Hipotrofia – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Hipotrofia – co to?

Hipotrofia płodu – zwana też wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu (FGR ang. Fetal growth restriction) – jest definiowana jako nieprawidłowy, ograniczony wzrost płodu w łonie matki. Wartości masy ciała dziecka są niższe niż wskazuje na to wiek ciąży. Można to stwierdzić na podstawie siatek centylowych, które są powszechnie obowiązującą normą w diagnostyce prenatalnej. 

Wyróżnia się dwa główne rodzaje hipotrofii: hipotrofię symetryczną i hipotrofię asymetryczną.

Hipotrofia symetryczna charakteryzuje się tym, że wszystkie części ciała dziecka, które podlegają pomiarom, są zbyt małe do wieku ciąży. W przypadku hipotrofii asymetrycznej obwód główki i długość ciała dziecka są prawidłowe, natomiast obwód brzucha jest za mały. To właśnie hipotrofia asymetryczna jest najczęstszą formą tej przypadłości, która objawia się najczęściej po 20. tygodniu ciąży.

Przyczyny hipotrofii płodu

Przyczyny hipotrofii płodu mogą wynikać z wielu czynników, wśród których wymienia się przede wszystkim:

• czynniki matczyne, czyli schorzenia dotyczące matki takie jak choroby układu krążenia, zaawansowana cukrzyca ciążowa, dysfunkcje nerek, czynniki immunologiczne, infekcje, zażywane leki i używki, mogą wpływać na rozwój dziecka. Z tego względu każda infekcja – nawet przeziębienie czy zapalenie oskrzeli w ciąży – powinna być skonsultowana z lekarzem prowadzącym i prawidłowo wyleczona;

• czynniki płodowe – ciąża mnoga, wady wrodzone, zakażenia i aberracje chromosomalne, także mogą przyczyniać się do hipotrofii płodu. To dlatego, gdy dziecko jest zbyt małe w stosunku do etapu ciąży, lekarze zlecają szczegółowe badania prenatalne;

• czynniki łożyskowe – do hipotrofii płodu mogą przyczyniać się również niewydolność łożyska przez np. Szybsze jego starzenie się czy przedwczesne oddzielenie łożyska, nieprawidłowe położenie łożyska i krwiak pozałożyskowy.

Na rozwój płodu wpływają również niektóre czynniki społeczne, takie jak ciężka praca fizyczna, niedożywienie, słaba opieka prenatalna i niski status socjoekonomiczny.

Skutki hipotrofii płodu

Hipotrofia płodu może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia dziecka. Zbyt małe dzieci są bardziej narażone na śmierć przed urodzeniem lub w pierwszych dniach i tygodniach życia. W ich przypadku występuje również zwiększone ryzyko porodu przedwczesnego i niedotlenienienia, które może prowadzić do uszkodzenia mózgu. Noworodki z hipotrofią mają zazwyczaj dużo niższą wagę urodzeniową niż ich rówieśnicy – np. gdy zdrowy noworodek waży ok. 3,5 kg, hipotrofik będzie ważył zaledwie 2 kg. Może to prowadzić do problemów zdrowotnych w pierwszych dniach i tygodniach życia.

Dzieci, u których stwierdzono hipotrofię mogą mieć również słabszy układ odpornościowy, problemy z rozwojem intelektualnym, opóźnienia w rozwoju motorycznym oraz większe ryzyko wystąpienia różnych chorób w późniejszym życiu.

• Dowiedz się również, czym jest tachykardia płodu i czy jest groźna dla dziecka. 

Diagnoza hipotrofii płodu

Diagnoza hipotrofii płodu jest możliwa dzięki badaniu ultrasonograficznemu (USG), które jest rutynowym badaniem wykonywanym w trakcie ciąży. Podczas badania lekarz ocenia różne parametry, takie jak obwód głowy, długość kości udowej i obwód brzucha płodu. Porównuje również te wartości z normami odpowiednimi dla danego wieku ciążowego. Są one określone w siatkach centylowych, które zostały opracowane na podstawie danych dotyczących dużej grupy kobiet w ciąży (np. z danego kraju, regionu czy grupy etnicznej).

Nie ma konkretnego percentyla, który wskazuje na hipotrofię płodu, jednak ogólnie przyjmuje się, że występuje ona, gdy szacowana masa ciała płodu (EFW) lub obwód brzucha (AC) jest poniżej 3 percentyla u płodów, które wcześniej prawidłowo rosły.

Leczenie hipotrofii płodu

W przypadku stwierdzenia hipotrofii płodu, ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. Leczenie może obejmować zmianę diety, suplementację, ograniczenie aktywności fizycznej i zwiększenie częstotliwości badań. W niektórych przypadkach konieczne może być hospitalizacja i ścisłe monitorowanie rozwoju dziecka. Jeśli poród sam nie rozpocznie się wcześniej, a stan dziecka do tej pory był stabilny, poród najpóźniej indukuje się po 37 tygodniu ciąży.

Rokowanie jest zróżnicowane i zależy od wielu czynników, takich jak przyczyna hipotrofii, czas rozpoznania i rozpoczęcia leczenia, ogólny stan zdrowia dziecka oraz dostępność odpowiednich środków wspomagających rozwój. Wczesne wykrycie i interwencja mają kluczowe znaczenie dla poprawy rokowań i zwiększenia szansy na normalny rozwój dziecka.

• Sprawdź również, jak postępować w przypadku zatrucia pokarmowego w ciąży.

Zapobieganie hipotrofii płodu

Chociaż niektóre przyczyny hipotrofii płodu są nieuniknione, istnieje wiele czynników, które można kontrolować w celu minimalizacji ryzyka wystąpienia tego schorzenia. Ważne jest prowadzenie zdrowego stylu życia przed i w trakcie ciąży – dieta bogata w składniki odżywcze, suplementy diety, probiotyki w ciąży, unikanie używek i regularna aktywność fizyczna pozytywnie wpływają na rozwój dziecka w łonie matki. Właściwa opieka prenatalna tj. regularne wizyty kontrolne u lekarza i monitorowanie wzrostu dziecka pomagają odpowiednio wcześnie wykryć zdiagnozować problem i rozpocząć leczenie.