Czym jest poczucie winy? Jak przestać się zadręczać?
Paulina Kłos-Wojtczak
19.05.2021
Aktualizacja: 30.09.2022
Poczucie winy pojawia się od czasu do czasu u każdego z nas. Ułatwia poprawić zachowanie i wzmocnić relacje międzyludzkie. Czasami jednak ten stan emocjonalny potrafi być destrukcyjny. Zwłaszcza wtedy, gdy nie jest wprost proporcjonalny do naszego przewinienia.

Polecane




Czym jest poczucie winy?
Poczucie winy to stan emocjonalny, który jest wynikiem świadomości popełnionego przez nas niemoralnego lub niezgodnego z własnym sumieniem czynu. W niektórych przypadkach może być związane z potrzebą poddania się karze lub zadośćuczynienia osobie, wobec której zawiniliśmy.
Psychologowie są zgodni, że poczucie winy wynika z lęku, który budowany jest w nas już w dzieciństwie. Niejednokrotnie słyszymy od rodziców i opiekunów, że nie można kłamać, należy dzielić się z innymi, słuchać starszych od siebie, w złym tonie jest grymasić lub hałasować. Na dodatek, jeśli rodzic zaliczany jest do tych „surowych”, potrafi lepiej egzekwować takie zachowanie. Nierzadko wiąże się z tym określony system kar i zakazów. W pewnym stopniu jest to dla dziecka dobre, ponieważ uczy właściwych postaw społecznych. Jednak nadmierne strofowanie malucha może negatywnie wpłynąć na jego dorosłe życie. Takie osoby cechuje nadmierne poczucie winy i niska samoocena. Z drugiej strony rodzice, którzy są zbyt pobłażliwi, mogą wychować swoje dzieci na egoistów.
Duży problem jest wtedy, gdy poczucie winy nie jest bezpośrednio związane z faktyczną winą. Pojawia się u osób wysoko wrażliwych, z niskim poczuciem wartości lub u tych, które w dzieciństwie doświadczyły traumy, braku miłości lub zainteresowania. Poczucie winy bywa związane z niespodziewaną śmiercią bliskiej osoby. Żałoba jest wówczas dodatkowo wzmocniona przekonaniem, że odejście bliskiego jest spowodowane zaniedbaniem ze strony osoby odczuwającej winę. Taki stan może stopniowo prowadzić do rozwoju poważnych chorób, w tym depresji. Bywa nawet przyczyną śmierci.
Jakie są źródła poczucia winy?
Źródeł poczucia winy może być wiele. Najczęstszymi są:
podstawowe zasady moralne panujące w społeczeństwie – chodzi tu przede wszystkim o rozróżnianie dobra i zła;
błędy popełniane przez rodziców – większość rodziców stara się wychowywać swoje pociechy, kierując się głównie intuicją i tym, czego sami doświadczyli w dzieciństwie. Niestety taki model wychowania bywa sprzeczny z podstawowymi mechanizmami psychologii i potrzebami rozwojowymi dziecka. Kiedy maluch jest często karcony, brakuje mu ciepła i miłości, a ponadto musi zasłużyć na zainteresowanie, znacznie częściej rozwija się w nim poczucie winy. Jest on przekonany, że nie jest wart czułości. W dorosłości problemem może być asertywność, a dokładnie jej brak. Dziecko w przyszłości może też mieć kłopot z samooceną;
wiara – w wielu religiach utrwalone są określone schematy postępowania i bojaźń względem wszechmogącego boga. Może to prowadzić do destrukcyjnych myśli i poczucia winy, która nie ma uzasadnienia w czynach,
społeczeństwo – a ściślej mówiąc presja ze strony społeczeństwa, która towarzyszy rozwojowi człowieka. Przyjęło się, że każdy z nas musi przejść przez dokładnie takie same etapy, m.in. ukończenie studiów, ślub, rodzicielstwo i uzyskanie dobrze płatnej, stałej pracy. Wyłamanie się z tego schematu lub brak powodzenia w jakiejkolwiek z tych dziedzin życia może powodować silne poczucie winy, załamanie, depresję i inne schorzenia o podłożu psychologicznym.
Często te porażki są dodatkowo wzmacniane krytyką społeczeństwa.
Jak poradzić sobie z poczuciem winy?
Pozbycie się poczucia winy bywa czasochłonne i wymaga cierpliwości. Jeśli borykasz się z tym problemem lub dostrzegasz go bliskiej ci osoby, reaguj. Brak działania może pogłębić poczucie winy i być przyczyną rozwoju wielu poważnych chorób.
Najskuteczniejszą metodą jest terapia psychologiczna. Specjalista pomoże ci odnaleźć źródło lęku i obaw. Czasami może trwać to miesiącami, jednak jest to konieczne, by proces terapeutyczny powiódł się. Ważna jest zatem świadomość problemu i wsparcie najbliższych.
Jednym z najpopularniejszych rodzajów terapii jest poznawczo-behawioralna. Polega ona na uświadamianiu pacjenta o tym, skąd bierze się negatywne postrzeganie własnej osoby i uczy, jak uniknąć podstawowych błędów w myśleniu. Nie mniej ważna jest umiejętność budowania ciągu przyczynowo-skutkowego i dostrzegania zależności między zachowaniem i jego konsekwencjami. Terapeuta może też zadecydować o wdrożeniu różnych technik relaksacji, w tym oddychania, jogi, medytacji i autoafirmacji.
W trudniejszych przypadkach konieczne może być wprowadzenie farmakoterapii. Tabletki o działaniu przeciwlękowym sprzedawane są wyłącznie z przepisu lekarza, dlatego nie próbuj brać ich na własną rękę. Muszą być one dopasowane przez specjalistę, a ich działanie stale kontrolowane.
- K. Piotrowski, Wstyd i poczucie winy – co z nami robią?, „Charaktery”, 2020, nr 7.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
Najchętniej czytane



