Osobowość bierno-agresywna – cechy, przyczyny, terapia
Czym charakteryzuje się osobowość bierno-agresywna? Jak powstaje i na czym koncentruje się terapia pacjentów z takimi cechami
![osobowosc-bierno-agresywna-co-to-jest-diagnoza](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/3JySWvShWxajJgO8QgworV/cbf4556ea0fc30932b05d4ae3a31962c/osobowosc-bierno-agresywna-co-to-jest-diagnoza.jpg?w=1920&h=1136&fl=progressive&q=90&fm=jpg)
Polecane
![nullofobia-lek-przed-odrzuceniem-przyczyny-leczenie](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/7v3hOvJ4y0PaEc6RpD7WKb/76685cdddefa06a300c96702c168f3e7/nullofobia-lek-przed-odrzuceniem-przyczyny-leczenie.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
![depresja-lekowa-jakie-sa-objawy-jak-z-nia-walczyc](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/2to8Obw02xAXSsCxN5ED7u/1c295e5c011965e0540dddf6076484d6/depresja-lekowa-jakie-sa-objawy-jak-z-nia-walczyc.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
![hafefobia-lek-przed-dotykiem-przyczyny-objawy-leczenie](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/tP0LqScATpmAIQeoVAUxV/114c8f5a3f7f3d574bafa1600de03178/hafefobia-lek-przed-dotykiem-przyczyny-objawy-leczenie.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
![hipnoza-co-to-jest-jak-dziala-jakie-sa-techniki](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/CxRnjAQX5yJx9igWzEWRR/82582dbfea0129407574866d203f0ddc/hipnoza-co-to-jest-jak-dziala-jakie-sa-techniki.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
Czym jest osobowość?
„To nie leży w moim charakterze”, „Już taki jestem i się nie zmienię” – z pewnością niejednokrotnie zdarzyło Ci się usłyszeć takie albo podobne stwierdzenia. Co sprawia, że ten sam człowiek w różnych sytuacjach zachowuje się nieco inaczej, ale wciąż pozostaje sobą, a osoby, które dobrze go znają, są w stanie dość dobrze przewidzieć jego reakcje?
Osobowość to zbiór względnie stałych i spójnych cech, które tworzą unikalną kombinację charakterystyczną dla danej osoby i wyróżniają ją spośród innych. Według badaczy osobowość decyduje m.in. o sile emocjonalnych reakcji na różne sytuacje, o tym, czy jesteś osobą towarzyską, czy wycofaną, jak podchodzisz do swoich obowiązków, nowych sytuacji, konfliktów. Cechy te wynikają m.in. z Twoich genetycznych predyspozycji, wychowania, wczesnych doświadczeń oraz wpływu otoczenia społecznego (również norm obowiązujących w danej kulturze, miejsca, w którym mieszkasz itp.).
Należy przy tym zaznaczyć, że nie każdy wzorzec osobowości jest tak samo zdrowy i przystosowawczy. Część ludzi spełnia kryteria diagnostyczne zaburzeń osobowości, czyli takich wzorców zachowania i przeżywania, które utrudniają normalne, codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie oraz prowadzą do cierpienia (zarówno chorej osoby, jak i jej otoczenia). Do takich zaburzeń należy m.in. osobowość paranoiczna, dyssocjalna czy histrioniczna.
Osobowość bierno-agresywna i negatywistyczna
Czy osobowość bierno-agresywna to zaburzenie osobowości? Aktualnie nie jest uwzględniona w żadnej z oficjalnych klasyfikacji zaburzeń. Światowa klasyfikacja DSM dawniej opisywała osobowość bierno-agresywną jako odrębną jednostkę chorobową, ale obecnie zmieniła jej nazwę na osobowość negatywistyczną i umieściła w dodatku zbierającym kategorie przeznaczone do dalszego badania (znajduje się w nim też m.in. osobowość depresyjna).
Do charakterystycznych cech osobowości bierno-agresywnej zalicza się:
kłótliwość;
skłonność do krytyki i odrzucania autorytetów;
silną zazdrość wobec osób, którym lepiej powodzi się w życiu;
poczucie bycia nierozumianym i niedocenianym przez innych;
narzekanie na własne życie;
bierny opór przed wywiązywaniem się z obowiązków;
naprzemienne odczuwanie wrogości oraz skruchy.
Osoba z osobowością negatywistyczną zmaga się z silnym konfliktem pomiędzy niezależnością i kontrolą z zewnątrz. Buntuje się i często stosuje bierne formy protestu. Poszukuje trudności i problemów tam, gdzie w rzeczywistości ich nie ma. Ma pesymistyczne, negatywne podejście do życia.
Zachowania pasywno-agresywne
Oczywiście nie każda osoba, która od czasu do czasu wykazuje część z opisanych wyżej zachowań i wzorców przeżywania, ma osobowość bierno-agresywną. Pasywna agresja może być stosowana jako mechanizm obronny, czyli nie do końca przystosowawcza strategia radzenia sobie z konfliktami wewnętrznymi i trudnymi emocjami (w tym przede wszystkim nieakceptowanym gniewem i agresją).
Wśród zachowań bierno-agresywnych można wymienić m.in.:
celowe odwlekanie i wykonywanie zadań na niskim poziomie (by następnym razem zostały powierzone komuś innemu);
wzbudzanie poczucia winy;
pomijanie, unikanie określonych osób (bez konfrontacji na temat powodów takiego zachowania);
sabotowanie starań innych;
obrażanie się i „karanie” milczeniem;
dwuznaczne komplementy, uwagi z drugim dnem.
