Hemofobia – lęk przed krwią. Przyczyny, objawy i leczenie fobii

Fobie specyficzne – czym są i jak się objawiają?

Fobie specyficzne to powszechnie występujące zaburzenia dotykające nawet około 20% populacji. Szacuje się, że nawet 85% osób cierpiących z powodu fobii nie podejmuje leczenia. Fobie specyficzne są rodzajem strachu przed konkretnym obiektem lub określoną sytuacją. Przybierają postać nieracjonalnego lęku, a nawet objawów fizycznych w postaci przyspieszonej akcji serca, drżenia rąk, nadmiernej potliwości, bólu w klatce piersiowej, nudności, przyspieszonego oddechu. Zaburzenie objawia się nagle, a osoba cierpiąca z powodu fobii odczuwa narastający strach, nad którym nie jest w stanie zapanować. Wśród fobii specyficznych można wyróżnić m.in.: arachnofobię (strach przed pająkami), lepidopterofobię (strach przed motylami), ambulofobię (strach przed chodzeniem), ankraofobię (strach przed czynnikami środowiskowymi, np. burzą, wiatrem, deszczem czy śniegiem), a także hematofobię (lub też hematofobię), która obejmuje lęk przed krwią, raną i iniekcją. Oprócz fobii specyficznych bardzo często występują także fobie społeczne, których objawy pojawiają się na skutek uczestnictwa w wybranych sytuacjach społecznych, co w konsekwencji może prowadzić do izolacji. 

Hemofobia – przyczyny lęku przed krwią 

Jak wspomnieliśmy, hemofobia to fobia specyficzna, polegająca na strachu przed krwią, iniekcją i raną (BIIP, blood-injury-injection phobia). Przyczyny lęku mogą być różne, jednak w wielu przypadkach związane są z wydarzeniami z przeszłości, bardzo często okresu dzieciństwa. Hemofobia może wynikać również z obrzydzenia krwią, co w przypadku widoku rany wywołuje paniczny strach. U niektórych osób hemofobia jest ściśle powiązana z innymi fobiami dotyczącymi stanu zdrowia, np. algofobią (lękiem przed bólem), nozofobią (lękiem przed chorobą), kancerofobią (lękiem przed zachorowaniem na raka). Hemofobia może również wystąpić u osób cierpiących na hipochondrię, czyli nerwicę objawiającą się nieuzasadnionym lękiem o własne zdrowie. W takim przypadku widok krwi kojarzy się fobikowi z chorobą. A z obawy przed usłyszeniem o zachorowaniu unika badania krwi. W rezultacie osoba taka funkcjonuje w zamkniętym kole lęku.   

Objawy hematofobii

W przeciwieństwie do innych fobii specyficznych hematofobia objawia się zespołem charakterystycznych objawów. Cierpiąca na nią osoba nie odczuwa wzmożonego pocenia się, drżenia rąk czy bólu w klatce piersiowej, a doświadcza nagłego obniżenia ciśnienia krwi, zawrotów głowy i nudności, które mogą prowadzić do omdlenia. Stan ten określany jest odruchem wazowagalnym. Lęk powstaje zarówno na skutek widoku własnej, jak i cudzej krwi lub rany. Fobicy unikają badań krwi, panicznie boją się zabiegów medycznych, a nawet wizyt lekarskich. Cierpiący na hematofobię bardzo często całe środowisko medyczne postrzegają przez pryzmat krwi i ran, dlatego objawy w postaci zawrotów głowy i nudności mogą pojawić się nawet na skutek widoku lekarza, instrumentów medycznych lub przebywania w gabinecie lekarskim. Fobicy unikają ponadto sytuacji, w których mogą się zranić. W przypadku krwotoku mogą wpaść w panikę. Charakterystyczne dla fobii jest to, że cierpiący z jej powodu ma świadomość irracjonalności swojej reakcji i nieadekwatności objawów do sytuacji, ale mimo to odczuwa dyskomfort psychiczny. 

Hematofobia – kiedy wymaga leczenia?

Hemofobia nie stanowi zagrożenia ani dla fobika, ani dla jego otoczenia, pod warunkiem, że pomimo lęku jest on w stanie przełamać się i np. udać się na badanie krwi czy na zabieg stomatologiczny. W przypadku nieznacznych objawów o fobii należy poinformować personel medyczny. Pomocne w przypadku badania krwi jest ułożenie pacjenta na łóżku i otworzenie okna. W niektórych przypadkach napływ świeżego powietrza do pomieszczenia łagodzi strach i ułatwia przeprowadzenie badania. Wyjątkiem są diabetycy. Pacjenci chorujący na cukrzycę, muszą regularnie wykonywać domowe testy krwi w celu kontroli poziomu glikemii. Strach przed iniekcją lub krwią sprawia, że kontrolę glikemii wykonują rzadziej, a nawet wcale, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Dlatego diabetykom cierpiącym na hematofobię rekomendowane jest leczenie lęku u specjalisty. Terapii powinny poddać się również osoby, które z powodu fobii unikają wizyt u dentysty lub leczenia wymagającego podania zastrzyku czy przeprowadzania regularnych badań krwi. 

Hemofobia, podobnie jak pozostałe fobie specyficzne, dla wielu osób może być źródłem cierpienia lub przyczyną samowykluczenia społecznego z obawy przed narażeniem na śmieszność. Brak świadomości istnienia programów terapeutycznych oraz wstyd sprawiają, że zdecydowana większość fobików nie podejmuje leczenia. Należy pamiętać, że nieleczona fobia o silnym natężeniu może prowadzić do powtarzających się napadów paniki, a te skutecznie uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. 

Jak leczyć hemofobię?

Podobnie jak ma to miejsce w przypadku innych fobii, leczenie hemofobii polega przede wszystkim na psychoterapii. Jedną z najczęściej stosowanych metod jest psychoterapia behawioralno-poznawcza. Jej założeniem jest celowa ekspozycja pacjenta na obiekt wywołujący lęk, nauka opanowania objawów, a następnie zmiana czynników skupiających uwagę i prowadzących do strachu. Ten rodzaj terapii sprawdzi się u pacjentów, u których hemofobia powstaje na skutek obrzydzenia krwią lub strach ma niewielkie natężenie. Innym rodzajem stosowanej terapii jest psychoterapia psychodynamiczna. Uznawana jest za jedną z najskuteczniejszych i polega na kilku etapach pracy z pacjentem. Jednym z kluczowych jest omówienie przeszłych doświadczeń pacjenta i znalezienie tego, które mogło doprowadzić do powstania fobii. Psychoterapia psychodynamiczna zalecana jest szczególnie osobom, u których lęk ma podłoże psychologiczne. W niektórych przypadkach, kiedy hemofobia wpływa na jakość życia pacjenta, a wręcz mu zagraża (tak jak ma to miejsce w przypadku np. diabetyków), lekarz prowadzący może podjąć decyzję o włączeniu farmakoterapii.