Umów teleporadę
Welbi
ZdrowieBadania 1 min.

PSA wolny i całkowity. Dlaczego warto wykonać to badanie?

lek. Agnieszka Żędzian12.02.2024Aktualizacja: 16.02.2024

Rak prostaty jest najczęściej wykrywanym na świecie nowotworem złośliwym u mężczyzn. Wczesne wykrycie choroby i podjęcie leczenia onkologicznego daje jednak szansę na pełne wyzdrowienie. Badaniem przesiewowym w kierunku raka prostaty jest PSA. W laboratorium możesz spotkać się z oznaczeniem PSA wolnego, całkowitego i panelu PSA. Nie wiesz, co oznaczają powyższe nazwy i które badanie powinieneś wykonać? Wyjaśnimy Ci to w poniższym artykule!


psa-wolny-i-calkowity.-kiedy-warto-wykonac-to-badanie
Pixabay.com

Polecane

limfocyty-co-to-jest-jakie-sa-normy
Zdrowie
2 min.
Limfocyty - co to jest? Jakie są normy?
31.10.2021
erytrocyty-krwinki-czerwone-jakie-sa-normy
Zdrowie
2 min.
Erytrocyty (krwinki czerwone) - jakie są normy?
31.10.2021
jak-sprawdzic-niedobory-witamin-co-powodują
Zdrowie
1 min.
Jak sprawdzić niedobory witamin? Co powodują?
19.11.2021
cytologia-jak-wyglada-badanie-kiedy-je-wykonac
Zdrowie
2 min.
Na czym polega cytologia? Kiedy należy wykonać badanie?
14.05.2021
Spis treści
  1. Czym jest swoisty antygen prostaty?
  2. PSA wolny i całkowity – czym się różnią?
  3. Dlaczego warto wykonać badanie?
  4. Czy badanie PSA wymaga przygotowania?
  5. Kiedy wykonać pierwsze badanie PSA?
  6. PSA wolny i całkowity – jak interpretować wyniki?

Czym jest swoisty antygen prostaty?

Swoisty antygen prostaty, czyli PSA (Prostate Specific Antigen), jest enzymem wytwarzanym w gruczole krokowym – niewielkim narządzie będącym częścią układu moczowo-płciowego u mężczyzn. Gruczoł krokowy, zwany również prostatą lub sterczem, znajduje się poniżej pęcherza moczowego i otacza część cewki moczowej. Wytwarza wydzielinę, która przedostaje się do cewki moczowej podczas ejakulacji i umożliwia przeżycie plemników. Badanie PSA jest od wielu lat wykorzystywane w medycynie jako marker chorób prostaty. Jest czułe, ale mało specyficzne. Zwiększenie poziomu PSA może towarzyszyć zarówno łagodnemu przerostowi gruczołu krokowego, jak i rakowi prostaty.

PSA wolny i całkowity – czym się różnią?

Swoisty antygen prostaty jest wytwarzany w komórkach nabłonka gruczołu krokowego w formie proenzymu noszącego nazwę pro-PSA. Następnie przedostaje się do przewodów prostaty, gdzie ulega przemianie do aktywnego PSA. Część swoistego antygenu prostaty przedostaje się z przewodów gruczołu krokowego do naczyń krwionośnych i jest wykrywalna we krwi w dwóch postaciach:

  • nieaktywnego, wolnego PSA (fPSA) – stanowi odsetek całkowitego PSA, który uległ proteolizie i pozostaje we krwi w formie niezwiązanej z białkami,

  • aktywnego PSA – jego cząsteczki nie uległy proteolizie; po przedostaniu się do krwioobiegu PSA zostaje związane z białkami – inhibitorami proteazy.

Stosunek wolnego PSA do całkowitego (będącego sumą wolnego i aktywnego PSA we krwi) określa się mianem panelu PSA. Test ten jest jednym z podstawowych badań krwi u mężczyzn, u których poziom PSA całkowitego nieznacznie przekracza normę. Pamiętaj, że poziom swoistego antygenu stercza zwiększa się wraz z wiekiem. Wynik swojego badania skonsultuj z urologiem, który zinterpretuje go w oparciu o Twój wiek, stan zdrowia i ewentualne objawy. Możesz to zrobić podczas e-konsultacji lub stacjonarnie, w gabinecie lekarskim.

