Jak rozpoznać niedobór fosforu? Jakie ma on skutki?

Dlaczego fosfor jest tak ważny?

Fosfor jest konieczny, aby każda ludzka komórka mogła poprawnie funkcjonować. Dzieje się tak między innymi dlatego, że pierwiastek występuje w jądrach komórkowych i jest jednym ze składników kwasów nukleinowych.

Podobnie jak wapń wchodzi w skład oraz pomaga w mineralizacji zębów i kości. Dodatkowo odgrywa również ważną rolę w budowie błon komórkowych oraz tkanek miękkich. Fosfor jest także ważnym elementem mnóstwa procesów metabolicznych, węglowodanów, przemian energetycznych oraz reakcji energetycznych.

Pierwiastek wchodzi w skład wielu związków wysokoenergetycznych oraz enzymów. Pomaga w przewodzeniu bodźców nerwowych i utrzymaniu równowagi pH. Jest również konieczny, aby mięśnie mogły normalnie funkcjonować, a kości rosnąć.

Objawy niedoboru fosforu

Objawy niedoboru fosforu bardzo łatwo pomylić ze zwykłym osłabieniem organizmu. Lekko zaniżony poziom pierwiastka często jest prawie bezobjawowy lub skutkuje delikatnymi dolegliwościami ze strony mięśni oraz układu nerwowego. Mowa tu przede wszystkim o bólach mięśni i kości, zaburzeniach oddychania, wymiotach, parestezjach, zaburzeniach świadomości oraz porażeniu.

Im większy niedobór, tym więcej objawów, także o zwiększonej intensywności. Przy przewlekłym deficycie fosforu możemy mieć do czynienia również z niedoborem witaminy D, której poziom jest od niego zależny. W takim wypadku do objawów może dojść jeszcze miopatia proksymalna.

Skutki niedoboru fosforu

Dzieci z niedoborem fosforu narażone są na krzywicę, a dorośli na osteomalację. Niezależnie od wieku spada również odporność.

Długotrwały niedobór skutkuje silnym zaburzeniem pracy wszystkich komórek w organizmie. Brak fosforu może doprowadzić do nagłego osłabienia i rozpadu komórek. Mowa wtedy o rabdomiolizie – chorobie, która dotyczy wszystkich mięśni człowieka.

Skutki rabdomiolizy dotykają wszystkich układów organów. Chory jest narażony między innymi na większe ryzyko problemów ze strony układu oddechowego oraz serca (np. artymię).

Inną konsekwencją zaawansowanego niedoboru fosforu są objawy uszkodzenia wątroby. W tym przypadku znacznie wzrasta zagrożenie hemolizą, skazą krwotoczną czy zakażeniami. Mogą również wystąpić zaburzenia świadomości oraz śpiączka.

Jakie mogą być przyczyny niedoboru fosforu?

Przyczyny niedoboru fosforu mogą być różne. W przypadku podejrzenia tego stanu należy się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu. Internista przeprowadzi szczegółowy wywiad, na podstawie którego zleci odpowiednie badania. Za deficyt pierwiastka mogą być odpowiedzialne:

• dieta uboga w fosforany (np. niedożywienie lub dieta ubogobiałkowa),

• wpływ alkoholu na organizm,

• terapia kwasicy ketonowej,

• zespół ponownego odżywienia (refeeding syndrome),

• zaburzenia wchłaniania fosforanów (np. z powodu niektórych leków, wymiotów lub biegunek),

• choroba nowotworowa,

• zespół głodnych kości,

• kwasica metaboliczna,

• zasadowica oddechowa,

• krzywica hipofosfatemiczna,

• nadmiar glikokortykosteroidów,

• leki moczopędne,

• nadczynność przytarczyc,

• deficyt witaminy D.

Źródła fosforu w codziennej diecie

Fosfor możesz znaleźć zarówno w produktach odzwierzęcych, jak i roślinnych. W przypadku osób zdrowych dieta zwykle zaspokaja jego zapotrzebowanie. Źródła pierwiastka to: mleko (i przetwory mleczarskie), suche nasiona roślin strączkowych (np. fasoli lub grochu), kasza gryczana, orzechy i pestki (np. orzechy włoskie), musli, otręby pszenne, jasne i ciemne pieczywo, jaja, mięso, pomidory, ziemniaki oraz rzodkiewki.

Niedobór fosforu a osteoporoza

Długotrwały niedobór może skutkować osteoporozą, czyli patologicznym zredukowaniem masy kości. Wynika to z tego, że fosfor i wapń pomagają tworzyć ich gęstość mineralną. Objawy osteoporozy to przede wszystkim dyskomfort przy staniu oraz silny ból, który może pojawiać się nagle, nawet przy codziennym lekkim wysiłku.

Nadmiar fosforu

Nadmiar fosforu grozi obniżonym poziomem witaminy D. Możliwe jest również zwiększone ryzyko wystąpienia miażdżycy. Dodatkowo stan ten może prowadzić do rozwoju wtórnej nadczynności przytarczyc.

Zaburzenia ilości fosforu wpływają negatywnie na wchłanianie się innych niezbędnych składników mineralnych. Mowa między innymi o miedzi, wapniu, żelazie, cynku oraz magnezie. Niedobory tych minerałów również wpływają negatywnie na cały organizm.

Na zbyt dużą ilość fosforu narażone są także osoby z kamicą nerkową (dokładniej fosforanowo-wapniową). Muszą one być cały czas pod stałą opieką lekarza i pilnować swojej diety.

1. H. Kunachowicz, Zasady żywienia człowieka, 2000.
2. J. Duławam, Czynniki rozwoju kamicy nerkowej, 2009.
3. K. Flis, W. Konaszewska, Podstawy żywienia człowieka, 1986.