Tego typu zachowania częściej zdarzają się osobom, które w dzieciństwie doświadczyły braku akceptacji dla jawnego wyrażania uczuć. Nie nauczyły się rozwiązywać konfliktów i konfrontować się z trudnymi sytuacjami, więc okazują złość i frustrację w pośredni sposób. Podobne reakcje mogą więc czasami dotyczyć niemal wszystkich, o ile znajdą się w sytuacji, w której nie mogą otwarcie pokazać swojego niezadowolenia, np. w pracy czy w szkole. Problem pojawia się, gdy takie zachowanie staje się dominującą czy wręcz jedyną odpowiedzią na konflikty i trudne emocje.
Osobowość bierno-agresywna – przyczyny
Przyczyny zaburzeń osobowości nie są do końca znane. Większość badaczy jest zdania, że cechy osobowości kształtują się w wyniku interakcji czynników genetycznych, biologicznych i społecznych oraz sposobu wychowania.
Wśród teorii na temat powstawania osobowości bierno-agresywnej dominują te dotyczące ambiwalentnych zachowań rodziców. Podczas pierwszych lat życia dziecka są oni nadopiekuńczy i obdarzają je stuprocentową atencją. Wszystkie jego potrzeby są zaspokajane natychmiast, a rodzice nie stawiają mu żadnych wymagań. W ten sposób dziecko przyjmuje wizję bezwarunkowej, nieoczekującej niczego w zamian miłości, w której dwie osoby niemal „zlewają się” ze sobą, tworząc jedność. Na pewnym etapie rozwoju dziecka postawa opiekunów ulega jednak zmianie. Pojawiają się obowiązki i wymagania, do których nie jest ono przyzwyczajone, więc traktuje je jak zamach na swoją wolność i dowód na koniec miłości rodziców. W dorosłym życiu poszukuje bezwarunkowej akceptacji i podziwu, każda niedogodność czy konflikt z innymi są w jego oczach zagrażające.
Podobny efekt może wywołać pojawienie się rodzeństwa w rodzinie, w której do tej pory jedyne dziecko traktowane było jak centrum świata. Istotnymi czynnikami zmiany stają się wówczas rywalizacja i próby zwrócenia na siebie uwagi.
Osobowość bierno-agresywna – terapia
Skłonność do zachowań pasywno-agresywnych przeszkadza w budowaniu pozytywnych kontaktów społecznych i bywa bardzo uciążliwa dla otoczenia. Ponadto jest symptomem nieumiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami i frustracją. Terapia osoby z takimi cechami koncentruje się więc na dwóch obszarach.
Pierwszym z nich jest akceptacja dyskomfortu i nieprzyjemnych uczuć. W tym celu wykorzystywane są m.in. techniki relaksacyjne oraz omawia się wczesne doświadczenia w rodzinie. Lepsze zrozumienie mechanizmów powstawania biernej agresji oraz ewentualnych błędów popełnionych przez opiekunów pozwala pacjentom wyzwolić się z dawnych schematów i poczuć większą autonomię.
Drugim ważnym obszarem są relacje z innymi. Terapia poznawczo-behawioralna uczy asertywności i zdrowej komunikacji. Warto również zająć się zmianą nieprawidłowych przekonań związanych z oczekiwaniem niesprawiedliwego traktowania czy władzą i kontrolą. Dopiero gdy pacjent poczuje się bezpiecznie i zrozumie, że inni nie chcą go nieustannie krzywdzić, będzie w stanie spojrzeć na własne reakcje bardziej obiektywnie i nauczyć się innych schematów działania, osiągając dojrzałość emocjonalną.
- E. Niezgoda, Gdzie przebiega granica między zespołami nerwicowymi a zaburzeniami osobowości?, „Psychiatria po Dyplomie” 2011, tom 8, nr 1, s. 53–54
- A. Popiel, Zaburzenie osobowości z pogranicza – wyzwanie terapeutyczne, „Psychiatria” 2011, tom 8, nr 2, s. 64–78.
- K. Walęcka-Matyja, Zachowania agresywne i ich predyktory osobowościowe u młodzieży z rodzin o zróżnicowanej strukturze, „Polskie Forum Psychologiczne” 2009, tom 14, nr 2, s. 195–207.
![Author Alicja Skibińska picture](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/4HixbAivpHWoKEw4GVk0MU/ae88ad51c7c887f6b9737a9f688f63e5/Alicja_Skibi__ska.jpg?w=100&h=100&fl=progressive&q=90&fm=jpg&fit=thumb)
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
Najchętniej czytane
![jak-sie-uspokoic-jakie-sa-skuteczne-sposoby](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/4aBgReJihlX6BRsNfJCBsQ/5906615599985a50b1e790b34604ba22/jak-sie-uspokoic-jakie-sa-skuteczne-sposoby.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb&f=face)
![lek-przed-ptakami-awizofobia-jakie-sa-przyczyny-i-objawy](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/6kW6ex6G0nXCFg4ojD0pSW/5fb95d0dac79d6e53dd3126d0e4ea417/lek-przed-ptakami-awizofobia-jakie-sa-przyczyny-i-objawy.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb&f=face)
![zawisc-co-to-jest-jak-sobie-z-nia-poradzic](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/2CSamIwsWytZfMadW6I2Xq/7f4971b89e5a745e85b4f5f404bee85d/zawisc-co-to-jest-jak-sobie-z-nia-poradzic.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb&f=face)
![czlowiek-empatyczny-co-to-znaczy-czym-sie-cechuje](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/7CqyxtYVwcJvZ6WXBwGz7/b3f19e6aca98099e6b4fe4c41b535e55/czlowiek-empatyczny-co-to-znaczy-czym-sie-cechuje.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb&f=face)