Dlaczego warto wykonać badanie?

Rak prostaty jest najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym u mężczyzn na całym świecie. Częstość jego występowania wciąż rośnie. Według naukowców jest to konsekwencją coraz dłuższego czasu życia oraz zwiększonej wykrywalności nowotworu, głównie dzięki przesiewowym badaniom poziomu PSA u mężczyzn. Wczesne rozpoznanie choroby umożliwia wdrożenie odpowiedniej terapii, co wpływa na poprawę wyników leczenia i lepsze rokowanie u pacjentów. Od czasu wprowadzenia badania PSA do codziennej praktyki lekarskiej w latach 90., śmiertelność w przebiegu raka prostaty zmniejszyła się aż o 44%! Jest ono nie tylko przydatnym badaniem przesiewowym. Poziom PSA pozwala również na kontrolę postępów leczenia raka prostaty oraz wykrycie wznowy choroby.

Czy badanie PSA wymaga przygotowania?

Badanie poziomu PSA jest wykonywane z próbki krwi, pobranej najczęściej z żyły łokciowej. Do laboratorium nie musisz zgłaszać się na czczo, ale przed badaniem:

  • unikaj długotrwałego pozostawania w pozycji siedzącej,

  • unikaj jazdy na rowerze,

  • zrezygnuj ze współżycia na kilka dni przed pobraniem krwi,

  • wypij szklankę wody – ułatwi to personelowi medycznemu pobranie krwi do badania.

Nie powinieneś wykonywać oznaczenia PSA, jeśli w ciągu 2–3 tygodni przed badaniem przeszedłeś zabieg inwazyjny w obrębie gruczołu krokowego lub badanie per rectum z masowaniem prostaty. Poziom PSA może być wówczas podwyższony, a badanie wymaga powtórzenia po kilku tygodniach.

Podczas wizyty w gabinecie lekarskim poinformuj specjalistę o przyjmowanych lekach. Niektóre z nich (niesteroidowe leki przeciwzapalne, statyny, inhibitory 5-alfa reduktazy, tiazydy) mogą obniżać poziom PSA we krwi. Lekarz uwzględni stosowane przez Ciebie środki farmakologiczne podczas interpretacji wyników badań.

Kiedy wykonać pierwsze badanie PSA?

Każdy mężczyzna powinien wykonać badanie PSA całkowitego między 40. a 45. rokiem życia [1]. U osób, u których ryzyko wystąpienia raka prostaty jest podwyższone, należy powtarzać je co roku. Do czynników ryzyka należą m.in.:

  • rozpoznany zespół Lyncha (dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością),

  • wywiad rodzinny w kierunku raka prostaty, szczególnie u krewnych 1. stopnia (np. u ojca, brata),

  • liczne złośliwe choroby nowotworowe u członków rodziny,

  • mutacja BRCA1 lub BRCA2.

Niezależnie od wieku badanie wykonuje się u mężczyzn z objawami mogącymi wskazywać na chorobę prostaty z częstomoczem, trudnością z oddawaniem moczu, krwiomoczem, bólami w podbrzuszu czy zaburzeniami erekcji. Badania przesiewowe przestaje się zwykle wykonywać u mężczyzn po osiągnięciu 75 lat. Nie ma wskazań do ich wykonywania także w przypadku przewidywanej długości życia krótszej niż 10 lat.

PSA wolny i całkowity – jak interpretować wyniki?

Za ogólną normę PSA całkowitego przyjmuje się poziom <4,0 ng/mL [1]. Trzeba jednak pamiętać, że nie każdy wynik przekraczający tą wartość świadczy o obecności raka prostaty, a niższy wynik nie wyklucza tej choroby. U mężczyzn po 70. roku życia poziom PSA może być wyższy. Eksperci uważają u nich za normę PSA <6,5 ng/mL. Podwyższone PSA może być także konsekwencją przerostu gruczołu krokowego czy zapalenia prostaty.

