Co to jest nadwaga i jak ją ocenić? Jak walczyć z nadmierną masą ciała?

Co to jest nadwaga?

Nadwaga to nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, które przekracza optymalne zalecenia zdrowotne. Nie chodzi tylko o sam fakt zbyt dużej masy ciała, ale i o jej rozłożenie. Uważa się, że najniebezpieczniejszy jest przyrost tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha – tzw. nadwaga brzuszna. Podstawowym narzędziem do określenia nadwagi jest BMI. Wskaźnik masy ciała to współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała wyrażonej w kilogramach przez wysokość w metrach, podniesione do kwadratu. Zgodnie z przyjętymi kryteriami:

• pożądana masa ciała to: 18,5–24,99,

• nadwaga to: 25,0–29,99,

• otyłość I stopnia to: 30,0–34,99,

• otyłość II stopnia (duża) to: 35,0–39,99,

• otyłość III stopnia (chorobliwa) to: ≥ 40,0.

Pamiętaj jednak, że BMI pozwala ocenić nadwagę u dorosłych. W przypadku dzieci korzysta się z siatek centylowych.

Jak określić nadwagę?

BMI to podstawowy sposób określenia nadwagi, lecz istnieje wiele innych metod, w tym m.in.:

• wskaźnik objętości ciała (Body Volume Index, BVI) – komputerowy pomiar ciała. W programowanie 3D tworzony jest trójwymiarowy obraz z dokładnym rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej;

• pomiar grubości fałdu skórnego – na podstawie zmierzonej grubości warstwy tkanki tłuszczowej pod skórą wylicza się całkowitą jej ilość w organizmie;

• analiza impedancji bioelektrycznej – pomiar oporu elektrycznego na podstawie przepuszczanego przez ciało prądu elektrycznego. Z uwagi na inne przewodzenie go przez tkankę mięśniową i tłuszczową można ocenić procentową ich ilość;

• ważenie hydrostatyczne – polega na zanurzeniu badanego w wodzie i określeniu wtedy jego masy, która później porównywana jest do „masy suchej”.

Jakie są przyczyny i konsekwencje nadwagi?

Nawet jeśli starasz się o siebie dbać, musisz wiedzieć, że różne czynniki powodują nadwagę. Z uwagi na ich charakter podzielone zostały na pierwotne i wtórne. O tych pierwszych mówi się w przypadku dostarczania organizmowi za dużej ilości kalorii, niż on rzeczywiście potrzebuje – czyli kiedy jesz więcej, niż powinieneś. Wtórna nadmierna masa ciała ma zdecydowanie bardziej złożone podłoże. Powstaje w wyniku stanu chorobowego, uwarunkowań genetycznych, zmian hormonalnych, przyjmowanych leków.

Specjaliści są jednomyślni, że nadwaga wiąże się ze zwiększonym ryzykiem dla zdrowia i życia. Długofalowe konsekwencje nadmiernej masy ciała prowadzą do:

• rozwoju wielu chorób, w tym m.in.:

• zaburzeń płodności,

• zaburzeń psychicznych,

• chorób układu krążenia – choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego krwi, udaru,

• zaburzeń metabolicznych – zespołu metabolicznego, dyslipidemii, insulinooporności, cukrzycy typu 2,

• chorób układu oddechowego – astmy, bezdechu sennego, niedotlenienia,

• chorób przewodu pokarmowego – refluksu, stłuszczenia wątroby, zaparć,

• chorób zwyrodnieniowych kości, stawów,

• zwiększenia ryzyka choroby nowotworowej

• obniżenia jakości życia,

• zmniejszonej wydolności organizmu.

Jak leczyć nadwagę?

Jak walczyć z nadwagą? Wiele zależy od stanu zdrowia, motywacji i stopnia zaawansowania problemu. Walka z nadwagą opiera się przede wszystkim na zmianie stylu życia. Ważne są aktywność fizyczna i racjonalne odżywianie. Jeśli nie masz wystarczającej wiedzy w tym temacie, najlepiej, abyś skorzystał z porad specjalistów. Umów się do dietetyka i trenera personalnego, którzy ułożą ci jadłospis i plan ćwiczeń dostosowany do twoich możliwości i potrzeb.

Przy nadwadze optymalna dieta powinna być niskokaloryczna, bogata w składniki mineralne i witaminy, pozbawiona tzw. pustych kalorii. Wystrzegaj się zatem tłustych, słonych przekąsek typu paluszki, chipsy, krakersy, a wprowadź do jadłospisu więcej warzyw. W ciągu dnia spożywaj 4–5 mniejszych posiłków i pij około 2 l wody. Dieta ma zapobiec generowaniu nadwyżek energetycznych. Osoby z nadwagą, które dotychczas przejawiały siedzący tryb życia, powinny zacząć aktywność od form nieobciążających nadmiernie układu ruchu z uwagi na duże ryzyko kontuzji. Na początek wskazane są np. marsz, pływanie, jazda na rowerze, joga, aerobik w wodzie. Z czasem można zintensyfikować trening.

Przy nadwadze pojawiają się często problemy z samooceną, relacjami społecznymi, zaangażowaniem. Stąd też wskazana jest terapia behawioralna, która pomoże rozpoznać i przemodelować niewłaściwe zachowania, zastępując je prawidłowymi. W sytuacji, gdy poza nadwagą zmagasz się z dodatkowymi problemami, konieczne może się okazać bardziej zaawansowane postępowanie, obejmujące farmakoterapię, a niekiedy i leczenie chirurgiczne. Kwalifikują się do niego osoby z otyłością III stopnia oraz II stopnia z chorobami towarzyszącymi.

1. Obuchowicz A., Epidemiologia nadwagi i otyłości – narastającego problemu zdrowotnego w populacji dzieci i młodzieży, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii”, 2005, 1(3), s. 9–12.
2. Pietrzykowska E., Wierusz-Wysocka B., Psychologiczne aspekty nadwagi, otyłości i odchudzania się, „Polski Merkuriusz Lekarski”, 2008, XXIV(143), s. 472–476.
3. Brończyk-Puzoń A., Nowak J., Koszowska A., Dittfeld A., Dziąbek E., Algorytm leczenia otyłości, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2014, 8(5), s. 211–216.