Karnozyna – występowanie, działanie i główne źródła substancji

Co to jest karnozyna?

Karnozyna to rozpuszczalny w wodzie dipeptyd (związek chemiczny zbudowany z aminokwasów, powstający w żołądku w procesie trawienia białek), naturalnie występujący w ludzkim organizmie. Jest częścią mięśni, tkanek, narządów (głównie nerek, wątroby, żołądka) i układu nerwowego. Substancja została wyizolowana i opisana w 1900 roku przez Władimira Gulewicza. Odkrył on ponadto, że poziom karnozyny maleje wraz z wiekiem i to m.in. jej niedobór przyczynia się do powstawania widocznych procesów starzenia. Do wyizolowania karnozyny doszło na skutek poszukiwania substancji, która mogłaby być remedium na choroby neurodegeneracyjne i procesy starzenia organizmu. 

Karnozyna – gdzie występuje naturalnie?

Karnozyna występuje nie tylko w organizmie ludzkim, ale też w niektórych produktach spożywczych. Najbogatszym źródłem tej substancji jest czerwone mięso, szczególnie jagnięcina i wołowina.

Jakie działanie ma karnozyna?

Karnozyna wykazuje wiele działań prozdrowotnych. Jej główne właściwości to m.in.:

• hamowanie procesów starzenia organizmu;

• poprawa wyglądu skóry i opóźnianie powstawania zmarszczek;

• wzmocnienie siły mięśni i zwiększenie ich wytrzymałości;

• przyspieszanie procesów regeneracji mikrouszkodzeń mięśni i narządów;

• stabilizacja poziomu równowagi kwasowo-zasadowej, szczególnie podczas wysiłku fizycznego, co skutkuje zmniejszeniem ryzyka powstawania zakwasów;

• działanie ochronne na mózg i zmniejszanie ryzyka chorób degeneracyjnych narządu;

• wzmacnianie serca i zmniejszanie ryzyka chorób narządu;

• poprawa kurczliwości mięśnia sercowego;

• zmniejszenie ryzyka rozwoju miażdżycy, chorób niedokrwiennych, cukrzycy, nefropatii cukrzycowej;

• zmniejszenie ryzyka rozwoju zaćmy i ochrona oczu przed infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi;

• zapobieganie niedokrwieniu nerek i uszkodzeniu ich tkanek.

Karnozyna jest związkiem o silnych właściwościach antyoksydacyjnych. Prowadzone nad działaniem substancji badania dowodzą, że hamuje ona aktywność wolnych rodników. Karnozyna neutralizuje ponadto toksyczność metali ciężkich, wspomagając ich usuwanie z tkanek i płynów ustrojowych. Stabilizuje również poziom jonów metali, szczególnie miedzi, żelaza, cynku i kobaltu.

Karnozyna w leczeniu chorób neurologicznych

Jako substancja ochronna, wspomagająca regenerację i pracę mózgu, karnozyna stosowana jest w leczeniu schorzeń neurologicznych. Preparaty z karnozyną znalazły zastosowanie w leczeniu choroby Alzheimera. Badania dowiodły także działanie karnozyny przeciwko postępowaniu choroby Parkinsona. Związek stosowany jest również w leczeniu autyzmu. W przypadku chorób neurologicznych wykazano, iż karnozyna hamuje procesy degradacji neuronów i komórek mózgu, a ponadto moduluje przekaźnictwo nerwowe, wspomagając pracę mózgu.

Karnozyna a choroba wrzodowa

Środki farmakologiczne na bazie karnozyny stosowane są w leczeniu choroby wrzodowej i nadżerek układu pokarmowego. Kompleks karnozyny z cynkiem jako lek przeciwwrzodowy japońscy specjaliści zalecają od 1994 roku. Substancja przyspiesza gojenie ran i wspomaga procesy naprawcze uszkodzonych tkanek. Zastosowany w terapii cynk wykazuje natomiast działanie przeciwzapalne. Karnozyna hamuje ponadto chorobotwórczą aktywność Helicobacter pylori.

Suplementacja karnozyny

Pomimo że karnozyna jest substancją naturalnie występującą w niektórych produktach spożywczych, można ją dodatkowo suplementować. Biorąc pod uwagę, że stężenie substancji zmniejsza się wraz z wiekiem, suplementację karnozyny mogą rozważyć osoby dojrzałe. Działanie substancji docenią również sportowcy i osoby mające intensywne treningi. W ich przypadku karnozyna wzmocni siłę i wydajność mięśni, a ponadto przyspieszy regenerację. Suplementacja karnozyny rekomendowana jest także osobom po 40. roku życia, szczególnie w celu profilaktyki przeciwzmarszczkowej, ale też starzenia się całego organizmu. Przyjmowanie karnozyny może mieć działanie profilaktyczne i skutecznie zmniejszać ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych. O suplementacji mogą pomyśleć osoby szukające sposobów na to, jak obniżyć ciśnienie.

Suplementy z L-karnozyną dostępne są bez recepty w każdej aptece. Dzienne dopuszczalne spożycie dawki karnozyny wynosi 1000 mg, przy czym działanie terapeutyczne osiągane jest przy dawkowaniu na poziomie 500 mg. Dla lepszej wchłanialności substancji i jej wydajnego działania karnozynę należy suplementować z cynkiem. 

Jeśli chcesz suplementować karnozynę, rób to zgodnie z rekomendacją producenta, ale wcześniej skonsultuj się z farmaceutą lub z lekarzem rodzinnym. Pamiętaj, że tego typu preparaty nie mogą zastąpić leczenia ustalonego przez specjalistę, ale mogą je wesprzeć.

Czy karnozyna jest bezpieczna?

Suplementowanie L-karnozyny przez osoby bez przeciwwskazań jest bezpieczne. Substancja nie wykazuje działania toksycznego, a jej nadmiar organizm usuwa wraz z moczem.

Karnozyna – przeciwwskazania do suplementacji

Karnozyna nie może być suplementowana przez każdego. Do bezwzględnych przeciwwskazań należą: ciąża, okres karmienia piersią, alergia na tę substancję lub inne składniki będące częścią suplementu. Do względnych przeciwwskazań wymagających konsultacji lekarskiej należy cukrzyca. Warto wiedzieć, że karnozyna może obniżać poziom glukozy we krwi. Nie powinny suplementować jej dzieci i nastolatki.

1. R. Zięba, Karnozyna – aktywność biologiczna i perspektywy zastosowania w farmakoterapii, „Wiadomości lekarskie” 2007, 1(2), s. 73–78.
2. E. Aleksandra Syta, G. Ginalska, P. Kazimierczak, Bioaktywne właściwości karnozyny „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2018, 24(2), s. 96–100.