Gdy poziom PSA wynosi 4–10 ng/mL zaleca się wykonanie panelu PSA, czyli określenia stosunku wolnego PSA do całkowitego. Wynik <10% świadczy o wysokim ryzyku raka prostaty i wymaga pogłębienia diagnostyki, np. biopsji gruczołu krokowego.

Chcesz wykonać badania przesiewowe w kierunku raka prostaty i nie chcesz czekać w długich kolejkach? Skorzystaj z prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego, którego ofertę możesz zamówić na Welbi, i samodzielnie umawiaj wizyty u lekarzy specjalistów za pośrednictwem wygodnego systemu e-rejestracji, telefonicznie lub w aplikacji mobilnej. Zapoznaj się z pakietami przygotowanymi przez TU Zdrowie, w ramach których już od 69 zł miesięcznie otrzymujesz nieograniczony dostęp do konsultacji lekarskich i badań diagnostycznych na terenie całej Polski (w placówkach wskazanych przez ubezpieczyciela)! Umów się na rozmowę z konsultantem, żeby poznać szczegóły oferty.

Prywatne ubezpieczenie zdrowotne to m.in.:

  • nielimitowane wizyty u lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej,

  • konsultacje u lekarzy specjalistów, w tym urologa, bez skierowania,

  • dostęp do badań laboratoryjnych, obrazowych i czynnościowych (listę badań otrzymasz od TU Zdrowie),

  • dostęp do ponad 3500 placówek medycznych w całej Polsce,

  • profilaktyczny przegląd zdrowia raz w roku (w pakietach OCHRONA COMPLEX i OCHRONA GOLD), który obejmuje w przypadku mężczyzn konsultację z kardiologiem, wykonanie lipidogramu oraz EKG spoczynkowe lub wysiłkowe.

Zamów ofertę i wybierz pakiet dostosowany do Twoich potrzeb.

Źródła
  1. M. David, S. Leslie, Prostate Specific Antigen, „StatPearls” 2022, dostęp online: sierpień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557495/.
  2. S. Leslie i in., Prostate Cancer, „StatPearls” 2023, dostęp online: sierpień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470550/.
Author lek. Agnieszka Żędzian picture
Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. Systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.

Najchętniej czytane

aloes-na-rany-jak-go-stosowac-co-warto-wiedziec
Zdrowie
1 min.
Aloes na rany - jak go stosować? Co warto wiedzieć?
30.10.2021
Wysypka po antybiotyku
Zdrowie
1 min.
Wysypka po antybiotyku – domowe sposoby
03.06.2022
Zielona bakteria na paznokciu
Zdrowie
1 min.
Zielona bakteria na paznokciu - leczenie domowe
31.10.2021
uczulenie-na-plyn-do-plukania-jak-wyglada
Zdrowie
2 min.
Uczulenie na płyn do płukania - jak wygląda?
28.10.2021
Popularne w kategorii Zdrowie
jakie-sa-rodzaje-nowotworow-co-warto-wiedziec
Zdrowie
2 min.
Rodzaje nowotworów łagodnych i złośliwych
14.05.2021
Konsultacja lekarska online
Konsultacja lekarska online
Alergolog onlineChirurg onlineDermatolog onlineDiabetolog onlineEndokrynolog onlineGastrolog online
arrow-link
Zobacz więcej

Artykuły o zdrowiu

ul. Topiel 12, 00-342, Warszawa
Redakcja WelbiSara Łątkowska - redaktor naczelnyredakcja@welbi.pl

© 2024 Welbi. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Regulamin serwisuPolityka prywatnościPolityka cookies

Social media

  • facebook logo
  • instagram logo

Serwis welbi.pl ma charakter edukacyjny, nie stanowi i nie zastępuje porady lekarskiej. Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były poprawne merytorycznie, jednakże decyzja dotycząca leczenia należy do lekarza. Redakcja i wydawca serwisu nie ponoszą odpowiedzialności wynikającej z zastosowania informacji zamieszczonych na stronach serwisu, który nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust 1 ustawy o działalności leczniczej.