Nadżerka szyjki macicy – objawy, diagnostyka i leczenie

Co to jest nadżerka szyjki macicy?

Nadżerka szyjki macicy przypomina ubytek nabłonka na powierzchni szyjki macicy. W rzeczywistości jest to najczęściej przemieszczenie się nabłonka walcowatego (który w warunkach fizjologicznych wyściela kanał szyjki macicy) w okolicę części pochwowej szyjki. Fizjologicznie pokryta jest ona nabłonkiem płaskim. Nadżerka szyjki macicy może wyglądać jak mała rana o nierównej powierzchni, która na pierwszy rzut oka wydaje się niegroźna. Jest dość powszechnym problemem, dotykającym co trzecią, czwartą kobietę. Warto również wiedzieć, że nadżerka to potoczne określenie, które nie jest precyzyjnym terminem medycznym. W zależności od miejsca występowania może oznaczać różne schorzenia, np. nadżerki:

• szyjki macicy,

• żołądka – wówczas obowiązuje dieta na wrzody żołądka, 

• przełyku – niekiedy towarzyszy jej owrzodzenie jamy ustnej. 

• odbytu  – objawy mogą przypominać symptomy wrzodów odbytu,

• sromu.

Nadżerka prawdziwa i rzekoma

Rozróżniamy dwa rodzaje nadżerek:

• rzekoma (ektopia szyjki macicy) – to obszar powstały na skutek zastępowania nabłonka wielowarstwowego płaskiego, pokrywającego zewnętrzną powierzchnię części pochwowej szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym wyścielającym kanał szyjki macicy.

• prawdziwa – to obszar z kraterowatym ubytkiem ochronnej pokrywy nabłonka wielowarstwowego płaskiego. Taką zmianę obserwuje się przede wszystkim w zaawansowanych klinicznie przypadkach raka szyjki macicy; występuje o wiele rzadziej od nadżerki rzekomej.

Każdy obszar zaczerwienienia w obrębie szyjki macicy określa się mianem erytroplakii, niezależnie od tego czy mamy do czynienia z nadżerką prawdziwą czy rzekomą.

Jak rozpoznać nadżerkę prawdziwą?

Aby odróżnić nadżerkę prawdziwą od rzekomej, kobieta powinna zostać skierowana na dodatkowe badania - cytologiczne oraz kolposkopowe. Dopiero po przeanalizowaniu wyników, zgłaszanych dolegliwości oraz po przeprowadzeniu wywiadu klinicznego lekarz może podjąć decyzję o postawieniu właściwej diagnozy.

Przyczyny nadżerki szyjki macicy

Nadżerka szyjki macicy może pojawić się z różnych powodów. Oto najczęstsze:

• ignorowanie stanów zapalnych pochwy i sromu;

• urazy mechaniczne, na przykład podczas stosunku płciowego;

• stan po porodzie, gdy szyjka macicy jest osłabiona;

• przebyte poronienie;

• wielokrotne porody;

• stosowanie antykoncepcji domacicznej (wkładki domacicznej mogą powodować stany zapalne);

• wielu partnerów seksualnych (większe ryzyko infekcji).

Nadżerka a poparzenia

Nadżerka i poparzenia to dwa różne schorzenia, które nie są ze sobą bezpośrednio powiązane,

istnieje jednak kilka potencjalnych zależności. Rzadko, ale możliwe jest wystąpienie poparzenia szyjki macicy, np. w wyniku nieprawidłowo przeprowadzonego zabiegu.

Poparzenie może prowadzić do ubytku nabłonka, co bywa mylnie określane jako nadżerka.

Dokładne rozpoznanie wymaga badania lekarskiego i histopatologicznego.

W niektórych przypadkach leczenie poparzeń może obejmować stosowanie leków, które mogą mieć wpływ na nabłonek i prowadzić do jego nadmiernego rozrostu lub ubytku.

Należy ściśle stosować się do zaleceń lekarskich dotyczących leczenia poparzeń, aby zminimalizować ryzyko powikłań, w tym nadżerki.

