest również rodzina chorego. Bliscy odgrywają niebagatelną rolę w procesie leczenia.

1. J. Borowiecka-Kluza, M. Siwek, Zaburzenia afektywne – informacje dla rodzin pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/73155,zaburzenia-afektywne-informacje-dla-rodzin-pacjentow (dostęp: listopad 2022). 
2. G. Chojnacka-Szawłowska, Następstwa psychologiczne nowotworu gruczołu piersiowego i narządów rodnych, „Forum Psychologiczne” 1997, t. 2, nr 1, s. 52–57.
3. O. Dąbska, E. Humeniuk, A. Krupa, Depresyjność u osób z chorobą nowotworową, „Psychoonkologia” 2017, nr 21 (2), s. 52–57.
4. P. Duda, S. Kalinowska i in., Depresja u dzieci i młodzieży – obraz kliniczny, etiologia, terapia, „Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie” 2013, t. 59, nr 1, s. 32–36.
5. B. Falkowska, Myśli – emocje – działanie. Terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu depresji, „Twarze depresji” 2021, nr 2, s. 24–25.
6. A. Kępiński, Schizofrenia, Wydawnictwo Sagittarius, Warszawa 1992.
7. S. Murawiec, Rozpoznawanie i leczenie depresji w praktyce lekarza POZ – aspekty praktyczne, „Lekarz POZ” 2017, vol. 3, nr 5, s. 338–343.
8. A. Nitka-Siemińska, Zaburzenia lękowe – charakterystyka i zasady leczenia, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2014, t. 8, nr 1, s. 37–43.
9. S. Pużyński, Depresje i zaburzenia afektywne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
10. A. Sesiuk, L. Rzepiela, Wybrane zaburzenia psychiczne w przebiegu chorób nowotworowych, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 2016, nr 16 (1), s. 21–26.