Jaskra – przyczyny, objawy oraz sposoby rozpoznawania i leczenia

Co to jest jaskra oczu? Klasyfikacja jaskry

Jaskra to termin określający grupę jednostek chorobowych charakteryzujących się postępującym uszkodzeniem nerwu wzrokowego, czemu towarzyszą zmiany w obrębie jego tarczy, powodujące ubytki w polu widzenia.

W literaturze medycznej spotkać można różne klasyfikacje jaskry. Najczęściej przywoływane są podziały:

• w zależności od charakteru choroby:

• jaskra pierwotna, gdy nie ustalono konkretnej przyczyny choroby,

• jaskra wtórna, która jest konsekwencją wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki, powstałego w wyniku innych procesów chorobowych w oku,

• w zależności od anatomicznych cech kąta przesączania:

• jaskra z otwartym kątem przesączenia,

• jaskra z zamkniętym kątem przesączania,

• jaskra zamykającego się kąta przesączania,

• w zależności od czasu powstania choroby:

• jaskra wrodzona,

• jaskra nabyta.

Jaskra – przyczyny powstania

Jaska może być wywołana przez różne czynniki. Do jej powstania predysponuje zwłaszcza zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe. Za normę uważa się wartość mieszczącą się w granicach 11–21 mm Hg. W jaki sposób dochodzi do nadciśnienia w gałce ocznej? Według najczęściej głoszonej teorii droga do tego jest następująca: w gałce ocznej stale produkowana jest wodnista ciecz, która zaopatruje budujące oko tkanki w składniki odżywcze i usuwa produkty przemiany materii. Ciecz wodnista z oka przez kąt przesączania powinna trafić do naczyń krwionośnych. Jego zamknięcie prowadzi do zaburzenia równowagi między ilością wytworzonej i odpływającej cieczy. To z kolei powoduje wzrost ciśnienia, niszczenie tamtejszych naczyń krwionośnych i włókien nerwowych. Konsekwencją jest zanik nerwu wzrokowego i utrata wzroku.

Ważne, abyś wiedział, że jaskra może się rozwinąć również wtedy, gdy nie zmagasz się z nadciśnieniem wewnątrzgałkowym. Wynikać może m.in. z przewlekłego niedokrwienia włókien nerwowych oka, stresu oksydacyjnego, aktywacji procesów autoimmunologicznych.

Czynniki ryzyka jaskry

Jaskrze sprzyjać mogą czynniki:

• poddające się modyfikacji, takie jak: hipotonia nocna, czyli niedociśnienie podczas snu, zmniejszenie prędkości przepływu krwi w naczyniach tętniczych, nieodpowiednie zachowania zdrowotne, np. palenie tytoniu, niska aktywność ruchowa, nadwaga

• niepoddające się modyfikacji, jak czynniki demograficzne (płeć żeńska, wiek powyżej 40 lat, rasa czarna, uwarunkowania genetyczne, rodzinne występowanie jaskry) oraz czynniki oczne (nadwzroczność i wysoka krótkowzroczność). Poza tym będziesz narażony na powstanie tej choroby, jeśli w twoim wywiadzie medycznym występują: przebyte udary mózgu, zawały mięśnia sercowego, choroba niedokrwienna serca, choroba Raynauda, cukrzyca.

Jakie są objawy jaskry?

Jaskra rozwija się najczęściej powoli. Choroba przez długi czas może nie dawać objawów. Ich brak prowadzi do późnego wykrycia choroby, co wiąże się z gorszymi efektami leczenia.

Objawy jaskry stanowią m.in.:

• ból głowy, nudności, wymioty,

• zaczerwienienie oka,

• ból gałek ocznych,

• światłowstręt,

• częste łzawienie oczu,

• trudności z przystosowaniem się wzroku do ciemności,

• zwężenie pola widzenia, tzw. widzenie tunelowe,

• zamazane widzenie, tzw. obraz tęczowych kół wokół źródeł światła.

Nie bagatelizuj tych objawów. Zgłoś się do okulisty, aby określić przyczynę ich występowania. Poza tym staraj się poddawać kontrolnym badaniom oczu, które powinny odbywać się średnio raz w roku, a jeśli należysz do grupy ryzyka, to nawet co 6 miesięcy. Jaska w oku doprowadzić może do stanu, w którym widzi się, jak „przez dziurkę od klucza”. Ostatecznym skutkiem jaskry jest całkowita utrata wzroku.

Jak rozpoznaje się i leczy jaskrę

W diagnostyce jaskry korzysta się z wielu badań. Jeśli lekarz podejrzewa u ciebie jaskrę, to na początku dokona pomiaru ciśnienia śródgałkowego. Następnie m.in.:

• zbada dno oka i przeprowadzi ocenę tarczy nerwu wzrokowego,

• zbada pole widzenia,

• zbada kąt przesączania, obserwując drogę odpływu cieczy wodnistej,

• wykona badanie obrazowe.

Leczenie jaskry opiera się głównie na stosowaniu leków miejscowych obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe. Środki te mają ułatwić odpływ cieczy wodnistej z gałki ocznej lub ograniczyć jej wytwarzanie. Poza leczeniem farmakologicznym jaskrę zwalcza się laseroterapią. Przeprowadza się też operacje jaskry. Leczenie chirurgiczne podejmowane jest zazwyczaj przy jaskrze wrodzonej i pierwotnej z zamkniętym lub zamykającym się kątem przesączania.

1. Olszewska H., Wojciechowska K., Jegier A., Profilaktyka jaskry, „Medycyna Rodzinna”, 2009, 2, s. 29-37.
2. Rękas M., Jaskra. BCSC Basic and Clinical Science Course™, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018.
3. Flammer J., Jaskra, Wydawnictwo Medyczne Górnicki, Wrocław 2004.