Objawy nadżerki szyjki macicy

Objawy nadżerki szyjki macicy nie są specyficzne i nie wskazują jednoznacznie na to schorzenie. Mogą występować upławy o nieprzyjemnym zapachu, pieczenie i swędzenie w okolicach intymnych, a także krwawienia podczas stosunku płciowego i między miesiączkami. Wszystkie te symptomy wymagają konsultacji lekarskiej, choć nie zawsze oznaczają występowanie nadżerki.

Diagnostyka w przypadku nadżerki szyjki macicy

Zdiagnozowanie nadżerki szyjki macicy wymaga wykonania szeregu badań. kobiety nie powinny współżyć na dwa dni przed ich przeprowadzeniem oraz odczekać 3–4 dni, jeśli przyjmowane były środki dopochwowe. Co należy wykonać? 

• cytologię – polegającą na pobraniu materiału do badania z szyjki macicy;

• posiew – pobranie wymazu z szyjki macicy i pochwy;

• kolposkopię – badanie, podczas którego lekarz wprowadza do pochwy przyrząd przypominający mikroskop połączony z komputerem (kolposkop).

Leczenie nadżerki szyjki macicy

Wybór leczenia nadżerki zależy od diagnozy i wyniku badania cytologicznego, kolposkopowego, wirusologicznego lub histopatologicznego, rozległości zmiany i jej etiopatogenezy, wieku kobiety oraz wywiadu położniczego. Metody leczenia obejmują:

• tabletki lub globulki – stosowane w przypadku niewielkich nadżerek;

• koagulacja chemiczna – bezbolesne leczenie, które powoduje bliznowacenie;

• elektrokoagulacja – zabieg polegający na zniszczeniu nadżerki przy pomocy wysokiej temperatury;

• zamrażanie (kriodestrukcja) -– zabieg, podczas którego lekarz zamraża tkanki szyjki macicy za pomocą specjalnej elektrody;

• fotokoagulacja – nadżerka jest usuwana przy pomocy końcówki, która emituje fale świetlne.

Postępowanie po zabiegu

Po zabiegu leczenia nadżerki (w czasie gojenia się szyjki macicy), kobieta powinna powstrzymać się od współżycia. Szyjka macicy musi się zregenerować, a jest to utrudnione przez jej ciągłe podrażnianie.

Profilaktyka raka szyjki macicy

Erytroplakia może być objawem raka szyjki macicy. Istotą prewencji raka szyjki macicy jest leczenie zmian przednowotworowych i wczesne wykrywanie zmian nowotworowych.

Główne metody profilaktyki:

• szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) – chroni przed zakażeniem szczepami HPV, które najczęściej powodują raka (HPV 16 i 18). Dostępne są szczepionki dla dziewczynek i chłopców w wieku 9–14 lat, a także dla osób starszych, które nie były wcześniej szczepione;

• regularne badania cytologiczne – pozwalają na wczesne wykrycie zmian przedrakowych szyjki macicy, co umożliwia ich skuteczne leczenie i zapobiegnięcie rozwojowi raka. W Polsce kobiety w wieku 25–59 lat mogą bezpłatnie wykonać badanie cytologiczne raz na 3 lata w ramach programu profilaktycznego lub częściej w razie zalecenia ginekologa;

• używanie prezerwatyw, które zmniejszają ryzyko zakażenia HPV i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową;

• zachowanie zdrowego stylu życia – niepalenie papierosów, zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna.

Dodatkowe zalecenia to unikanie dużej liczby partnerów seksualnych i regularne badania ginekologiczne.

Nadżerka szyjki macicy a zagrożenie dla ciąży

Nadżerka szyjki macicy w swojej zaawansowanej formie jest przyczyną dyskomfortu podczas stosunku oraz utrudnia zajście w ciążę. Gdy zostanie ona wykryta w czasie ciąży, w większości przypadków stosuje się farmakoterapię, jednak sama nadżerka nie stanowi zagrożenia dla ciąży. Inaczej jest już jednak z patogenami, które niekiedy za nią odpowiadają.

Nadżerka szyjki macicy a złuszczające zapalenie pochwy

Złuszczające zapalenie pochwy występuje u 8% kobiet z przewlekłym zapaleniem pochwy i pojawia się najczęściej w okresie okołomenopauzalnym, chociaż jest rozpoznawane w szerokim przedziale wiekowym.