Kapsaicyna – właściwości i zastosowania

Kapsaicyna – co to jest?

Kapsaicyna to związek organiczny z grupy alkaloidów, który wytwarzają rośliny z rodzaju Capsicum (pieprzowiec). Z jej obecności w produktach żywnościowych korzystali już rdzenni Amerykanie, m.in. po to, by uśmierzyć ból zębów. Kapsaicyna w czystej postaci została wyizolowana w XVIII w., a w kolejnym wieku poznano jej strukturę chemiczną.

Kapsaicyna – właściwości

Jedną z dobrze poznanych właściwości kapsaicyny jest jej wpływ na procesy termoregulacyjne. Za sprawą właściwości przeciwbólowych znalazła swoje zastosowanie w leczeniu wielu dolegliwości, które wiążą się z odczuwaniem bólu. Wykazuje także właściwości antyoksydacyjne. Przy tym trzeba wiedzieć, że kapsaicyna wykazuje efekty prozdrowotne w małych dawkach. Te wysokie są dla człowieka toksyczne, choć na samą toksyczność ma wpływ sposób podawania kapsaicyny. Znana jest również jako środek nasilający metabolizm tkanki tłuszczowej, pozytywnie działający na metabolizm węglowodanów, związków lipidowych i układ sercowo-naczyniowy. Kapsaicyna opóźnia również proces oksydacji tzw. złego cholesterolu i tym samym wykazuje właściwości przeciwmiażdżycowe.

Kapsaicyna – w czym jest, w jakich produktach ją znajdziesz?

Choć sama nazwa związku może brzmieć dość egzotycznie, to jednak wcale nie tak trudno o jej źródła w codziennej diecie – zawierają ją popularne warzywa. W jakich warzywach jest kapsaicyna? Przede wszystkim znajdziesz ją w różnych odmianach papryki – za ich ostrość oraz piekący smak odpowiedzialna jest właśnie kapsaicyna. Jak ją zneutralizować, gdy potrawa z papryczką chilli okaże się zbyt ostra? Związek rozpuszcza się w tłuszczach – wypicie oleju nie jest najlepszym i najsmaczniejszym rozwiązaniem, ale popicie ostrej potrawy mlekiem już tak. Innym produktem jest pieprz cayenne – też zawiera kapsaicynę. W związku z różnicami w ostrości poszczególnych odmian papryczek utworzono tzw. skalę Scoville’a. Zgodnie z tą skalą czysta kapsaicyna ma w zależności od źródła 10-16 milionów SHU, a jedna z najostrzejszych papryk, czyli habanero, ma 100 000 SHU. Im wyższy wynik w skali, tym większa ostrość. Jeden z gatunków za sprawą ilości kapsaicyny w papryce znalazł się w Księdze Rekordów Guinessa. Naga chili została do niej wpisana z ostrością na poziomie 1 001 304 SHU.

Kapsaicyna a odchudzanie

Bardzo dużo mówi się o kapsaicynie i jej potencjale w kontekście nadmiernej masy ciała. W badaniach przeprowadzanych na ludziach zauważono wzrost utleniania tłuszczów, zużycia energii, a także spadek apetytu u osób przyjmujących ten związek. Kapsaicyna jako związek na odchudzanie badany był jednak zwykle krótkoterminowo. W wielu preparatach reklamowanych jako te, które pozwolą schudnąć, znajdziesz kapsaicynę. Nie należy jej jednak traktować jako cudowny sposób na uzyskanie niższej masy ciała, a ewentualne wspomaganie procesu redukcji.

Kapsaicyna a zdrowie – w jakich przypadkach jest wykorzystywana?

Przede wszystkim kapsaicyna znalazła swoje zastosowanie w medycynie oraz przemyśle spożywczym. Kapsaicyna do smarowania w formie maści i kremów jest wykorzystywana przy nerwobólach, neuropatii cukrzycowej, chorobie zwyrodnieniowej stawów czy reumatoidalnego zapalenia stawów. Bywa stosowana również u chorych na łuszczycę, a także w terapii chronicznego bólu. W przypadku wielu chorób układu pokarmowego działania prewencyjne obejmują eliminację ostrych przypraw i potraw. Natomiast dane literaturowe wskazują na prawdopodobne ochronne działanie małych dawek kapsaicyny w kontekście zapobiegania m.in. chorobie wrzodowej żołądka. Zauważono również, że może ona zabezpieczać osoby przyjmujące aspirynę przed nieżytem błony śluzowej żołądka. Są również doniesienia z badań, w których kapsaicyna, podawana w odpowiedniej formie (aplikowana przez błonę śluzową odbytu), powodowała zmniejszenie objawów biegunkowej postaci IBS-u, czyli zespołu jelita drażliwego. Trudno mówić, by można stosować kapsaicynę na raka, choć mogłaby znaleźć swoje zastosowanie jako środek pomocniczy. Natomiast duże nadzieje w kontekście kapsaicyny są wiązane z procesem chemoprewencji, czyli wykorzystywania tej substancji do zapobiegania procesom nowotworowym i powstawaniu nowotworów.

Kapsaicyna – zastosowanie poza kuchnią

Co być może jest zaskakujące, kapsaicyna ma swoje zastosowanie jako środek odstraszający ssaki. Przede wszystkim stosuje się ją przeciwko zwierzętom leśnym, często czyniącym szkody w szkółkach leśnych. Jej działanie udowodniono dla niedźwiedzi, wiewiórki szarej, ale także kotów i psów. Nie działa natomiast na ptaki. Jest stosowana także jako repelent przeciwko szkodnikom bawełny i wołkowi kukurydzianemu.

1. J. Olszewska, Kapsaicyna – lek czy trucizna?, „Kosmos” 2010, t. 59, nr 1-2, s. 133-139.
2. P. Siudem, Zastosowanie dokowania molekularnego w badaniach naturalnych związków bioaktywnych na przykładzie kapsaicyny, „Farmakologia Polska” 2014, t. 70, nr 5, s. 288-291.
3. T. Pieńko, Kapsaicyna – właściwości, zastosowania, perspektywy, Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego WUM 2013, nr 2, s. 11-17.
4. G. Rowicka i wsp., Znaczenie diety w profilaktyce i leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, „Borgis – Medycyna Rodzinna” 2011, nr 1, s. 15- 18.
5. ES. Fernandes, Capsaicin and Its Role in Chronic Diseases, „Advances in Experimental Medicine and Biology” 2016, t. 929, s. 91-125.