Liszaj obrączkowy – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest liszaj obrączkowy?

Liszaj obrączkowy to zwyczajowa nazwa liszaja obrączkowatego. Jest jednym z rodzajów liszaja płaskiego. Ta przewlekła choroba skóry może się rozwinąć również na błonach śluzowych. Występuje rzadko, ale pojawia się w każdym wieku. Zdarzają się zatem przypadki liszaja obrączkowego u dzieci.

Liszaj obrączkowy – przyczyny

Przyczyny liszaja obrączkowego nie są do końca znane. Choroba ma prawdopodobnie charakter autoimmunologiczny. Oznacza to, że jest chorobą układu immunologicznego (odpornościowego). Autoimmunizacja polega na reakcji obronnej organizmu, skierowanej przeciwko własnym komórkom. Na powstanie liszaja obrączkowego w większym stopniu narażone są osoby zmagające się z innymi schorzeniami autoimmunologicznymi, np. z chorobą Hashimoto.

Uważa się, że przyczyną powstania liszaja obrączkowego może być powikłanie po przeszczepie w postaci tzw. reakcji typu przeszczep przeciwko gospodarzowi. Wywołać mogą go także silne czynniki psychiczne (np. ciężkie wstrząsy psychiczne, narażenie na silny lub przewlekły stres) czy przyjmowanie niektórych leków (np. przeciwmalarycznych, neuroleptyków, soli złota). 

Liszaj obrączkowy nie jest chorobą zaraźliwą, ale warto sprawdzić, czy u cierpiącej na niego osoby nie występuje wirus WZW typu B lub C. Podejrzewa się, że choroba powiązana może być z zakażeniem wirusami hepatotropowymi. Lekarze zwracają uwagę na ewentualne powiązanie liszaja obrączkowego z genetyką, sugerując jego dziedziczny charakter.

Jakie są objawy liszaja obrączkowego?

W przebiegu liszaja obrączkowego na skórze pojawiają się czerwone grudki. Określa się w ten sposób wykwit wyniesiony ponad powierzchnię skóry, o innej spoistości niż otaczająca go tkanka i o wyraźnym odgraniczeniu – z charakterystyczną, wąską, uniesioną obręczą po zewnętrznej stronie. Dla liszaja obrączkowego charakterystyczne są zmiany wieloboczne o błyszczącej powierzchni, sinawe lub czerwone, które w centralnej części mają zagłębienie, przebarwienie lub bliznowaty zanik.

Zmiany układają się w sposób obrączkowaty, tworząc swego rodzaju pierścień. Od tego właśnie pochodzi nazwa choroby. W przypadku jednoczesnego odśrodkowego wzrostu wykwitów zmiany stają się bardziej wyraźne. Niekiedy ustępowanie wyjściowego ogniska prowadzi do powstania zaniku w części centralnej. Zmianom skórnym towarzyszy świąd i ból zajętej skóry (dotkliwy zwłaszcza w przypadku zmian w okolicy narządów płciowych). Ich skala różni się w zależności od stopnia nasilenia stanu zapalnego.

Gdzie umiejscawia się liszaj obrączkowy?

Zmiany skórne w przebiegu liszaja obrączkowego najczęściej lokalizują się:

• na kończynach, 

• w okolicy narządów płciowych (częściej w tej lokalizacji rozwijają się u mężczyzn niż u kobiet, zazwyczaj na żołędziach i mosznie),

• na dolnej powierzchni tułowia.

Sporadycznie spotyka się inne umiejscowienie zmian skórnych w liszaju obrączkowym. 

Na czym polega diagnostyka liszaja obrączkowego?

W diagnostyce liszaja obrączkowego wykorzystuje się zwłaszcza badanie przedmiotowe. Lekarz w ocenie zmian skórnych bierze pod uwagę przede wszystkim takie czynniki, jak:

• lokalizacja,

• obecność świądu,

• wygląd, kształt (obrączkowaty układ, z zanikowym centrum i uniesionymi obwałowanymi brzegami) i zabarwienie;

• przewlekły charakter.

Do postawienia rozpoznania kluczowe jest też badanie histopatologiczne. Polega ono na ocenie pod mikroskopem pobranego fragmentu zmienionej skóry. Analiza mikroskopowa pozwala na diagnozę różnicową. Z uwagi na podobny obraz kliniczny, liszaj obrączkowy powinien być różnicowany m.in. z: pęcherzycą, łuszczycą, ziarniniakiem obrączkowatym, brodawkami płaskimi.

Liszaj obrączkowy – jak należy go leczyć?

Z uwagi na to, że nie ma dokładnie ustalonych przyczyn powstania, to liszaj obrączkowy leczony jest objawowo. Farmakoterapia odgrywa główną rolę. Chorym podaje się leki przeciwhistaminowe, które przynoszą ulgę przy świądzie. W sytuacji, gdy dolegliwości nasilają się lub wspomniane leki nie przynoszą poprawy, choremu podaje się glikokortykosteroidy miejscowo w formie maści lub kremów, które redukują wykwity oraz zmniejszają świąd. Tworzenie ze środków miejscowych opatrunków zamkniętych zdecydowanie poprawia efektywność leczenia.

W opornych przypadkach sterydy podaje się ogólnoustrojowo. Skuteczne może być łączenie sterydów z lekami przeciwdrożdżakowatymi i przeciwbakteryjnymi. W ciężkich sytuacjach stosuje się metotreksat (pochodną kwasu foliowego) lub cyklosporynę – obie substancje wykazują silne działanie immunosupresyjne.

Liszaj obrączkowy – leczenie domowe

Wspomagającą rolę wobec specjalistycznego leczenia odgrywają domowe rozwiązania. Wśród bardziej znanych wymienia się:

• kąpiel w owsiance,

• okład z aloesu,

• okład chłodzący kupny lub samodzielnie przygotowany z kostek lodu owiniętych w bawełnianą ściereczkę.

1. J. Bowling, Dermoskopia diagnostyczna. Przewodnik ilustrowany, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2018.
2. S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2005.
3. S. Majewski, I. Rudnicka, T. Pniewski, Dermatozy i zakażenia okolic zewnętrznych narządów płciowych, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2018.
4. G. Wagner, C. Rose, M.M. Sachse, Odmiany kliniczne liszaja płaskiego, „Dermatologia po Dyplomie” 2013, t. 4, nr 5, s. 4–16.